Ο γνωστός αρθρογράφος της Καθημερινής και φανατικός υποστηρικτής του Παπανδρεικού ΠαΣοΚ Πάσχος Μανδραβέλης δημοσίευσε άρθρο το οποίο πραγματεύεται το νόμο της Φυσικής Επιλογής του Κάρολου Δαρβίνου και τη σχέση του με την ελευθερία στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Aφού συγχαρώ τον κ. Μανδραβέλη για το γεγονός πως διαβάζει, όπως δείχνουν τα πράγματα, Μπλε Μήλο, το μπλογκ το οποίο δημοσίευεσε σχετικό άρθρο μόλις ένα μήνα πριν με αφορμή τα 152 χρόνια από τη δημοσίευση του On the origin of Species θα ήθελα να επισημάνω ένα σημαντικό λάθος στο κείμενο του.
Συγκεκριμένα, ο Π.Μ. γράφει πως "αν ένα λιονταράκι γεννηθεί (...) με το λάθος της οξύτερης όρασης και θα ζήσει περισσότερο, αλλά και επειδή θα έχει περισσότερη τροφή θα το προτιμούν τα θηλυκά". Το λάθος που κάνει ο κος Μανδραβέλης είναι πως η οξύτερη όραση δεν είναι απαραίτητα ένα πλεονέκτημα. Η οξύτερη όραση μπορεί να είναι ένα πλεονέκτημα ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (όπου η έννοια "περιβάλλον" περικλείει έναν άπειρο αριθμό φυσικών δεδομένων) ΣΤΗ ΔΕΔΟΜΕΝΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ. Αν τα δεδομένα αυτά αλλάξουν, έστω και στο ελάχιστο, είναι πολύ πιθανόν η οξύτερη όραση από πλεονέκτημα να γίνει μειονέκτημα και τα λιονταράκια με την οξύτερη όραση να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τα υπόλοιπα.
Θα ρωτήσει κανείς γιατί το συγκεκριμένο σημείο είναι τόσο σημαντικό. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι αλλά θα αναφέρω δύο σημαντικούς κατά την άποψή μου:
1. Αν η οξύτερη όραση ήταν πλεονέκτημα σε οποιοδήποτε περιβάλλον, τότε σήμερα όλα τα είδη ζώων- τoυ ανθρωπίνου συμπεριλαμβανόμενου- θα είχαν αναπτύξει τόσο καλή όραση που θα μπορούσαμε π.χ. να βλέπουμε ακόμα και στο σκοτάδι. Αυτό όμως, πέραν του ότι δεν είναι αληθές (με βάση την απλή εμπειρική πραγματικότητα) θα σήμαινε πως υπάρχει στη Φύση κάποιο Ολικό Βέλτιστο ("Global Optimum" στη μαθηματική θεωρία) προς το οποίο κινούμαστε ως Δημιουργία. Αυτή τη θέση διατύπωσε πρώτος ο Jean Baptiste Lamarck στις αρχές του 19ου αιώνα σε μια πραγματεία η οποία έμεινε γνωστή με το όνομά του- Λαμαρκισμός. Το μέγα λάθος του Lamarck είναι πως ενώ ήταν από τους πρώτους που αμφισβήτησε τη θρησκευτική πίστη στην εξαήμερη δημιουργία από το θεό, αντικατέστησε τη μεταφυσική πίστη σε κάποια ιδεατή κατάσταση της Φύσης (και του ανθρώπου) από την οποία εκπέσαμε και στην οποία (ξανα)πορευόμαστε με την πίστη πως υπάρχει κάποιο σημείο απόλυτης/ιδεατής τελειότητας της Δημιουργίας που μας περιβάλλει και στην οποία νομοτελιακά οδηγούμαστε μέσω της βιολογικής εξέλιξης. Αντίθετα ο Δαρβίνος πρότεινε πως τέτοια ιδεατή κατάσταση δεν υφίσταται. Το μόνο το οποίο υπάρχει είναι το περιβάλλον το οποίο βρίσκεται σε μια δυναμική κατάσταση- με άλλα λόγια μεταβάλλεται διαρκώς. Αυτό το περιβάλλον δημιουργεί ένα "κόσκινο" από το οποίο περνούν όλα τα Βιολογικά Είδη. Αυτά τα οποία περνούν από το κόσκινο επιβιώνουν ΣΤΟ ΔΕΔΟΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ ενώ τα υπόλοιπα εξαφανίζονται. Προσοχή όμως: τα Είδη τα οποία περνούν το κόσκινο δεν σημαίνει πως είναι καλύτερα από όσα δεν το πέρασαν ή πως θα εξακολουθούν να επιβιώνουν. Σημαίνει πως είχαν την ικανότητα να επιβιώσουν στις συγκεκριμένες συνθήκες. Το περιβάλλον όμως θα αλλάξει, δηλαδή το κόσκινο θα αλλάξει και επομένως είναι πολύ πιθανό τα Είδη που επιβίωσαν εχθές να εξαφανιστούν αύριο (όπως είναι πολύ πιθανό τα είδη τα οποία δεν επιβίωσαν στο παρελθόν να μπορούσαν να είχαν επιβιώσει στα νέα δεδομένα. Γι'αυτό έχει αναπτυχθεί η άποψη πως η Φύση έχει έναν μηχανισμό μνήμης της Εξελικτικής της πορείας, αλλά δεν θα επεκταθώ περισσότερο στο συγκεκριμένο θέμα).
