Tην προηγούμενη Τρίτη συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την έναρξη του Αμερικάνικου Εμφυλίου και ο άνθρωπος που ταύτισε το όνομα του με αυτό το τραγικό γεγονός, ο 16ος πρόεδρος των Η.Π.Α. Abraham Lincoln εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται , από το σύνολο της ανθρωπότητας, ακόμη και από ορκισμένους εχθρούς της υπερδύναμης, σαν ένας "άγιος" της πολιτικής, σαν ένας Αμερικάνος Γκάντι, που κατήργησε τον επαχθή θεσμό της δουλείας και τελικά το πλήρωσε με την ίδια του τη ζωή. Όμως, αυτό το Lincoln cult δυσκολεύει την ψύχραιμη ιστορική αποτίμηση μιας μορφής που στην εποχή της ήταν εξαιρετικά αμφιλεγόμενη. Η προεδρία του Λίνκολν ταυτίστηκε με τον "Αμερικάνικο Εμφύλιο Πόλεμο" (ή πιο σωστά, τον "Πόλεμο μεταξύ των Πολιτειών") και με αυτό το γεγονός συνδεέται και το θεωρούμενο ως πιο πιο σημαντικό επίτευγμα της σταδιοδρομίας του : η κατάργηση του θεσμού της δουλείας. Όμως αν εξετάσουμε πιο προσεκτικά την πολιτεία του Λίνκολν, θα δούμε πως ποτέ σε ολόκληρη την καριέρα του, δεν πήρε θέσεις υπέρ της κατάργησης της δουλείας. Αντίθετα,η λύση που πρότεινε ήταν ο επαναπατρισμός των μαύρων σκλάβων στην Αφρική, ενώ πίστευε ακράδαντα στην ανωτερότητα της λευκής φυλής. Εξάλλου, στην αρχή του πολέμου, δήλωσε ρητά πως δεν είχε καμιά πρόθεση να καταργήσει τη δουλεία, και πως ο πόλεμος δε γίνοταν γι'αυτό το λόγο. Το ίδιο πίστευαν τόσο οι στρατηγοί του όσο και οι απλοί στρατιώτες, όπως φαίνεται από τα γράμματα που έστελναν στις οικογένειες τους.
Το κύριο ζήτημα του πολέμου ήταν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του Νότου, δηλαδή αν οι νότιες πολιτείες είχαν το δικαίωμα να αποσχιστούν ή όχι. Στο Σύνταγμα δεν υπήρχε ρητή αναφορά γι αυτό το θέμα , επομένως μπορεί να ερμηνευτεί, πως άνηκε στην αποκλειστική αρμοδιότητα των πολιτειών.Πέρα απ'αυτό, όμως, το γενικό ιδεολογικό κλίμα της εποχής , ακόμη και στο Βορρά, αναγνώριζε το δικαίωμα κάθε πολιτείας να εγκαταλείψει την Ένωση. Η ίδια η αμερικάνικη Δημοκρατία δεν ήταν άλλωστε προϊόν απόσχισης και εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης ; Όπως έγραφε, πριν τον Εμφύλιο, ο Αλέξης Ντε Τοκβίλ, η Ένωση σχηματίστηκε οικειοθελώς από τις πολιτείες και αν μια από τις πολιτείες διάλεγε να την εγκαταλείψει , θα ήταν δυσκολο να αποδείξει κάποιος πως δεν έχει δικαίωμα να το κάνει. Μάλιστα, πολλοί επιφανείς βόρειοι αντίπαλοι της δουλείας, όπως ο πρώην πρόεδρος John Quincy Adams, ήταν υπέρ της απόσχισης, και υποστήριζαν πως ο Βορράς θα ήταν αυτός που θα έπρεπε πρώτος να εγκαταλείψει την Ένωση. Όπως εύστοχα επισημαίνει ο κορυφαίος αριστερός ιστορικός William Appleman Williams, μια τέτοια προσέγγιση ήταν πιο συμβατή με τις αρχές της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, με τη λογική του Συντάγματος, καθώς και με τη φιλοσοφία του laissez-faire όπως αναπτύχθηκε από τον Adam Smith .
