Το "Debtocracy", η Αριστερά και οι φιλελεύθεροι

Ο προσεκτικός θεατής του πολυσυζητημένου "Debtocracy" ίσως να πρόσεξε πως σε κάποιο σημείο (στο 22:10) προβάλλεται ένα απόσπασμα από ομιλία του Αμερικάνου βουλευτή από το Τέξας , Ρον Πολ , ο οποίος για να καταδείξει τον παραλογισμό του πρόγραμματος διάσωσης της Ελλάδας από το ΔΝΤ, επισημαίνει : "Η ειρωνία αυτής της υπόσχεσης είναι ότι στο νέο διακανονισμό, η Ελλάδα συμβάλλει με 2,5 δισεκατομμύρια δολλάρια στο αποθεματικό του ΔΝΤ. Νομίζω ότι παγκοσμίως μόνο ένα αυταρχικό νομισματικό σύστημα θα ανάγκαζε την Ελλάδα να διασώσει τον εαυτό της και ίσως και άλλες χώρες" . Όμως, τί δουλειά έχει ένας ακραιφνής φιλελεύθερος , όπως ο Ρον Πολ , σε ένα ντοκυμανταιρ της ριζοσπαστικής Αριστεράς, στο πλάι του Μανόλη Γλέζου και του Σαμίρ Αμίν; Ίσως αυτή η περίεργη συνύπαρξη, να φωτίζει τη σύγχυση που υπάρχει τόσο στα επιχειρήματα των αριστερών υποστηρικτών του ντοκυμανταίρ, όσο και σε αυτά των φιλελεύθερων που επέλεξαν να αφορίσουν το "Debtocracy" σαν συνομωσιολογικό και λαϊκίστικο.

Οι συντελεστές του "Debtocracy" έχουν απόλυτο δίκιο όταν στο ντοκυμανταίρ τους ασκούν σκληρή κριτική στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Επίσης, ορθά, ζητάνε από την Ελλάδα να κηρύξει στάση πληρωμών. Όμως υπάρχει κάτι που δεν καταλαβαίνουν. Αυτό το σύστημα που καταγγέλουν και το οποίο χαρακτηρίζουν πολλές φορές μέσα στο ντοκυμανταίρ ως "νεοφιλελεύθερο" (όρος που στη γλώσσα της Αριστεράς ταυτίζεται με τον αχαλίνωτο καπιταλισμό), στην πραγματικότητα δεν έχει καμιά σχέση με την ελεύθερη αγορά. Το σύστημα που μας οδήγησε στη σημερινή κρίση , μπορείτε να το πείτε "κορπορατισμό", μπορείτε να το πείτε "κρατικό καπιταλισμό", μπορείτε να το πείτε "μικτή οικονομία". Laissez faire καπιταλισμός, πάντως δεν είναι είναι. Μάλιστα, οι περισσότεροι φιλελεύθεροι διανοουμένοι και οικονομολόγοι, παντού στον κόσμο, είναι από τους πιο σκληρούς επικριτές αυτής της κρατικοδίαιτης παγκόσμιας ελίτ .

Όπως μας δείχνει το ντοκυμανταιρ, οι παρεμβάσεις του ΔΝΤ το μόνο που έχουν καταφέρει είναι να σπρώξουν τις χώρες που δέχτηκαν τη βοήθειά του, ακόμη πιο βαθιά μέσα στην κρίση. Και πράγματι, αυτή η εικόνα, λίγο πολύ , ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Όμως το ΔΝΤ κάθε άλλο παρά εργαλείο του «νεοφιλελευθερισμού» και των δυνάμεων της αγοράς είναι, όπως πιστεύουν οι συντελεστές του "Debtocracy". Το κεϋνσιανής εμπνεύσεως ΔΝΤ, ήταν από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του, "μια απόπειρα πολιτικής απάντησης στην κυριαρχία των αγορών" και "ένας διακρατικός παρεμβατισμός στις αγορές". Διαχρονικά, το ΔΝΤ προκαλούσε... αλλεργία στους φίλους της ελεύθερης αγοράς. Όπως πιστεύουν, πρόκειται για έναν καθαρά πολιτικό οργανισμό, που παρέχει δάνεια με πολιτικά και όχι οικονομικά κριτήρια, ανάλογα με τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των κρατών που τον χρηματοδοτούν. Σύμφωνα με τους φιλελεύθερους επικριτές του , τα δάνεια του ΔΝΤ όχι μόνο δε ωφελούν τους αποδέκτες τους, αλλά τελικά τους βλάπτουν ακόμη περισσότερο αφού βοηθούν τις ντόπιες κλεπτοκρατίες να παραμείνουν στην εξουσία και αναβάλουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις , με ολέθριες συνέπειες για τους πληθυσμούς των κρατών(Διαβάστε σχετικά εδώ). Φιλελεύθεροι διαφορετικών οικονομικών σχολών, υπήρξαν από τους πιο σφοδρούς επικριτές των παρεμβάσεων του ΔΝΤ. Πιο συγκεκριμένα, για την περίπτωση της Αργεντινής , κατηγόρησαν το ΔΝΤ πως με την πολιτική συνεχούς δανεισμού προς τη χώρα (η Αργεντινή δανείζοταν από το ΔΝΤ τα 35 από τα 41 χρόνια που προηγήθηκαν της πτώχευσης του 2001), αφαίρεσαν κάθε κίνητρο από την κυβέρνηση για να κάνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις , ενώ και οι πολιτικές που πρότεινε οδήγησαν σε θεαματική αύξηση της φορολογίας, και επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.(Σχετικά άρθρα εδώ και εδώ)