2. Θα πρέπει επίσης να γίνει αντιληπτό πως σε ένα βιολογικό οργανισμό, κάθε αλλαγή σε έναν τομέα συνοδεύεται και από αλλαγές σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα, σε έναν μικροοργανισμό, η δυνατότητά του να επιβιώνει σε αυξημένες συγκεντρώσεις ενός αντιβιοτικού συνοδεύεται με αλλαγές που τον κάνουν πιο ευάλωτο σε άλλα βιολογικά χαρακτηριστικά (π.χ. ο ίδιος οργανισμός δεν μπορεί πλέον να επιβιώνει στο ευρύ φάσμα θερμοκρασιών που επιβίωνε προηγουμένως). Αν και αυτό το φαινόμενο έχει μελετηθεί περισσότερο στο επίπεδο των μονοκύτταρων οργανισμών (και των προτεινών), υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες πως κάτι ανάλογο συμβαίνει και στους πολυκύτταρους οργανισμούς. Για παράδειγμα, ένα λιοντάρι που έχει οξύτερη όραση είναι πιθανόν να έχει χειρότερη ακοή ή μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει καρκίνους. Επομένως η οξύτερη όραση έχει ένα κόστος στον οργανισμό, και αυτό το κόστος θα καλυφθεί και με το παραπάνω από το πλεονέκτημα της καλύτερης όρασης μόνον εφόσον στις συγκεκριμένες συνθήκες η αυξημένη όραση δίνει σημαντικό πλεονέκτημα επιβίωσης. Γι'αυτό άλλωστε και η Φύση είναι εξαιρετικά συντηρητική- αν μπορούσαμε να δώσουμε ένα ποσοστό θα λέγαμε πως κατά 99.99% οι απόγονοι μεταφέρουν επακριβώς τις γενετικές αλληλουχίες των γονιών τους και μόλις 0.001% μεταλλάξεων.
Πως θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε αυτή την έννοια της Φυσικής Επιλογής στις ανθρώπινες κοινωνίες; Νομίζω πως μια σχετικά απλή προέκταση που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι λέγοντας πως μια Εταιρεία (ή ακόμα και μία Κρατική Οντότητα/Χώρα) είναι επιτυχημένη σε ένα συγκεκριμένο παγκόσμιο περιβάλλον μιας δεδομένης χρονικής στιγμής. Όταν αυτό το περιβάλλον αλλάξει η συγκεκριμένη εταιρεία (ή η συγκεκριμένη χώρα) είναι πολύ πιθανόν να μην μπορεί να ανταπεξέλθει στα νέα δεδομένα και επομένως να εξαφανιστεί. Τα σχετικά ιστορικά παραδείγματα είναι άπειρα και δεν θα επεκταθώ περαιτέρω. Απλά θα τελειώσω σημειώνοντας για άλλη μια φορά πως εκεί ακριβώς- στη δυνατότητα δηλαδή της αλλαγής- έγκειται και η επιτυχία του Καπιταλισμού σε σχέση με άλλα συστήματα κοινωνικής οργάνωσης. Στον Καπιταλισμό, επειδή υπάρχει ελευθερία, υπάρχει και η δυνατότητα της γρήγορης αλλαγής ώστε τα μέλη μιας κοινωνίας, είτε ως άτομα είτε ως εταιρείες, να μπορούν (σε διαφορετικό βαθμό το καθένα) να ανταποκριθούν στο δυναμικό περιβάλλον στο οποίο κινούμαστε. Ο Δαρβίνος άλλωστε είχε πει "it is not the strongest species that survive nor the most intelligent but the ones most responsive to change".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου