Ένας μύθος περιβάλλει τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιωάννη Καποδίστρια! Ο μύθος αυτός , που προωθεί τόσο η κρατική εκπαίδευση, όσο και η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πνευματικού κόσμου, πάει κάπως έτσι : o "φωτισμένος", "οραματιστής" και "ανιδιοτελής" Καποδίστριας, που προσπάθησε "να φτιάξει κράτος", αλλά τον δολοφόνησαν οι "σατανικοί" κοτσαμπάσηδες, που έβλεπαν να απειλούνται τα προνόμια τους। Αν είχαν αφήσει τον κόντε Καποδίστρια να ολοκληρώσει το θεάρεστο έργο του, τώρα θα ήμασταν Ευρώπη, συνεχίζουν οι υμνητές του. Ακόμη και ,κατά τ'άλλα φιλελεύθεροι, όπως ο Νίκος Δήμου,δεν κρύβουν το θαυμασμό τους προς το πρόσωπο του Κυβερνήτη . Βέβαια, αναρωτιέμαι αν οι θαυμαστές του Καποδίστρια , εκστασιάζονται το ίδιο και με τις αυταρχικές πολιτικές του.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του , ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην Υπουργός Εξωτερικών του τσάρου, στενά συνδεδεμένος με το πατερναλιστικό και ρωσόφιλο Ρώσικο Κόμμα, απαίτησε και πέτυχε να αναστείλει την ισχύ του φιλελεύθερου συντάγματος της Τροιζήνας . Ενίσχυσε την εκτελεστική εξουσία και αποδυνάμωσε συστηματικά κάθε δύναμη που θα μπορούσε να της σταθεί σαν αντίβαρο. Έτσι ο ρόλος της εθνοσυνέλευσης έγινε απλά διακοσμητικός και η τοπική αυτοδιοίκηση πέρασε κάτω από τη διοίκηση κυβερνητικών επιτρόπων. Για τη συγκεντρωτική λογική του Καποδίστρια, μια οικοδόμηση του ελληνικού κράτους με βάση τη μετεξέλιξη των παραδόσεων της κοινοτικής και επαρχιακής αυτοδιοίκησης θεωρούνταν απειλή, γιατί φοβόταν πως έτσι θα περιορίζοταν η ισχύς της κεντρικής εξουσίας.
Η διαχείριση της οικονομίας από τον Καποδίστρια, χαρακτηρίζεται από τον οικονομικό ιστορικό Μιχάλη Ψαλιδόπουλο, ως "δεσποτική" και "στα πρότυπα της τσαρικής διοίκησης". Η μερκαντιλιστική πολιτική του περιελάμβανε τη ρύθμιση του εμπορίου μέσω της γραφειοκρατικής ταξινόμησης σύμφωνα με κατηγορίες εμπόρων, αύξηση των δασμών και νέες φορολογίες. Φυσικό ήταν αυτά τα μέτρα να ξεσήκωσουν τους εμπόρους των νησιών. Στο πλευρό τους στάθηκαν και φιλελεύθεροι διανοούμενοι από το εξωτερικό,όπως ο Αδαμάντιος Κοραής. Με λίγα λόγια, εναντίον του Καποδίστρια, δεν αντιδρούσαν μόνο οι βολεμένοι πρόκριτοι, όπως μας λέει ο μύθος, αλλά και το πιο εξωστρεφές και δημιουργικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Καποδίστριας αντιμετώπισε την αντιπολίτευση εγκαθιδρύοντας ουσιαστικά ένα αστυνομικό κράτος. Οι πρακτικές του , όπως γράφει ο Γερμανός ιστορικός Gunnar Herring στο έγκυρο "Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936"(εκδόσεις ΜΙΕΤ), περιελάμβαναν "κρατικά οργανωμένες δηλώσεις αφοσίωσης και αντιδράσεις αγανάκτησης ... εξορίες, αστυνομοκρατική επιτήρηση των σχολείων, ...παραβίαση του απορρήτου της αλληλογραφίας ...υποχρέωση κατοχής διαβατηρίου για ταξίδια στο εσωτερικό και περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου. Την ανοιχτή ανταρσία αντιμετώπιζε με μέτρα πανικού, όπου διώκονταν πολλοί αθώοι...". Αν λοιπόν λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω, μήπως η λέξη "τυραννοκτονία" είναι η πιο ταιριαστή για να χαρακτηρίσει τη δολοφόνια του κυβερνήτη;
Όμως, οι θαυμαστές του Καποδίστρια δε χρειάζεται να απογοητεύονται επειδή τάχα το ίνδαλμά τους δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του. Ο Ιωαννης Καποδίστριας πρόλαβε να αφήσει την παρακαταθήκη του, μιας και έθεσε τις βάσεις για το μεγάλο, γραφειοκρατικό και υδροκέφαλο ελληνικό κράτος, που μας ταλαιπωρεί από την Επανάσταση και μετά. Ίσως γι αυτό το λόγο, το κρατικοδίαιτο πολιτικό και πνευματικό κατεστημένο εξακολουθεί να του αποδίδει τόσες τιμές ακόμη και σήμερα, 180 χρόνια μετά το θάνατό του.