Οι φιλελεύθεροι και ειδικά οι οικονομολόγοι της λεγόμενης "Αυστριακής Σχολής" ασκούν σήμερα την πιο σκληρή κριτική στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Όμως το πρόβλημα , και πάλι, δεν είναι η αχαλίνωτη ελεύθερη αγορά αλλά το γεγονός πως ο τραπεζικός κλάδος είναι ένας από τους πιο κρατικοδίαιτους κλάδους της οικονομίας (το "υιοθετημένο ξαδελφάκι του κράτους", όπως τον αποκάλεσε σκωπτικά ο Ιρλανδός δημοσιογράφος Kevin Myers ή όπως είπε ο Βρετανός βουλευτής των Συντηρητικών Steve Baker : "Αυτό που είναι λάθος με τον καπιταλισμό, είναι πως το τραπεζικό σύστημα είναι σοσιαλιστικό".) Η οργή των φιλελεύθερων δεν επικεντρώνεται μόνο στα τεράστια ποσά που έλαβε το τραπεζικό σύστημα από τις κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια και οδήγησαν στην εκτόξευση του χρέους σε όλες τις δυτικές χώρες . Το πρόβλημα βρίσκεται στον ίδιο τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το τραπεζικό σύστημα, που δε σέβεται καθόλου τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των καταθετών . Όπως έγραψε και ο Steve Baker : "Εαν δανειστείς το ζωγραφικό πίνακα ενός φίλου και του υποσχεθείς ότι θα του το δώσεις πίσω μόλις το ζητήσει, αλλά στο ενδιάμεσο το δανείζεις σε κάποιον άλλο, έχεις διαπράξει απάτη". Και όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει στις συναλλαγές μας με τις τράπεζες. Από τη στιγμή που καταθέτεις εκεί τα χρήματά σου, το κράτος δίνει το προνόμιο στις τράπεζες να μπορούν να τα διαθέσουν όπως θέλουν , χωρίς να σε ρωτήσουν και τους επιτρέπει να διατηρούν μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό υποχρεωτικών ασφαλίσεων . Απο εκεί και πέρα, οι τραπεζίτες ελπίζουν πως οι καταθέτες δεν πρόκειται να κάνουν μαζικές αναλήψεις. Διαφορετικά, οι τράπεζες δεν θα μπορούν να τους εξυπηρετήσουν και θα πρέπει να κηρύξουν πτώχευση ή , όπως γίνεται συνήθως, να διασωθούν με τα χρήματα των φορολογουμένων. Επηρεασμένος από την Αυστριακή κριτική στο τραπεζικό σύστημα, ο βουλευτής των Βρετανών Συντηρητικών, Douglas Carswell υπέβαλε πριν λίγους μήνες νομοσχέδιο που προέβλεπε πως η τράπεζα θα μπορούσε να επενδύσει τα χρήματα του καταθέτη, μόνο αν είχε την άδειά του.

Στο στόχαστρο των φιλελεύθερων όμως έχουν μπει, ειδικά μετά την κρίση του 2008, και οι κρατικές Κεντρικές Τράπεζες .Στην Αμερική, ακολουθώντας τα διδάγματα της Αυστριακής Σχολής, ο βουλευτής Ρον Πολ ζητάει την κατάργηση της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας (FED). Σύμφωνα με την κριτική των Αυστριακών, η FED έδωσε φτηνό χρήμα στις τράπεζες κρατώντας τα επιτόκια σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα και αυτό δημιούργησε τη φούσκα των στεγαστικών δανείων. Η δυσπιστία απέναντι στη FED έχει περάσει πια στη mainstream πολιτική σκηνή, ολοένα και περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι συμμερίζονται την Αυστριακή ερμηνεία της κρίσης, ενώ όλη την προηγούμενη χρονιά, οι οπαδοί των Tea Parties διαδήλωναν κρατώντας πλακατ που έγραφαν : "End The Fed". Μάλιστα, το νομοσχέδιο που κατέθεσε ο Ρον Πολ στο Κογκρέσσο και προτείνει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας υποστηρίζεται από 313 βουλευτές και των δύο κομμάτων . Ανάλογη κριτική αρχίζει πια να διατυπώνεται και εναντίον της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο Γερμανός φιλελεύθερος οικονομολόγος Philipp Bagus , στο βιβλίο του "The Tragedy of The Euro" επισημαίνει πως η πολιτική κοινών επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για κράτη με τελείως διαφορετικό επίπεδο αναπτυξης και οικονομικές επιδόσεις ,οδήγησε σε τεχνητά χαμηλά επιτόκια για τις χώρες της περιφέρειας και σε έκρηξη του ιδιωτικού και δημόσιου δανεισμού. Η "φούσκα" που δημιουργήθηκε αναπόφευκτα έσκασε και οδήγησε στη σημερινή κρίση.

Πολλοί Έλληνες φιλελεύθεροι ειρωνεύτηκαν τον χαρακτηρισμό που ακούστηκε στο "Debtocracy" πως το δημόσιο χρέος είναι ανήθικο. Ίσως θα εκπλαγούν αν μάθουν πως ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του κλασσικού φιλελευθερισμού στον 20ο αιώνα, ο οικονομολόγος Murray Rothbard συμμερίζεται αυτή την άποψη. Σε άρθρο του,όπου καλεί τους συμπατριώτες του να αποκηρύξουν το δημόσιο χρέος, επισημαίνει πως το δημόσιο χρέος δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται όπως το ιδιωτικό . Στο ιδιωτικο χρέος , πράγματι εαν ο οφειλέτης δεν επιστρέψει τα χρήματα στο δανειστή, έχει διαπράξει κλοπή στην ιδιοκτησία του δεύτερου. Αλλά όταν η κυβέρνηση δανείζεται χρήματα, δεν πρόκειται να πληρώσει με τα δικά της χρήματα αλλά με τα χρήματα των πολιτών. Και οι δυο πλευρές, και ο δανειστής και ο δανειζόμενος, στα δημόσια δάνεια, γνωρίζουν πως τα χρήματα δεν θα πληρωθούν από τις τσέπες των γραφειοκρατών και των πολιτικών, αλλά από τη φορολογία των άτυχων πολιτών . Έτσι, και οι δυο πλευρές ανήθικα συμφωνούν να συμμετέχουν στην παραβίαση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων ενός τρίτου μέρους, κάτι που δεν συμβαίνει με τις δανειστικές συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ των ιδιωτών. Οι περισσότεροι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι μπορεί να μην πηγαίνουν τόσο μακριά όσο ο Rothbard, αλλά και αυτοί δεν φαίνεται να θεωρούν την πληρωμή των κρατικών δανείων, τόσο ιερή , όσο οι εν Ελλάδι ομοϊδεάτες τους. Ήδη από την προηγούμενη χρονιά, έκριναν πως η πτώχευση θα ήταν η λιγότερη κακή λύση για την Ελλάδα. Όχι όμως γιατί έτσι θα συνεχίσουμε τη σοσιαλιστική dolce vita, όπως πιστεύουν οι θαυμαστές του "Debtocracy". Αντίθετα, η πτώχευση σημαίνει πως κανένας δε θα μας δανείζει για κάποιο χρονικό διάστημα και έτσι η κυβέρνηση θα αναγκαστεί επιτέλους να προχωρήσει σε πραγματική μείωση των δαπανών και να κάνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. (Διαβάστε σχετικά εδώ , εδώ και εδώ).

Το "Debtocracy" λοιπόν, σωστά , ασκεί κριτική στον τρόπο που λειτουργεί το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και σωστά ζητάει στάση πληρωμών. Όμως, όπως συμβαίνει συνήθως με την Αριστερά, το κάνει για τους λάθους λόγους. Από την άλλη μεριά, οι φιλελεύθεροι επέλεξαν να απορρίψουν ασυζητητί το ντοκυμανταίρ σαν "λαϊκίστικο" και "συνωμοσιολογικό" και δεν ανέπτυξαν την εναλλακτική φιλελεύθερη επιχειρηματολογία εναντίον του συστήματος. Και αυτό είναι επόμενο, αφού τον τελευταίο χρόνο, στο όνομα ενός κακώς εννοούμενου πραγματισμού, επέλεξαν να ταυτιστούν με το Μνημόνιο και το ΔΝΤ και να γίνουν απολογητές των χειρότερων πολιτικών της καθεστωτικής σοσιαλδημοκρατίας. Δυστυχώς όμως , έχοντας αφήσει το μονοπώλιο της αμφισβήτησης στην Αριστερά, τώρα που η πολιτική του Μνημονίου δείχνει να καταρρέει, η μόνη αφήγηση για τα αίτια της αποτυχίας θα είναι αυτή του "Debtocracy".