Ένας μύθος περιβάλλει τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιωάννη Καποδίστρια! Ο μύθος αυτός , που προωθεί τόσο η κρατική εκπαίδευση, όσο και η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πνευματικού κόσμου, πάει κάπως έτσι : o "φωτισμένος", "οραματιστής" και "ανιδιοτελής" Καποδίστριας, που προσπάθησε "να φτιάξει κράτος", αλλά τον δολοφόνησαν οι "σατανικοί" κοτσαμπάσηδες, που έβλεπαν να απειλούνται τα προνόμια τους। Αν είχαν αφήσει τον κόντε Καποδίστρια να ολοκληρώσει το θεάρεστο έργο του, τώρα θα ήμασταν Ευρώπη, συνεχίζουν οι υμνητές του. Ακόμη και ,κατά τ'άλλα φιλελεύθεροι, όπως ο Νίκος Δήμου,δεν κρύβουν το θαυμασμό τους προς το πρόσωπο του Κυβερνήτη . Βέβαια, αναρωτιέμαι αν οι θαυμαστές του Καποδίστρια , εκστασιάζονται το ίδιο και με τις αυταρχικές πολιτικές του.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του , ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην Υπουργός Εξωτερικών του τσάρου, στενά συνδεδεμένος με το πατερναλιστικό και ρωσόφιλο Ρώσικο Κόμμα, απαίτησε και πέτυχε να αναστείλει την ισχύ του φιλελεύθερου συντάγματος της Τροιζήνας . Ενίσχυσε την εκτελεστική εξουσία και αποδυνάμωσε συστηματικά κάθε δύναμη που θα μπορούσε να της σταθεί σαν αντίβαρο. Έτσι ο ρόλος της εθνοσυνέλευσης έγινε απλά διακοσμητικός και η τοπική αυτοδιοίκηση πέρασε κάτω από τη διοίκηση κυβερνητικών επιτρόπων. Για τη συγκεντρωτική λογική του Καποδίστρια, μια οικοδόμηση του ελληνικού κράτους με βάση τη μετεξέλιξη των παραδόσεων της κοινοτικής και επαρχιακής αυτοδιοίκησης θεωρούνταν απειλή, γιατί φοβόταν πως έτσι θα περιορίζοταν η ισχύς της κεντρικής εξουσίας.
Η διαχείριση της οικονομίας από τον Καποδίστρια, χαρακτηρίζεται από τον οικονομικό ιστορικό Μιχάλη Ψαλιδόπουλο, ως "δεσποτική" και "στα πρότυπα της τσαρικής διοίκησης". Η μερκαντιλιστική πολιτική του περιελάμβανε τη ρύθμιση του εμπορίου μέσω της γραφειοκρατικής ταξινόμησης σύμφωνα με κατηγορίες εμπόρων, αύξηση των δασμών και νέες φορολογίες. Φυσικό ήταν αυτά τα μέτρα να ξεσήκωσουν τους εμπόρους των νησιών. Στο πλευρό τους στάθηκαν και φιλελεύθεροι διανοούμενοι από το εξωτερικό,όπως ο Αδαμάντιος Κοραής. Με λίγα λόγια, εναντίον του Καποδίστρια, δεν αντιδρούσαν μόνο οι βολεμένοι πρόκριτοι, όπως μας λέει ο μύθος, αλλά και το πιο εξωστρεφές και δημιουργικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Καποδίστριας αντιμετώπισε την αντιπολίτευση εγκαθιδρύοντας ουσιαστικά ένα αστυνομικό κράτος. Οι πρακτικές του , όπως γράφει ο Γερμανός ιστορικός Gunnar Herring στο έγκυρο "Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936"(εκδόσεις ΜΙΕΤ), περιελάμβαναν "κρατικά οργανωμένες δηλώσεις αφοσίωσης και αντιδράσεις αγανάκτησης ... εξορίες, αστυνομοκρατική επιτήρηση των σχολείων, ...παραβίαση του απορρήτου της αλληλογραφίας ...υποχρέωση κατοχής διαβατηρίου για ταξίδια στο εσωτερικό και περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου. Την ανοιχτή ανταρσία αντιμετώπιζε με μέτρα πανικού, όπου διώκονταν πολλοί αθώοι...". Αν λοιπόν λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω, μήπως η λέξη "τυραννοκτονία" είναι η πιο ταιριαστή για να χαρακτηρίσει τη δολοφόνια του κυβερνήτη;
Όμως, οι θαυμαστές του Καποδίστρια δε χρειάζεται να απογοητεύονται επειδή τάχα το ίνδαλμά τους δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του. Ο Ιωαννης Καποδίστριας πρόλαβε να αφήσει την παρακαταθήκη του, μιας και έθεσε τις βάσεις για το μεγάλο, γραφειοκρατικό και υδροκέφαλο ελληνικό κράτος, που μας ταλαιπωρεί από την Επανάσταση και μετά. Ίσως γι αυτό το λόγο, το κρατικοδίαιτο πολιτικό και πνευματικό κατεστημένο εξακολουθεί να του αποδίδει τόσες τιμές ακόμη και σήμερα, 180 χρόνια μετά το θάνατό του.