12 σχόλια:
Από ένα μαρξιστικό ιστολόγιο, που απ΄ό,τι έχω δει, ο δημιουργός του παρακολουθεί και το ΜπλεΜήλο, ένα άρθρο σε δυο μέρη που αποδεικνύει ότι και η κλασσική - παλιά θέση της Αριστεράς ήταν αντικαποδιστριακή.
http://kokkinometerizi.blogspot.com/2011/01/1.html
http://kokkinometerizi.blogspot.com/2011/01/2.html
@Θ.Δ.
Με κάτι τέτοια, θα μπερδέψεις τους άσπονδους φίλους του μπλογκ. Εκεί που ξεμπέρδεψαν με μας κολλώντας μας το χαρακτηρισμό του "φασίστα", τώρα θα πρέπει νά ψάχνουν να βρουν μήπως είμαστε και κρυπτο-κομμουνιστές!:-)
Σε ευχαριστώ πάντως, πολύ ενδιαφέροντα άρθρα!
Τι ωραίο πράγμα να παραθέτεις out of context τα πεπραγμένα του πρώτου πραγματικού πολιτικού στην προσφάτως ανεξάρτητη τούρκικη επαρχία αγράμματων ελλήνων αγροτών. Αυτός ο άνθρωπος άφησε μια επιτυχημένη πορεία, για να δολοφονηθεί από έναν Ελληνάρα που θίγονταν από την πολιτική του. Δεν υπάρχει γνησιότερος πρόγονος των σημερινών αναρχικών δολοφόνων απο τον Μαυρομιχάλη.
Εξαιρετο ειδικα στο ζητημα της κοινοτικης οργανωσης. Μπραβο Τηλεμαχε!
"Οut of context" σημαίνει ανάλυση ιστορικών φαινομένων χωρίς διαλεκτική προσέγγιση και μέθοδο. Μοιραία οδηγείσθε σε λανθασμένα συμπεράσματα και πλάνες.
Γνωστή είναι η τακτική της "κλιμακο-κατασκοπίας" που καθιερώθηκε επί Καποδίστρια. Αυτή συνίστατο στην χρήση φορητής σκάλας από ρουφιάνους του καθεστώτος για να ανεβαίνουν στα παράθυρα των αντιπάλων και να κρυφακούν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση παρακολούθησης του Κανέλου Δεληγιάννη, και άλλων προυχόντων της εποχής.
Από την άλλη πλευρά, αν πιστέψουμε κάποιες συγχρονες θεωρίες, η όλη επανάσταση του 1821 διεσώθη μεταξύ άλλων και χάρη στις ενέργειες Καποδίστρια (κάποιοι ισχυρίζονται πως οργανώθηκε από τον ίδιο!)
Θα διαφωνήσω ότι ο Καποδίστριας έθεσε τις βάσεις για το υδροκέφαλο κράτος. Το υδροκέφαλο γραφειοκρατικό κράτος ήταν "φυσιολογικός" απότοκος της διακυβέρνησης μιας χώρας καθημαγμένης απ τους πολέμους όπου οι πρώτοι σωστοί δρόμοι κατασκευάστηκαν χρόνια μετά από την επανάσταση, η χώρα ήταν χωρισμένη σε φέουδα κοτζαμπάσηδων που με τη σειρά τους σφάζονταν με τους πολεμικούς αρχηγούς και όλοι μαζί πλακώνονταν με τους φερέοικους φαναριώτες και ευρωσπουδαγμένους τύπου Μαυροκορδάτου.
Ο συγκεντρωτισμός είναι συχνά απότοκος αντικειμενικών συνθηκών και όχι της μοχθηρίας ενός ατόμου.
Από τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη:
Έμειναν οι αγωνισταί διακονιαραίοι τους κατατρέχει ο Κυβερνήτης μας κι᾿ ο Αγουστίνος κι᾿ ο Βιάρος καταφρονούν όλους αυτούς και βαθμολογούνε πολλούς, οπού ᾿παιζαν το μπιλλιάρδο μέσα τους καφφενέδες και τώρα είναι σπιγούνοι του Κυβερνήτη και των αλλουνών.
Δεν θυμήθη ο Κυβερνήτης όταν ορκίστη δια εφτά χρόνια, ορκίστη ᾿σ το σύνταμα -κι᾿ αυτός ευτύς το χάλασε.
Ρώτησαν τον Κυβερνήτη «Διατί χάλασες τους νόμους και το Βουλευτικόν; Είπε «Δεν το ᾿θελε η Ευρώπη». Κι᾿ αν ήταν ᾿λικρινής άνθρωπος, να έλεγε των Ευρωπαίγων ότι «Εγώ δεν πάγω εις την πατρίδα μου να γένω επίγιορκος, να τους χαλάσω εκείνο οπού απόχτησαν με ποταμούς αίματα». Τότε έκαμε και το κράτος εις τμήματα. Οργάνισε κ᾿ εμένα με τους Αθηναίους και Μισολογγίτες. Με διόρισε Γενικόν Αρχηγόν της εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης. Και μέρασα την εκτελεστική δύναμη κ᾿ εγώ φέρνω γύρα τους νομούς. Και ο σταθμός μου είναι εδώ, εις Άργος. Πήρε την επιρροή των ανθρώπων ο Κυβερνήτης. Ήταν μπεζερισμένοι όλοι από την ακαταστασίαν. Δυο χρόνια κοντά μας κυβέρνησε αγγελικά. Και μας γύμναζε και την οικονομίαν. Ότι κι᾿ ο Κυβερνήτης μας μίαν κόττα έτρωγε τέσσερες ημέρες.
Κι᾿ ο Κυβερνήτης μας σπούδαζε τους Έλληνες την οικονομίαν όσο-να τους μπερδέψη με το δίχτυ. Όμως οι λύκοι οπού τρώγαν τα πρόβατα δεν ψόφησαν- γέννησε κι᾿ άλλους πολλούς ο Κυβερνήτης μας κι᾿ ο Αγουστίνος κι᾿ ο Βιάρος. Φωνάζουν όλοι οι Έλληνες -ο Βιάρος κι᾿ ο Αγουστίνος λένε των αγωνιστών Σύρτε διακονέψετε. Και οι σπιγούνοι πλερώνονται βαριά να μαθαίνουν τι κάνουν οι άνθρωποι εις τα σπίτια τους. Κι᾿ από αυτό φαίνεται ότι είναι μακρυά-από την δικαιοσύνη του Θεού.
Οι Έλληνες, Κυβερνήτη, διψούσαν δι᾿ αρετή και δια πατριωτισμόν, να τους σώσης από τα δεινά τους καθώς έσωσε ο Βάσιχτον την πατρίδα του Αμερική και του κάνουν τρόπαια και θα του κάνουν όσο στέκει ο κόσμος, ότι του ανήκουν -λευτέρωσε την πατρίδα του. Εσύ ο Έλληνας, ο φωτισμένος, ο ζυγωμένος εις τους δυνατούς, αν ήθελες να τους μιλήσης ως τίμιος Έλληνας, ως Κυβερνήτης αυτεινών των δυστυχισμένων, οπού κάθε στιμή έγραφες να σ᾿ εκλέξουν Κυβερνήτη, κι᾿ ο Κολοκοτρώνης κι᾿ ο Μεταξάς κ᾿ η συντροφιά σε έκλεξαν, που είναι η δικαιοσύνη σου; Αν είχες αρετή, εκεί-οπού σου είπαν οι δυνατοί δεν κάνει σύνταμα εις την Ελλάδα, δεν τους έλεγες εσύ «Μήνα το ᾿φκειασα εγώ να τους το χαλάσω; Το ᾿χουν φκειασμένο μ᾿ αίμα και με δυστυχίες. Τώρα που θα λάβω τα χρέη του Κυβερνήτη εγώ θα ορκιστώ ᾿σ αυτό το σύνταμα -πώς μπορώ να γένω επίορκος;» Και του Σουλτάνου να το᾿ ᾿λεγες με τρόπον θα συνκατάνευε, όχι οι ευεργέται μας χριστιανοί. Κι᾿ αν δεν θέλαν, τότε να μην έρθης.
Καθόλου τιμητικά... Κι έχει πάρα πολλά ακόμη
Από τον ίδιο οργανώθηκε, δεν χρειάζεται καμιά τρομερή σοφία. Ποιος μπορεί να συνέλαβε σχέδιο που περιελάμβανε ταυτόχρονα υποστήριξη της ανταρσίας του Αλή στην Ήπειρο, επανάσταση στη Μολδοβλαχία υπό τον Υψηλάντη και επανάσταση στην Πελοπόννησο και τη Ρούμελη, που είχε ως αποτέλεσμα τρομερή διασπορά δυνάμεων των Οθωμανών τα πρώτα κρίσιμα έτη;
α) Τρεις έμποροι στην Οδησσό, την ώρα που ξεκαθάριζαν τα τεφτέρια τους.
β) 5 κλέφτες στα βουνά της Αρκαδίας, την ώρα που γύριζαν την σούβλα.
γ) Ο υπουργός εξωτερικών του Τσάρου πασών των Ρωσιών, πρώην υπεύθυνος αντικατασκοπίας του Αρχιστρατήγου Τσιτσαγόφ που πολεμούσε το Ναπολέοντα.
Αυτό αφήνοντας κατά μέρος τα ήδη γνωστα, ότι δηλαδή χωρίς αυτόν στο συνέδριο του Λάιμπαχ η Ιερά Συμμαχία ήταν έτοιμη να αποφασίσει την επέμβαση, αλλά ...υπέρ των Τούρκων για να καταστείλει την εξέγερση.
Ο Καποδίστριας ίσα-ίσα αντιπροσώπευε τη νέα φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων που διέλυσε την παλιά αντιδραστική που συμβόλιζε ο Μέττερνιχ, ο οποίος γι'αυτον τον λόγο και τον μισούσε.
Επειδή λοιπόν χωρίς τον Καποδίστρια δεν θα υπήρχε ελληνικό κράτος, θα πρότεινα περισσότερη μετριοπάθεια στην κριτική για το "δεσποτισμό" του. Η μετεπαναστατική Ελλάδα ήταν ουσιαστικά μια προνεωτερική κοινωνία που δεν είχε περάσει καν το στάδιο της οργανωμένης κρατικής συγκρότησης, με ή χωρίς σύνταγμα.
Και τελικα τι έγινε; Τον σκότωσαν κι ήρθε ξένος βασιλιάς και βαυαρικός στρατός, συγκλονιστική επιτυχία για την υπόθεση της ελευθερίας.
Λοιπόν συγχωρέστε του αν υπήρξε μερκαντιλιστής, υπήρξε φιλελεύθερος εκεί που μετρούσε πολύ περισσότερο στο να μπορεί αυτό το ρημαδοέθνος να έχει την ανεξαρτησία του από τον πολυχρονεμένο Πατισάχ.
Οι Έλληνες του νεοσύστατου κρατιδίου:
Ένας λαός πεινασμένος, ρημαγμένος, γεμάτος από ΚΟΜΠΛΕΞ κατωτερότητας απέναντι στις Μεγάλες Δυνάμεις, καθώς και στους Έλληνες της Διασποράς που ήταν πιο μορφωμένοι και δυνατοί λόγω καλύτερων ευκαιριών.
Αν ένας ανώριμος και ανίκανος -αποδεδειγμένα- απελευθερωμένος Ελληνάκος συμμετείχε με δημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων, είναι αμφίβολο αν το κράτος θα ζούσε. Σίγουρο είναι πως την εξουσία θα την αναλάμβαναν οι πρώην κοτζαμπάσηδες και θα δημιουργούσαν ένα πολύ πιο "υδροκέφαλο" κράτος ή, ακόμα χειρότερα, το ξενόφερτο καρκίνωμα των Βασιλιάδων.
Από πού έως πού είχε ο τότε απελευθερωμένος και αμόρφωτος την ικανότητα να προβεί σε μετριοπαθή διάλογο? Με την πρώτη μεγάλης έντασης διαφωνία, θα ξεσπούσε ξανά εμφύλιος. Τί πρωτότυπο...
Γιατί ο αμόρφωτος ελληνάκος είναι σαν ένα κακομαθημένο (ή καλομαθημένο - ανάλογα με την ιστορική περίοδο) παιδάκι. Δεν γίνεται το δικό του, κλωτσάει!! Ε όχι, γιαυτό το λόγο είναι και οι γονείς που ξέρουν καλύτερα τον κόσμο έξω από το σπίτι...
Ο Καποδίστριας κυβέρνησε όντως αυταρχικά και καλά έκανε. Πάρα πολύ καλά. Αλλά μόνο για τη συγκεκριμένη περίοδο, όπου το κράτος ήταν σε πρώιμη φάση και χρειαζόταν μια στιβαρή προστατευτική εξουσία.
Και το γεγονός πως προέβαινε σε κατάχρηση εξουσίας είναι κατακριτέο. Πολλά έχουν ειπωθεί για τα άτομα του κύκλου του (Αυγουστίνος, κλπ) Και ποιόν να εμπιστέυονταν για διορισμό σε ανώτατη θέση? Έναν ντόπιο που δεν ήξερε, και ο οποίος ίσως να ήταν πράκτορας των κοτζαμπάσηδων, ώστε να υπονομευθεί η προσπάθεια του?
Όμως δεν πρέπει να τα ισοπεδώνουμε όλα, γιατί οι υποδομές που έθεσε ήταν γόνιμες.
ΥΓ. Όσο για το "Υδροκέφαλο" κράτος, δεν ευθύνεται αυτός, αλλά όσοι τον ακολούθησαν μέχρι σήμερα. Στη Ελλάδα δώθηκαν ορισμένες ευκαιρίες εξυγίανσης. Οι καλύτερες ήταν μετά από κάθε πόλεμο, και ειδικά μετά την κατοχή. Τότε δεν υπήρχε καμιά υποδομή, και όλα θα μπορούσαν να ανασυγκροτηθούν με τον πιο υγειή τρόπο. Αλλά ο κολασμένος ελληνάκος που διψά για εξουσία είναι σαν το κακομαθημένο που θέλει όλα τα παιχνίδια από τα αδελφια του. Κρίμα.
Δεν κρίνω τον Καποδίστρια με βάση το σημερινό αξιακό σύστημα αλλά με τις ιδέες της τότε εποχής. Κόμματα, διανούμενοι και κοινωνικές τάξεις της τότε εποχής τον κατηγορούσαν για αυταρχισμό, πράγμα που σημαίνει πως υπήρχε ένα φιλελεύθερο αξιακό πλαίσιο . Υπήρχαν επίσης οι ιδέες του ευρωπαϊκόυ και του νεοελληνικού Διαφωτισμός, που επηρέασαν καθοριστικά τους συμμετέχοντες στην Επανάσταση. Υπήρχαν τα φιλελεύθερα συντάγματα του Αγώνα, που ο Καποδίστριας αγνόησε και επέλεξε να κυβερνήσει δικτατορικά. Υπήρχε ο κοινοτισμός και η ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση, που ταίριαζε πιο πολύ στις παραδόσεις και στον χαρακτήρα του Έλληνα, και θα μπορούσε να αποτελέσει μέσω ένος φεντεραλιστικού, αποκεντρωμένου συστήματος έναν εναλλακτικό τρόπο οργάνωσης του ελληνικού κράτους σε σχέση με τον ξενόφερτο συγκεντρωτισμό του Καποδίστρια .Για όσους δεν πιστεύουμε στον ιστορικό ντετερμινισμό, δεν ήταν μονόδρομος η δικτατορία του Καποδίστρια.Και φυσικά δεν ήταν μονόδρομος η τσαρικού τύπου, οικονομική πολιτική του.
Κι αυτός προσωπικά με αυτό το φιλελεύθερο αξιακό πλαίσιο γαλουχήθηκε, δείτε την πολιτεία του με τα πολιτικά πράγματα των Ιονίων Νήσων πριν ξεκινήσει τη διπλωματική του σταδιοδρομία και θα καταλάβετε.
Αλλά εκτός από το αξιακό πλαίσιο υπήρχε και μια σκληρή πραγματικότητα ενός κρατιδίου που δημιουργήθηκε από την επέμβαση των Μ.Δυνάμεων και που φυσικά είχαν την απαίτηση να ορίζουν τα πάντα σε αυτό. Παραπάνω ο Μακρυγιάννης παραπονιέται γιατί ενώ τους εξηγεί ότι οι Μ.Δυνάμεις δεν δέχονται το σύνταγμα αυτός θα έπρεπε να επιμένει. Δηλαδή θα έπρεπε να διακόψει τις σχέσεις με τις χώρες που εκείνη την περίοδο ήταν οι εγγυητές της ανεξαρτησίας αυτού του κρατιδίου.
Μετά ο Κοραής ήταν που εξέφραζε το δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας; Ο Κοραής υποστήριζε ότι η επανάσταση δεν έπρεπε να είχε γίνει κι ότι έπρεπε πρώτα να περιμένει να μορφωθεί το έθνος και μετά να ελευθερωθεί. Γιατί ζητούσε τότε να αποδεχτεί ο Καποδίστριας τα αιτήματα των "αμόρφωτων"; Μήπως απλά επειδή ο ίδιος ανήκε στο "γαλλικό" κόμμα κι ο Καποδίστριας θεωρούνταν άνθρωπος των Ρώσων;
Και πού είδατε τις μεγάλες τιμές στον Καποδίστρια; Κι αυτοί που τον αναφέρουν το κάνουν για τους λάθος λόγους, "εκσυγχρονιστές" της κακιάς ώρας που με το μυαλό τους ψάχνουν παντού να βρούν προδρόμους του Σημίτη.
Υπήρχε άραγε φιλελεύθερο αξιακό πλαίσιο ή καπετανάτα, νησιώτικα και στεριανά, που απλά ήθελαν να γίνουν "οθωμανοί" στη θέση των οθωμανών που έφυγαν;
Και μια χώρα, με επαχθείς εξαρτήσεις πριν καλά - καλά αναγνωριστεί ως κράτος, μετά από σχεδόν δεκαετή πόλεμο, με κατεστραμμένο τον παραγωγικό ιστό, με αμόρφωτο μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και ένα σωρό προσωπικές φιλοδοξίες στη γωνία μπορούσε να κυβερνηθεί με κοινοβουλευτική δημοκρατία σύγχρονης μορφής τη στιγμή που σε όλη την Ευρώπη κυριαρχούσαν μοναρχικά- δεσποτικά καθεστώτα;
Ούτως ή άλλως τα θεμέλια του σύγχρονου ελληνικού κράτους δεν μπήκαν επί Καποδίστρια αλλά επί Όθωνα (βαυαροκρατία επί το λαϊκότερον) και όχι μόνο στα 150 χρόνια που ακολούθησαν δεν κάναμε τίποτα να διορθώσουμε τα λάθη αλλά μάλλον κάναμε βήματα προς τα πίσω...
Ο Καποδίστριας, κρινόμενος με τα μέτρα και τα σταθμά της εποχής του και με τα δεδομένα που αντιμετώπιζε εσωτερικά και εξωτερικά, μόνο ως πετυχημένος μπορεί να κριθεί...
Εκτός εάν πιστέψουμε ότι οι δολοφόνοι του ήταν οπαδοί της άμεσης δημοκρατίας και οι οπαδοί της διατήρησης ιδιωτικών τελωνίων και άλλων προνομίων στα νησιά που μάλιστα προκάλεσαν και έναν ακόμη εμφύλιο, οπαδοί του laissez faire, laissez passer...
E. A. Δ.
Δημοσίευση σχολίου