Η μοναχική πορεία του Ronald Reagan

Είναι η μοίρα των πετυχημένων πολιτικών να έχουν πολιτικά μια μοναχική πορεία. Στην αρχή, όταν βρίσκονται εκτός εξουσίας, οι ιδέες τους είναι γελοίες, παράλογες και ανεφάρμοστες. Όταν βρεθούν στην θέση ευθύνης, τότε όλη η καθώς-πρέπει κοινωνία τους αντιμετωπίζει ως βάρβαρη εισβολή και κατοχή, που θα καταστρέψει την κοινωνία ή στην καλύτερη περίπτωση, θα είναι μια αποφράδα ιστορική παρένθεση. Όταν ο καιρός περάσει και ο συγκεκριμένος πολιτικός έχει εγκαταλείψει την πολιτική σκηνή, τότε που οι άλλοτε γελοίες, παράλογες και ανεφάρμοστες ιδέες και πολιτικές του έχουν πετύχει και γίνει κοινός νους, τότε ένα νέο ιερατείο ιδεολογικής καθαρότητας, βρίσκει τα κενά, τις παραλείψεις, τις παλινωδίες και μια πρακτική που τόσο υπολειπόταν της ρητορικής του. Αυτή είναι η μοίρα του Ronald Reagan.

Βλέποντας τα ιστορικά γεγονότα εκ των υστέρων, έχουμε συνήθως μια αδιαμφισβήτητη αίσθηση για το ότι προηγήθηκε είχε το γονίδιο του αναπόφευκτου. Ήταν φυσικό οι Αμερικάνοι να προτιμήσουν το 1980 τον Ronald Reagan και όχι τον Jimmy Carter που αδυνατούσε να τους βγάλει από μια παρατεταμένη κρίση. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η εκλογική μάχη άρχιζε να γέρνει προς την μεριά του Reagan μόλις την τελευταία εβδομάδα πριν από τις εκλογές.

Ήταν αναπόφευκτο ο Reagan να περάσει την πολιτική του για μια δραστική μείωση των φόρων και του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία. Η αλήθεια είναι ότι τα Reaganomics υποστηρίχθηκαν τότε από μια πολύ μικρή ομάδα οικονομολόγων και έναν πολιτικό. Οι συντριπτική πλειοψηφία των οικονομολόγων και τα ΜΜΕ τα έβλεπαν κάτι σαν τσαρλατανισμό.

Όσο για την πολιτική τάξη, οι δε Δημοκρατικοί ήταν κάθετα αντίθετοι οι μεν Ρεπουμπλικάνοι ήταν στην καλύτερη περίπτωση σκεπτικοί. Ο κύριος εσωκομματικός αντίπαλος του Reagan και μετέπειτα αντιπρόεδρος του, George Bush (ο πατέρας), τα χαρακτήρισε “οικονομικά βουντού”. Ο αρχηγός της Γερουσίας, απ’ όπου όλα τα νομοθετήματα πρέπει να περάσουν, τα είχε χαρακτηρίσει ως “τζόγο σε καζινοποταμόπλοιο.” Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Reagan έπρεπε να περάσει τις πιο αμφιλεγόμενες και ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις της 50ετίας.

Η κρίση που περνάει τώρα η Ελλάδα χρησιμεύει ως ένα πολύ χρήσιμο παράδειγμα. Η μεγάλη πλειοψηφία των αναγνωστών του ΜπλεΜήλου ξέρουν τι πρέπει να γίνει. Αρκετοί στα ΜΜΕ κάνουν τις ίδιες προτάσεις. Όπως έλεγε ο Reagan “η λύση είναι απλή αλλά όχι εύκολη.” Παρόλα αυτά είμαστε μάρτυρες μιας κατάστασης όπου η ελληνική και η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη προσπαθούν να χώσουν την κορυφαία κρίση των τελευταίων δεκαετιών κάτω από το χαλί και να συνεχίσουν ανέμελα όπως πριν. Όμως αν η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε αδράξει την ευκαιρία τον Οκτώβρη του 09 για να βάλει την Ελλάδα σε μια νέα πορεία, δεκαετίες από τώρα θα βλέπαμε αυτή την εξέλιξη ως κάτι σχεδόν αναπόφευκτο. Μετά από μια τέτοια κρίση τι περιμένεις θα σκεφτόμασταν.

Όταν ο Reagan το 1983 αποκάλεσε την Σοβιετική Ένωση “κτηνώδη αυτοκρατορία” ήταν ένα μεγάλο σοκ για το αμερικάνικο κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής και την ευρωπαϊκή πολιτική τάξη. Μπορεί αρκετά χρόνια μετά οι ίδιοι κύκλοι να ήταν πεπεισμένοι για το αναπόφευκτο της σοβιετικής πτώσης, αλλά τότε, άλλα ήταν τα λεγόμενά τους και οι σχεδιασμοί τους. Η Δύση, υποστήριζαν, θα έπρεπε να βρει μια ισορροπία, μια κατανόηση, με την διαρκώς πιο ενδυναμωμένη και επεκτατική σοβιετική δύναμη. Από σκληρό ανταγωνισμό θα έπρεπε να περάσουμε σε μια περίοδο χαλάρωσης και αμοιβαίας αποδοχής.

Ο Reagan όμως ήταν διαμετρικά αντίθετος σε μια τέτοια στρατηγική. Η επιδίωξη της Δύσης για τον Reagan ήταν η νίκη στο ψυχρό πόλεμο. Με δικτατορικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα που έχουν παγκόσμιες φιλοδοξίες δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός και ομαλή συμβίωση. Πολλά χρόνια πριν γίνει πρόεδρος ο Reagan υποστήριξε μια πολιτική που θα χρησιμοποιούσε την παραγωγικότητα της αμερικάνικης οικονομίας για να οδηγήσει την σοβιετική δύναμη στην χρεοκοπία, μέσο μιας εντατικοποίησης του ανταγωνισμού των εξοπλισμών. Ως πρόεδρος ακολούθησε αυτή την στρατηγική και επέτυχε.

Μέχρι το τέλος της σοβιετικής τυραννίας, εθεωρείτο υπεύθυνη στάση η αποδοχή αυτού του ολοκληρωτικού συστήματος ως ένα απτό, στέρεο και αμετάβλητο γεγονός της διεθνούς γεωστρατηγικής. Βέβαια, μετά το γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου, η παρακμή και η πτώση αυτού του καθεστώτος έγινε ένα ακόμα αναπόφευκτο γεγονός, που δεν χρειαζόταν την συνδρομή κανενός Reagan.

Σήμερα, 100 χρόνια μετά την γέννηση του και 30 από τότε που έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, όλοι εμείς που πιστεύουμε όλα όσα υποστήριξε και εφάρμοσε, είμαστε πολλά ολίγοι στην γηραιά ήπειρο. Έχουμε όμως κάτι που η παρουσία και το έργο του Ronald Reagan μας έδωσε πριν από μερικά χρόνια. Έχουμε την σιγουριά ότι οι ιδέες που πιστεύουμε μπορούν να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο. Έχουμε την βεβαιότητα ότι η ιδέα της ελευθερίας μπορεί ξανά ν’ αναγεννήσει την Ευρώπη. Ξέρουμε ότι τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο.

To 1964 o Ronald Reagan θα δώσει μια τηλεοπτική ομιλία εκ μέρους του Ρεπουμπλικάνου υποψήφιου για την προεδρία Barry Goldwater. Στις εκλογές που θα ακολουθήσουν ο ‘ακραία’ φιλελεύθερος Goldwater θα υποστεί δεινή ήττα. Όμως με αυτή την προεκλογική εκστρατεία και ομιλία ένα νέο κίνημα θα δημιουργηθεί. Μετά από πολλά χρόνια και αρκετές ήττες, αυτό το κίνημα θα έρθει στην εξουσία το 1981.
Αξίζει να δείτε αυτή την ομιλία, είναι ιδιαίτερα επίκαιρη.