Αντίθετα, ο Λίνκολν χρησιμοποίησε μια εθνικιστική ρητορική, με έντονα μεταφυσικά στοιχεία, και έβαλε την έννοια της "Ένωσης" πάνω από αυτή της "αυτοδιάθεσης". Άξιζε όμως άραγε, να σκοτωθούν 620.000 χιλιάδες Αμερικάνοι, να μείνουν ανάπηροι χιλιάδες άλλοι, και να καταστραφεί το 40% της οικονομίας της χώρας, για κάτι τόσο νεφελώδες όσο η περίφημη "Ένωση" ; Και αν δεχτούμε πως όλο αυτό το λουτρό αίματος είχε σαν θετική επίπτωση την κατάργηση της δουλείας, ας αναλογιστούμε πως όλες οι χώρες του Δυτικού Ημισφαιρίου (με την εξαίρεση της Αϊτής) κατήργησαν τη δουλεία μέσα στον 19ο αιώνα, με ειρηνικά μέσα , αποζημιώνοντας μερικά τους ιδιοκτήτες σκλάβων . Γιατί δε θα μπορούσε να καταφέρει κάτι παρόμοιο η χώρα με τους πιο φιλελεύθερους και ώριμους πολιτικούς θεσμούς της αμερικάνικης ηπείρου; Ποιές ήταν άραγε οι ευθύνες του Λίνκολν γι'αυτή την αποτυχία ;
Όμως για να καταλάβουμε καλύτερα τις προθέσεις του Λίνκολν, θα πρέπει να εξετάσουμε την ιδεολογία και την πολιτεία του. Σε όλη τη διάρκεια της αμερικάνικης ιστορίας, δυο αντιτιθέμενα οράματα ανταγωνίστηκαν για την πορεία που θα έπαιρναν οι Η.Π.Α.. Από τη μια μεριά , το όραμα του Alexander Hamilton, για μια ισχυρη, συγκεντρωτική κυβέρνηση και από την άλλη , αυτό του Thomas Jefferson για μια μικρή και αποκεντρωμένη κυβέρνηση. Ο Λίνκολν σίγουρα άνηκε στους οπαδούς του Χάμιλτον. Σε όλη του την πολιτική καριέρα υπήρξε υποστηρικτής του μερκαντιλιστικού "Αμερικάνικου Συστήματος" , όπως διατυπώθηκε από τον Henry Clay. Οι βασικές αρχές του "Συστήματος", ήταν ο εμπορικός προστατευτισμός, η παραχώρηση ομοσπονδιακών κεφαλαίων για δημόσια έργα και η ίδρυση Κεντρικής Τράπεζας . Οι αντιπρόσωποι των νότιων Πολιτειών, σταθεροί υποστηρικτές των πολιτειακών δικαιωμάτων, συνήθως ψήφιζαν ενάντια σε κάθε μέτρο που ενίσχυε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, και ήταν εμπόδιο στα σχέδια των οπαδών του "Συστήματος" . Επιπλέον, οι Νότιοι υποστήριζαν την κατάργηση των εμπορικών δασμών. Ο Νότος ήταν μια βασικά εξαγωγική οικονομία, που η επιβίωση του στηρίζοταν στο ελεύθερο εμπόριο. Αντίθετα οι Βόρειοι βιομήχανοι, υποστηρικτές του νεοσύστατου Ρεπουμπλικάνικου Κόμματος, στο οποίο άνηκε και ο Λίνκολν, ήταν υπέρ των υψηλών δασμών, για να προστατεύσουν τα προϊόντα τους από τον ξένο ανταγωνισμό . Πολλοί Βόρειοι φοβόνταν πως ένα ανεξάρτητο νότιο κράτος,που θα εφάρμοζε το ελεύθερο εμπόριο, θα προσέλκυε μεγάλο μέρος του εμπορίου που μέχρι τότε διεξάγοταν στα βόρεια λιμάνια. Ο πόλεμος ήταν,λοιπόν, η χρυσή ευκαιρία για την εφαρμογή του "Αμερικάνικου Συστήματος" σε ολόκληρη την Ένωση .
Ήδη από την αρχή των συγκρούσεων , οι δασμοί αυξήθηκαν στα πιο υψηλά τους επίπεδα στην αμερικάνικη ιστορία. Μια σειρα άλλα μέτρα ισχυροποίησαν το ρόλο της κεντρικής κυβέρνησης στην αμερικάνικη οικονομία, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Randolph Bourne πως "Ο πόλεμος είναι η υγεία του κράτους" . Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Λίνκολν, θεσπίστηκε ο πρώτος φόρος εισοδήματος στην αμερικάνικη ιστορία (καταργήθηκε το 1872), θεσπίστηκε φόρος κληρονομιάς (καταργήθηκε κι αυτός το 1870), ενώ τέθηκαν σε ισχύ μια σειρά άλλοι φόροι σε πολλά προϊόντα, όπως ο καπνός και το αλκοόλ, που διατηρήθηκαν και μετά τον πόλεμο, και αποτέλεσαν βασική πηγή χρηματοδότησης της κεντρικής κυβέρνησης . Επίπλεον, με σχετική νομοθεσία του 1863 και 1864, ιδρύθηκαν εθνικές τραπεζες που τύπωναν άφθονο χρήμα για τις ανάγκες του πολέμου, αχρηστεύοντας ουσιαστικά τον κανόνα του χρυσού. Το δημόσιο χρέος άγγιξε το ποσό των 2,8 δις δολλαρίων, επεκτάθηκε η ομοσπονδιακή γραφειοκρατία, με την ίδρυση υπηρεσιών όπως το Υπουργείο Γεωργίας και πολλές ιδιωτικές περιουσίες δημεύτηκαν . Τέλος, δόθηκαν ομοσπονδιακά κεφάλαια για την κατασκευή δημοσίων έργων. Έτσι, ιδιωτικές εταιρίες μπόρεσαν να πάρουν χρήματα και άλλου είδους προνόμια από το κράτος για την κατασκευη σιδηροδρόμων. Η συναλλαγή αυτή, μεταξύ κράτους και επιχειρηματιών, οδήγησε σε άπειρα σκάνδαλα διαφθοράς τα επόμενα χρόνια. Η μικρή και περιορισμένη κεντρική κυβέρνηση των προπολεμικών χρόνων, που προσέγγιζε το laissez faire ιδεώδες, και με την οποία ο πολίτης πολύ σπάνια έρχοταν σε επαφή σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ήταν πια οριστικό παρελθόν.
Η επέκταση της κεντρικής κυβέρνησης και η ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, δεν επηρέασε μόνο την οικονομία, αλλά και τα ατομικά δικαιώματα καθώς και τη λειτουργία του κράτους δικαίου. Ακόμη και ιστορικοί, φιλικοί προς τον Λίνκολν, αναγνωρίζουν πως κυβέρνησε με δικτατορικό τρόπο, απλά, προσθέτουν το ,διόλου πειστικό, επιχείρημα, πως ποτέ ξανά οι εξουσίες ενός δικτάτορα δεν βρέθηκαν σε πιο ασφαλή χέρια! Ο Λίνκολν διεξήγε για μήνες τον πολέμο , βάσει διατάγματος, χωρίς την έγκριση του Κογκρέσσου , ανέστειλε την ισχύ του habeas corpus, λογόκρινε τις τηλεγραφικές γραμμές, φυλάκισε χωρίς δίκη 30.000 πολίτες των βόρειων πολιτειών και έκλεισε εκατοντάδες βόρειες εφημερίδες. Η αντιμιλιταριστική παράδοση των Η.Π.Α. εγκαταλείφθηκε και ο στρατός ποτέ δεν θα έπεφτε ξανά στα επίπεδα που είχε πριν τον πόλεμο. Μάλιστα, τα επόμενα χρόνια, χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές για την αντιμετώπιση του "εσωτερικού εχθρού" (εναντιον των Ινδιάνων, των Μορμόνων υποστηρικτών της πολυγαμίας , των απεργών κ.α.). Τέλος, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, οι στρατηγοί του Λίνκολν, Sherman και Grant, εγκατάλειψαν μια βασική, μέχρι τότε, αρχή διεξαγωγής του πολέμου και δεν έκαναν καμιά διάκριση μεταξύ αμάχων και στρατιωτών. Ο πόλεμος πια αφορούσε τους πάντες. Ολόκληρες πόλεις ισοπεδωθηκαν, περιουσίες λεηλατήθηκαν, άμαχοι, μεταξύ αυτών, γυναίκες και παιδιά, κάθε χρώματος, δολοφονήθηκαν και βιάστηκαν. Ο Νότος κυριολεκτικά ισοπεδώθηκε. Ο πόλεμος μεταξύ των πολιτειών ήταν ο πρώτος σύγχρονος πόλεμος, ένα πρελούδιο για τους ολοκληρωτικούς πολέμους του 20ου αιώνα. Ο πολέμαρχοι και οι εγκληματίες πολέμου του επόμενου αιώνα, χρωστάνε πολλά στον...Άγιο της πολιτικής, τον Αβραάμ Λίνκολν.
Ο William Appleman Williams έγραψε πως ο Λίνκολν, ήταν ο πρώτος αμερικάνος ηγέτης που θύμιζε τοσο πολύ τον ήρωα του Γκαίτε,τον Φάουστ. Δε δίστασε να σπρώξει τη χώρα του στην κόλαση του πολέμου, με αντάλλαγμα τον έλεγχο ολόκληρης την Ένωσης και την εξουσία, μια εξουσία τόσο απόλυτη , όσο δεν την είχε ονειρευτεί κανένας Αμερικάνος πρόεδρος μέχρι τότε. Μετα την πρόεδρια του Λίνκολν τίποτε δε θα ήταν πια το ίδιο. Το όραμα των Ιδρυτών Πατέρων, για μια μικρή και περιορισμένη κεντρική κυβερνηση, θάφτηκε κάτω από τις στάχτες της Ατλάντα. Πια οι Η.Π.Α. δεν ήταν μια ένωση πολιτειών αλλά ένα έθνος κάτω από μια ισχυρή κυβέρνηση. Η Αμερικάνικη Δημοκρατία (Republic) ήταν πια παρελθόν, ο δρόμος για την Αμερικάνικη Αυτοκρατορία είχε ανοίξει...
[Πηγές :
"Emancipating Slaves, Enslaving Free Men: A History of the American Civil War" από τον Jeffrey Rogers Hummel
"The Great Centralizer: Abraham Lincoln and the War Between the States" από τον Thomas J.DiLorenzo]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου