Η, κατά Μανδραβέλη, "καλή" λογοκρισία

Ο Πάσχος Μανδραβέλης είναι ένας από τους δημοσιογράφους που, με αφορμή τον νόμο Καστανίδη, υπερασπίστηκε με θάρρος την ελευθερία του λόγου. Δυστυχώς, όμως, στο χθεσινό του άρθρο στην "Καθημερινή" , μαθαίνουμε πως υπάρχει και μια άλλη, "καλή" λογοκρισία , την οποία ο Πάσχος Μανδραβέλης δεν έχει κανένα πρόβλημα να επικροτήσει. Και αυτή είναι η λογοκρισία του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) στα τηλεοπτικά κανάλια και στους ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Στο άρθρο του , ο δημοσιογράφος τάχθηκε υπέρ του δικαιώματος του ΕΣΡ να αποσύρει την περίφημη, πια, διαφήμιση με τις μπάμιες , μια διαφήμιση που θεωρήθηκε σεξιστική από πολλές φεμινίστριες αλλά και την γενική γραμματέα Ισότητας των Φύλων , Μαρία Στρατηγάκη (ναι, η εν λόγω κυρία πληρώνεται από μας). Για τον Πάσχο Μανδραβέλη, η απόσυρση της διαφήμισης δεν αποτελεί προσβολή του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου, αλλά είναι άσκηση του δικαιώματος στην ιδιοκτησία. Βασιζόμενος στο άρθρο 15 του Συντάγματος που αναφέρει πως "Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους...", ο Μανδραβέλης γράφει πως "Οι ραδιοσυχνότητες ως σπάνιος πόρος αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία. Παραχωρείται σε ιδιώτες με ένα συμφωνητικό...Τα ραδιοκύματα δεν είναι χωράφι των διαφημιστών ή των καναλαρχών για να εναποθέτουν εκεί ό,τι θέλουν. Αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία και η κοινωνία ορίζει (μέσα από τον διάλογο ή έστω και διαμάχες) τί θα μεταδίδεται." .

Καταρχάς, για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας, η έννοια "κοινωνική ιδιοκτησία", που χρησιμοποιεί ο Πάσχος Μανδραβέλης στο άρθρο του , μπορεί να θυμίζει τα ωραία επαναστατικά χρόνια του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του '70, αλλά κάτι τέτοιο μάλλον ανήκει στη σφαίρα των φαντασιώσεων του αλησμόνητου "τρίτου δρόμου προς το σοσιαλισμό". Όταν ο Μανδραβέλης γράφει πως οι συχνότητες "αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία και η κοινωνία ορίζει τι θα μεταδίδεται", στον πραγματικό κόσμο αυτό σημαίνει πως πολύ απλά "αποτελούν κρατική ιδιοκτησία και το κράτος ορίζει τί θα μεταδίδεται".

Θα ήμουν ο τελευταίος που θα διαφωνούσε με την άποψη πως το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου είναι άμεσα συνδεδεμένο με το δικαίωμα της ιδιοκτησίας .Ο καθένας μπορεί να γράφει ό,τι θέλει, αρκεί όμως το χαρτί να είναι δικό του . Ο καθένας μπορεί εκφράζει τις απόψεις του, αρκεί όμως να το κάνει στο δικό του χώρο, ή σε χώρο που ο ιδιοκτήτης του το επιτρέπει. Ακόμη, όμως και αν το κράτος έχει το μονοπώλιο των ραδιοσυχνοτήτων, αυτό μπορεί μεν να σημαίνει πως μόνο το κράτος μπορεί να παραχωρεί άδειες στους σταθμούς, δε σημαίνει όμως απαραίτητα πως έχει το δικαιώμα να ρυθμίζει το περιεχόμενο του προγράμματός τους. Και οι εφημερίδες διανέμονται μέσω δημόσιων δρόμων και τυπώνονται με χαρτί που έγινε απο δέντρα , τα οποία φυτρώνουν σε δημόσια δάση. Μήπως αυτό σημαίνει πως το κράτος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει τί θα γράφεται στις εφημερίδες;

Ας δεχτούμε όμως πως ο έλεγχος του κράτους στα ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ, πρέπει να είναι τόσο ευρύς, όσο θα ήθελε ο Πάσχος Μανδραβέλης. Τότε, έχουμε να κάνουμε με μια περίπτωση, που ο οικονομικός κρατισμός οδηγεί ξεκάθαρα στην απώλεια των ατομικών μας ελευθεριών. Μόνο μια κοινωνία, με πολλές και διάσπαρτες ιδιοκτησίες, μπορεί να είναι πλουραλιστική και μόνο έτσι μπορείς τελικά να βρεις χώρο και μέσο για να εκφράσεις τις απόψεις σου, όσο αιρετικές και αν είναι αυτές . Αν όμως το μονοπώλιο του κράτους στις ραδιοσυχνότητες μεταφράζεται με το δικαίωμα του να ορίζει τί θα μεταδίδεται (όπως υποστηρίζει ο Μανδραβέλης), τότε καθε φίλος της ελευθερίας , θα έπρεπε να ζητήσει την άμεση ιδιωτικοποιηση των ραδιοσυχνοτήτων σαν την μοναδική λύση για να διασφαλιστεί η ελεύθερια του λόγου από την κρατική λογοκρισία . Ήδη από το 1959 ο νομπελίστας Ronald Coase, πρότεινε την αντικατάσταση του κεντρικά σχεδιαζόμενου μηχανισμού με ένα σύστημα που θα βασίζεται στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα .Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, κάτι τέτοιο είναι ακόμη πιο εφικτό . Ο μόνος λόγος που το κράτος διατηρεί αυτό το απαρχαιωμένο καθεστώς είναι γιατί έτσι διαιωνίζονται οι σχέσεις διαπλοκής και ανταλλαγμάτων μεταξύ των κυβερνώντων και των καναλαρχών.

Όμως, πουθενά στο άρθρο του Π. Μανδραβέλη δε φαίνεται κάποιος προβληματισμός για το τί σημαίνουν οι θέσεις του για την ελευθερία του λόγου. Ο αρθρογράφος της "Καθημερινής" παίρνει μια προβληματική και απαρχαιωμένη διάταξη του συντάγματος και την ερμηνεύει με τέτοια ευρύτητα που αναγορεύει το κράτος σε απόλυτο ρυθμιστή του προγράμματος των καναλιών. Διατυπώνοντας την επικίνδυνη απόψη πως το κράτος πρέπει να ορίζει τί θα μεταδίδεται, όχι μόνο δικαιολογεί τον κωμικό (αν δεν ήταν επικίνδυνος) πατερναλισμό του ΕΣΡ ,αλλά πηγαίνει και ένα βημα παραπέρα. Ακολουθώντας τη λογική του, δε θα μπορούσε η κυβέρνηση να καθορίσει το περιεχόμενο του δελτίου ειδήσεων ή να απαγορεύσει εκπομπές που τη θίγουν;

Σκεφτείται πως θα αντιμετωπίζατε ένα άρθρο του Συντάγματος που θα όριζε πως "οι εφημερίδες υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους" . Γιατί λοιπόν να δεχόμαστε κάτι τέτοιο για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση; Aν θέλουμε να ζούμε σε μια ελεύθερη κοινωνία, τα ραδιοτηλεοπτικά Μ.Μ.Ε. πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως όλα τα ΜΜΕ. Και για να μην υπάρχουν παρανοήσεις , πρέπει το σημερινό μπάσταρδο καθεστώς, να αντικατασταθεί με ένα σύστημα όπου οι συχνότητες δε θα είναι κρατικό μονοπώλιο, αλλά θα πωλούνται και θα αγοράζονται στην ελεύθερη αγορά.

Μια τελευταία παρατήρηση : Έχω την αίσθηση πως στο συγκρότημα της "Καθημερινής", προσπαθώντας να υπερασπίσουν την έννοια της νομιμότητας, έχουν φτάσει στο σημείο να καθαγιάζουν κάθε νόμο, ακόμη και τον πιο ανελεύθερο, και να τον θεωρούν ορθό, μόνο και μόνο επειδή ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο. Άραγε το επόμενο άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη θα υπερασπίζεται την προκλητική ασυλία των βουλευτών, την παραγραφή των υπουργικών παρανομιών ή την απαγόρευση ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων , απλά επειδή όλες αυτές οι διατάξεις είναι ενσωματωμένες στην έννομη τάξη μας ;