Τετάρτη 13 Απριλίου 2011

Η Πορτογαλία, η Ελλάδα και το "υπνωτικό χάπι" του ευρώ


Ο πιο διάσημος Πορτογάλος , ο Κριστιάνο Ρονάλντο, έχει πια και άλλους λόγους για να βάζει τα κλάματα, πέρα από το ότι έχασε κάποιο γκολ ή τον αδίκησε ο προπονητής του . Μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία, ήρθε και η σειρά της χώρας του να χτυπήσει την πόρτα του περιβόητου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Παρά τις παιδαριώδεις διαψεύσεις και τα ζαχαρωμένα λόγια των "ευρωκρατών" , η αυλαία ανοίγει ξανά και άλλη μια πράξη της μακρόσυρτης και βασανιστικής "τραγωδίας του ευρώ" αρχίζει. Και μάλλον δε θα είναι η τελευταία.

Εδώ στο "Μπλε Μήλο", πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα της "ευρωλαγνείας" που κυριαρχεί στις "εκσυγχρονιστικές" ελίτ της χώρας μας , έχουμε από καιρό επισημάνει το ρόλο του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη σημερινή κρίση. Αυτό δε σημαίνει πως απαλλάσουμε τις ντόπιες κυβέρνησεις (αλλά και μεγάλο μέρος των πολιτών) από τις ευθύνες τους . Όμως αδιαφορώντας για το ευρύτερο διεθνές πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται η ελληνική κατάρρευση , μας κάνει τελικά να βλέπουμε μόνο τη μισή της εικόνα, μας εμποδίζει να βγάλουμε τα σωστά συμπεράσματα και μας οδηγεί σε λανθασμένες λύσεις. Χωρίς να αναλύσουμε το καταστροφικό ρόλο που έπαιξε (και παίζει) το ουτοπικό σχέδιο του ευρώ, δεν μπορούμε να καταλάβουμε ποιοί παράγοντες δημιούργησαν τις συνθήκες εκείνες που επέτρεψαν την πολιτική του υπερδανεισμού και της δημοσιονομικής χαλαρότητας που ακολούθησαν τα κράτη-μέλη, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια.

Πριν ένα χρόνο, προτού η κρίση της ευρωζώνης γίνει τόσο έντονη, είχα γράψει γιατί η συμμετοχή μας στο ενιαίο νόμισμα συνετέλεσε στη σημερινή κατάσταση : "Η ψευδής ασφάλεια που μας παρείχε το ευρώ και η ικανότητα που αποκτήσαμε να δανειζόμαστε φτηνότερα με τεχνητά χαμηλά επιτόκια , έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Πιθανόν, εάν είχαμε ακόμη τη δραχμή, ο φόβος μιας ενδεχόμενης νομισματικής κρίσης, να μας έκανε πιο προσεκτικούς, και να πιεζόμασταν να προχωρήσουμε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και περικοπές δαπανών. Σε συνέντευξη του στον Τάκη Μίχα στην «Ελευθεροτυπία» ο γνωστός οικονομικός αναλυτής του Center for European Reform, Simon Tillford, επισημαίνει : « Η ένταξη στην ευρωζώνη δημιούργησε την ψευδαίσθηση ότι τώρα τα προβλήματα μπορούσαν να λυθούν χωρίς τις αναγκαίες ριζικές μεταρρυθμίσεις. Αν ορισμένες απ' αυτές τις χώρες -όπως η Ελλάδα- είχαν καθυστερήσει την ένταξή τους στην ΟΝΕ, η πίεση των αγορών θα τις είχε αναγκάσει να κάνουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Διότι αν δεν το έκαναν θα αντιμετώπιζαν συναλλαγματική κρίση.»"

Τα παραπάνω συμπεράσματα ισχύουν σε μεγάλο βαθμό και για την Πορτογαλία. Μπορεί για κάθε χώρα-μέλος της ευρωζώνης το εναρκτήριο λάκτισμα που προκαλεί την κατάρρευση να είναι διαφορετικό . Όπως όμως έγραψε παλαιότερα και ο γνωστός δημοσιογράφος και αναλυτής Matthew Lynn , η βαθύτερη αιτία φαίνεται να παραμένει η ίδια. Οι οικονομίες είναι πολύ διαφορετικές για να μπορεί να τις χειρίζεται όλες μια κεντρική τράπεζα. Τα επιτόκια είναι διαρκώς λάθος για όλους. Διαφέρει μόνο ο τρόπος που εκφράζεται αυτό το λάθος. Το σημερινό άρθρο του think tank "Open Europe" είναι διαφωτιστικό για το ρόλο που έπαιξε το ευρώ στην πορτογαλική κρίση και ταυτοχρόνα αποτελεί και μια προειδοποίηση για το μέλλον της Ελλάδας. Αξίζει να το διαβάσετε:

"Αναμφίβολα, η λύση του προβλήματος θα πρέπει να είναι η προτεραιότητα τώρα, αλλά η διερεύνηση των λόγων που οδήγησε την Πορτογαλία στη σημερινή κατάσταση, θα μπορούσε να βοήθησει στη λύση. Σίγουρα υπήρχαν πολλοί λόγοι που βοήθησαν να ξεσπάσει η σημερινή κρίση, συμπεριλαμβανομένων πολλών εσωτερικών πολιτικών λαθών. Παρόλα αυτά , η συμμετοχή στο ενιαίο νόμισμα φαίνεται να έπαιξε το ρόλο της.

Σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύτηκε από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής , η συμμετοχή στο ευρώ είχε τις ακόλουθες επιπτώσεις: "Η οικονομία της Ποτογαλίας , από μια εκρηκτική ανάπτυξη στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '90 οδηγήθηκε σε μια σημαντική επιβράδυνση αυτή τη δεκαετία. Μια βασική ώθηση στην επέκταση έδωσε η αξιοσημείωτη πτώση στα επιτόκια όταν η προοπτική της εισόδου στην ΟΝΕ γινόταν όλο και περισσότερο σίγουρη . Τα ονομαστικά βραχυπρόθεσμα επιτόκια συνέκλιναν απόλυτα με το κοινό χαμηλό όριο που έθεσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.)"

Η έρευνα επισημαίνει ότι "η σημαντική πτώση στα επιτόκια, (ήταν) το κύριο ερέθισμα για το boom της οικονομίας", το οποίο αργότερα κατέληξε σε ύφεση. Η αξιοσημείωτη διαφορά της Πορτογαλίας, συγκρινόμενη με την Ισπανία, την Ιρλανδία και την Ελλάδα, ήταν πως βίωσε τη διαβόητη δυναμική του boom και της ύφεσης προτού μπει στην ευρωζώνη, αλλά και πάλι εξαιτίας της "προοπτικής εισόδου στην ΟΝΕ", όπως οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το θέτουν.

Το "υπνωτικό χάπι" της ευρωζώνης (όπως ο ίδιος ο Herman Van Rompuy το χαρακτήρισε), εμπόδισε τους επενδύτες να επιβάλλουν στη χώρα αντιδημοφιλείς, αλλά απαραίτητες, μεταρρυθμίσεις, που θα έδιναν ώθηση στην ανταγωνιστικότητα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, την περασμένη δεκαετία , η Πορτογαλία να είναι κατά 21% λιγότερο ανταγωνιστική σε σύγκριση με τη Γερμανία...

Έτσι, όταν η Πορτογαλία έζησε την εμπειρία της οικονομικής καθίζησης , πολύ πριν η Ισπανία και η Ιρλανδία περάσουν τις δικές τους, δεν υπήρχε ένα νόμισμα που θα μπορούσε να έρθει υπό πίεση και να πειθαρχήσει τους πολιτικούς. Αυτός ήταν σίγουρα ένας από τους λόγους για τη συνεχιζόμενη αναιμική ανάπτυξη που ακολούθησε την καθίζηση στην Πορτογαλία.

(Επίσης), εξαιτίας των τεχνητά χαμηλών επιτοκίων , που σχεδιάστηκαν για μια Γερμανία με αργούς ρυθμούς ανάπτυξης, η χώρα άρχισε να συγκεντρώνει πολύ υψηλά επίπεδα ιδιωτικού χρέους, που ξεπέρασε το 200% του ΑΕΠ (ακριβώς το ίδιο συνέβη στην Ισπανία και την Ιρλανδία, την ίδια περίοδο).

Συν τοις άλλοις , η πορτογαλική κυβέρνηση δεν ήταν ακριβώς ένα φωτεινό παράδειγμα συνετής δημοσιονομικής διαχείρισης. Διατηρούσε μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και κατάφερε να έχει ένα σημαντικό επίπεδο χρέους για μια οικονομία του μεγέθους της Πορτογαλίας (τόσο τα νούμερα του χρέους όσο και του ελλείμματος, αναθεωρήθηκαν πρόσφατα προς τα πάνω).

Έτσι , ένα υπερτιμημένο νόμισμα που εμπόδιζε την αναπτυξη (το εσκούδο θα είχε χάσει μέρος της αξίας του , μετά την αρχική οικονομική καθίζηση), σε συνδυασμό με επιτόκια που ήταν ένα συνεχές διεγερτικό για την συσσώρευση καινούργιου χρέους , οδήγησαν την Πορτογαλία σε μια δεκαετία με χαμηλή ανάπτυξη. Η συνεπακόλουθη πτώση στους σχετικούς δείκτες του βιοτικού επιπέδου , σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ε.Ε. και η μείωση στα φορολογικά έσοδα, έδωσαν ώθηση στην αύξηση τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου χρέους.

Το ενδιαφέρον είναι πως τα προβλήματα της Πορτογαλίας μπορούν να δώσουν μια εικόνα για το τί μπορεί να επιφυλάσσει το μέλλον στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και ίσως την Ισπανία. Ακόμη και με μια χαλαρή νομισματική πολιτική και ενέσεις ρευστότητας (σε μορφή χρεους), δεν έλυσαν τα προβλήματα της Πορτογαλίας με την ανταγωνιστικότητα και το νομίσμα. Στην πραγματικότητα μπορεί να έκαναν τα πράγματα ακόμη χειρότερα.

Αυτά τα μαθήματα από το παρελθόν της Πορτογαλίας, θα έπρεπε να τα προσέξουν οι κυβερνώντες. Η αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της κρίσης- οι ανισορροπίες της ευρωζώνης, τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας και η τραπεζική κρίση- είναι πρωταρχικής σημασίας και πρέπει να μας προετοιμάζουν για όλα τα ενδεχόμενα , συμπεριλαμβανομένης μια αναδιάρθρωσης και ίσως ακόμη και μιας αλλαγής στη λίστα μελών της ευρωζώνης."

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου