Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2011

Reaganomics: Η επανάσταση των 80s


Ανάμεσα στα κατορθώματα του Κεϋνσιανισμού τον προηγούμενο αιώνα, ήτανε και ο στασιμοπληθωρισμός την δεκαετία του 70. Τότε, η αμερικανική οικονομία μαστίζονταν ταυτόχρονα από ψηλό πληθωρισμό και ψηλή ανεργία, ένα συνδυασμό θεωρητικά αδύνατο για την Κεϋνσιανή ορθοδοξία. Μαζί με χαμηλή ανάπτυξη(1) και υψηλή φορολογία, ο στασιμοπληθωρισμός είχε γονατίσει την μεγαλύτερη καπιταλιστική οικονομία.

Οι πριν τον Ρέιγκαν πρόεδροι είχαν παίξει όλα τα χαρτιά του κρατισμού για να αλλάξουν το κλίμα. Αύξηση της φορολογίας (όταν έφθανε ήδη στο 70% για τα μεγαλύτερα εισοδήματα), προεδρική επίκληση στους Αμερικάνους να καταναλώνουνε λιγότερο, απειλές σε εταιρίες για να μην αυξήσουν τις τιμές τους, πλαφόν σε μισθούς και τιμές. Όμως, η κατάσταση απλώς χειροτέρευε.

Ήτανε εκείνη την περίοδο που μια παρέα(2) κάποιων αντισυμβατικών τύπων, άρχισε να διατυπώνει μερικές παράξενες ιδέες. «Η χαμηλότερη φορολογία θα αυξήσει τα φορολογικά έσοδα» (Arthur Laffer της καμπύλης Laffer). “Οικονομική ανάπτυξη μπορεί να έρθει μόνο με σφιχτή μονεταριστική πολιτική» (Robert Mundell). «Η απελευθέρωση από τους ελέγχους τιμών θα μειώσει τον πληθωρισμό» (Bob Bartley της WSJ). « Τα κρατικά ελλείμματα δεν είναι απαραίτητα πληθωριστικά» (Rutledge). Η προσέγγισή τους έδινε έμφαση στην βελτίωση της προσφοράς αντί για την ζήτηση και γι’αυτό ονομάστηκε supply-side economics. Στο πρόσωπο του Ρέιγκαν βρήκαν τον ηγέτη που θα εφάρμοζε την σχετική πολιτική, που από τότε ονομάστηκε Reaganomics.

Από τις πρώτες κινήσεις του Ρέιγκαν όταν ανέβηκε στην εξουσία το 1981 ήταν η δραστική μείωση των φόρων. Στα πρώτα 3 χρόνια οι φορολογικοί συντελεστές μειώθηκαν αντίστοιχα κατά -5%, -10% και -10%. Ο ανώτερος φορολογικός συντελεστής εισοδήματος από 70% αρχικά μειώθηκε στο 50%, για να πέσει σταδιακά στο 28%(!) το 1987. Δύο ακόμα συστατικά της οικονομικής πολιτικής του Ρέιγκαν ήταν η τιθάσευση του πληθωρισμού μέσω σφιχτής νομισματικής πολιτικής (υπό το βλέμμα του Volcker) και η απελευθέρωση των αγορών.

Το αποτέλεσμα ήταν μια πρωτοφανής οικονομική ανάκαμψη. Μετά από τo αρχικό σοκ και ύφεση το 1982, ακολούθησαν τα εφτά χρόνια των παχιών αγελάδων. Ανάπτυξη με μέσο όρο 4.3%, πληθωρισμός κοντά στο 4% (13.5% το 1980), ανεργία κοντά στο 5% (από 10.8% το 1983). Τα βασικά στοιχεία των Reaganomics συνεχίστηκαν και μετά το 1988, ουσιαστικά εξασφαλίζοντας μια 25ετια ευημερίας στην Αμερική. Επίσης, το φορολογικό μέρος αυτής της πολιτικής αντιγράφηκε σε μεγάλο βαθμό και από τον υπόλοιπο κόσμο με αποτέλεσμα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης παγκοσμίως.

Υπάρχουν παρόλα αυτά σημαντικές επικρίσεις για τον Ρέιγκαν. Δεν θα ξοδέψουμε τον χρόνο μας σε αριστερογενείς κριτικές τύπου: «οι πλούσιοι γίνανε πλουσιότεροι», αλλά θα κοιτάξουμε τις αιτιάσεις από την φιλελεύθερη πλευρά:

- Οι μειώσεις φόρων αντισταθμίστηκαν από άλλες φορολογικές αυξήσεις. Πράγματι στην οκταετία του Ρέιγκαν υπήρχαν και περιπτώσεις μικρής αύξησης φόρων για λόγους πολικής αναγκαιότητας, αλλά αυτές ποτέ δεν αντιστάθμισαν τις δραστικές μειώσεις. Σε όλη την οκταετία του Ρέιγκαν, τα έσοδα από φόρους αυξήθηκαν σε απόλυτους αριθμούς (όπως πολύ σωστά είχε προβλέψει ο Laffer), αλλά σαν ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκαν από 19% σε 18.2%.

- Το μέγεθος του κράτους αυξήθηκε. Οι δαπάνες σαν ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν οριακά, συνολικά 1% επι του ΑΕΠ σε 8 χρόνια. Αυτή όμως είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών της Αμερικής, που γονάτισε την ΕΣΣΔ ίσως κάποιες δεκαετίες νωρίτερα. Στους υπόλοιπους τομείς δεν υπάρχει αύξηση σαν ποσοστό του ΑΕΠ

- Δημιούργησε και άφησε μεγάλα ελλείμματα. Εκτός από τις αμυντικές δαπάνες, ο Ρέιγκαν είχε άλλον ένα παράγοντα "εναντίον" του, την επιτυχή κατάρρευση του πληθωρισμού που επηρέασε τις δαπάνες σε δύο μέτωπα. Πρώτα, τα πληθωριστικά ομόλογα που είχαν εκδοθεί τα αμέσως προηγούμενα χρόνια (με κουπόνια περίπου 11%), σε περιβάλλον χαμηλού πληθωρισμού σήμαιναν μεγάλη επιβάρυνση του δημοσίου. Μετά, οι πληθωριστικές προσδοκίες κατά την κατάρτιση των προϋπολογισμών πρακτικά σήμαιναν αύξηση των δαπανών μεγαλύτερη του πληθωρισμού. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι στην Αμερική ο πρόεδρος δεν είναι παντοδύναμος, αντίθετα πάντα πρέπει να συνεργαζέται και συμβιβάζεται με τις βουλήσεις του Κογκρέσου.


Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες, παρά την εξάπλωση των φιλελεύθερων ιδεών, το κράτος συνεχίζει ακάθεκτο να μεγαλώνει. Σε αυτήν την επέλαση, λίγοι ηγέτες στάθηκαν όρθιοι. Ανάμεσα τους ήτανε αναμφισβήτητα ο Ρέιγκαν.

__________________________________________________________________
(1)Από την άνοιξη του 1973 μέχρι τον χειμώνα του 1982 το ΑΕΠ στις ΗΠΑ αυξήθηκε ετήσια με ρυθμό 1.8%. Δεδομένης της ετήσιας αύξησης του πληθυσμού κατά 1%, η κατά κεφαλήν αύξηση ήτανε σχεδόν μηδενική.
(2) Περισσότερα για αυτήν την παρέα, στο βιβλίο:
Econoclasts: The Rebels Who Sparked the Supply-Side Revolution and Restored American Prosperity

9 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

εξαιρετικό αρθρο!!
Μία παρατήρηση μόνο, η μείωση των φόρων είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που αντικατοπτρίζεται στη μεταβολή των εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ αφού η ανάπτυξη δεν αυξάνει γραμμικά τα έσοδα αλλά προοδευτικά

Ανώνυμος είπε...

κόντεψα να κλάψω
μειώθηκε το κράτος και στο τέλος δεν υπήρχε κανείς να αντιμετωπίσει τον katrina. Βέβαια αυτό δεν ενδιαφέρει τους έχοντες διότι έφυγαν εγκαίρως, οι υπόλοιποι δεν είχαν που να πάνε

Ανώνυμος είπε...

Καλύτερη απόδειξη της ιδεολογικής σας θολούρας από τα posts για τον Reagan δεν υπάρχει!

Ανώνυμος είπε...

Εεεε, psst! Μου φαίνεται ξεχάσατε τα γενέθλια της Thatcher. Σύντομα έρχονται και του G. Bush, Sr. (σας υπενθυμίζω...)

Ανώνυμος είπε...

Η έλλειψη κοινωνικού κράτους ευννοεί, σε περίοδο ύφεσης, την άνοδο της άκρας δεξιάς ή της άκρας αριστεράς.

Ώρες ώρες αυτή η αποθέωση των πλεονεκτημάτων του περιορισμού του κράτους, μου ακούγεται το ίδιο δογματική σαν τις κομμουνιστικές θεωρίες. Παρ'όλο που σε αναλύσεις νεοφιλελεύθερων βλέπω πολλά εργαλεία μαθηματικά που περιλαμβάνουν την ασάφεια, την αβεβαιότητα (και αυτό είναι μια εξέλιξη), υπάρχει φόβος να επεκταθεί αυτή η ασάφεια στα πολιτικά συμπεράσματα. Τι πάει να πει πάντα το "λιγότερο κράτος" κάνει καλό; Γιατί τόσος δογματισμός;

Ανώνυμος είπε...

Oι συγγραφείς αυτού του μπλογκ είναι απολογητές του μεγάλου κεφαλαίου και της άρχουσας οικονομικά τάξης. Κατά συνέπεια, και από θέσεις αρχής, τάσσονται κατά οποιαασδήποτε μορφής αναδιανομή του πλούτου, μέσω του κοινωνικού κράτους ή του κράτους πρόνοιας. Τάσσονται κατηγορηματικά ενάντια μιας κοινωνίας ίσων ευκαιριών, που είναι και ο πυρήνας της αριστερής ιδεολογίας. Αντίθετα, θέλουν να διευρύνουν τις οικονομικές ανισότητες σε κοινωνικό ή διεθνικό επίπεδο. Ο αποκλειστικός ρόλος ενός ελαχιστοποιημένου κράτους είναι να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία του μεγάλου κεφαλαίου και ιδιοκτησίας και να προστατεύει τα συμφέροντά του (μέσω μηχανισμών καταστολής, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δωρεάν χρήσης υποδομών και φυσικών πόρων, απορρόφησης των ζημιών σε περιόδους ύφεσης, κτλ.)

Ανώνυμος είπε...

Στην Ελλάδα άρχουσα οικονομική τάξη είναι οι ΔΕΗτζήδες, οι ΟΤΕτζηδες, οι ΟΣΕτζήδες και οι λιμενεργάτες των 70-100.000 ευρώ/έτος.
Αυτήν τη σοβιετική νομενκλατούρα υπερασπίζεται η αριστερά, γι'αυτό θέλει και το μεγάλο κράτος για να συνεχίσει να σιτίζεται από αυτό σε βάρος της κοινωνίας.

Ανώνυμος είπε...

@Ανώνυμος 12:29μμ

Ο συγγραφέας αυτού του σχολίου είναι μαρξιστής. Έχει περιορισμένη αντίληψη του πραγματικού κόσμου και της οικονομικής θεωρίας. Πιστεύει στην "εργασιακή θεωρία της αξίας", μια αστεία μεσαιωνική θεωρία που υποστηρίζει ότι η αξία ενός προϊόντος δεν εξαρτάται από την προσφορά και ζήτηση. Πίστευει επίσης όπως κάθε μαρξιστής στην ισότητα εισοδήματος ανεξάρτητα από την προσπάθεια του καθενός. Η θεωρία του έχει αποτύχει σε όλες τις μορφές και προβλέψεις της, αλλά αυτός μέσα στην άγνοια του συνεχίζει να πιστεύει στην "δευτέρα παρουσία" της εργατικής επανάστασης. Καληνύχτα.

Ανώνυμος είπε...

Το χθεσινό (15/02) op-ed των New York Times έχει ενδιαφέρον και σχετίζεται με τον Reagan:

http://nyti.ms/huPG0y

Δημοσίευση σχολίου