"Αυτό το μήνα συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από τότε που ολόκληρος ο πλανήτης παρακολούθησε έκπληκτος μια δακρυσμένη Μάργκαρετ Θάτσερ να εγκαταλείπει την Ντάουνινγκ Στρίτ. Όμως, το διεθνές ενδιαφέρον για τα έργα και τις ημέρες της πρώτης γυναίκας πρωθυπουργού στην Ευρώπη, παραμένει αμείωτο. Απόδειξη, το πρόσφατο αφιέρωμα του αριστερού περιοδικού "New Statesman". Με αφορμή αυτή την επέτειο, δημοσιεύουμε ένα παλαιότερο άρθρο μου, από τη "Metropolis Weekend", που προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα :Ήταν πράγματι οι πολιτικές της Σιδηράς Κυρίας τόσο ριζοσπαστικές προς την κατεύθυνση της ελεύθερης αγοράς , όπως ισχυρίζονται τόσο οι φίλοι όσο και οι εχθροί της; Ή μήπως όχι;
"Τριάντα χρόνια μετά την άνοδο της στην εξουσία, η προσωπικότητα και το έργο της Μάργκαρετ Θάτσερ, της πρώτης γυναίκας πρωθυπουργού του Δυτικού Κόσμου, εξακολουθούν να διχάζουν. Για τη διεθνή Δεξιά η Σιδηρά Κυρία έχει περάσει πια στο επίπεδο του μύθου : στα μάτια των οπαδών της, είναι κάτι μεταξύ της αρχαίας βασίλισσας της Αγγλίας, Μπουντίκα και της Ελισάβετ της Α'. Η αποφασιστική ηγέτης, η ηρωϊδα των Φόλκλαντς, η γυναίκα που κατατρόπωσε τον παγκόσμιο κομμουνισμό,η φλογερή υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς, η πολιτικός που έσωσε την βρετανική οικονομία και συνέτριψε τα πανίσχυρα συνδικάτα . Από την απέναντι όχθη, μια σημαντική μερίδα της Αριστεράς αρέσκεται σε μια σχεδον...γκραν γκινιολ απεικόνιση της Θάτσερ! Η άκαρδη και ανάλγητη "σκύλα" που διέλυσε το κοινωνικό κράτος, βύθισε χιλιάδες Βρετανούς στην απόλυτη φτώχεια και ανεργία, έθεσε τις βάσεις για τον "αχαλίνωτο καπιταλισμό" που οδήγησε στη σημερινή κρίση ενώ στον ελεύθερο χρόνο της...διασκέδαζε πίνοντας το αίμα των ανθρακωρύχων με το καλαμάκι !Για όλους αυτούς, η Θάτσερ στέκεται δίπλα στο ...Χίτλερ και τον (στενό της φίλο) Πινοτσέτ, εκπροσωπώντας το απόλυτο κακό! Από κοντά και οι καλλιτέχνες της "προοδευτικής" Αριστεράς να επιδεικνύουν μια μακάβρια εμμονή με τον επικείμενο θάνατο της Μάγκι. Από τον Morrisey στα χρόνια της δεκαετίας του '80, όταν έγραψε το "Margaret on the Guillotine" μέχρι ,πιο πρόσφατα, το θεατρικό μιούζικαλ "Billy Elliot", όπου οι πρωταγωνιστές τραγουδούν, με ιδιαίτερο τακτ, ομολογουμένως : "Καλά Χριστούγεννα, Μάγκι Θάτσερ, σήμερα γιορτάζουμε γιατί είναι μια μέρα πιο κοντά στο θάνατό σου".
Ήταν όμως πράγματι η Θάτσερ τόσο ριζοσπαστική προς την κατεύθυνση της ελεύθερης αγοράς, όπως υποστηρίζει η κυριάρχη αφήγηση τόσο της Δεξιάς, όσο και της Αριστεράς ; Όταν ένας δημοσιογράφος χαρακτήρισε τις πολιτικές της "laissez faire", η Σιδηρά Κυρία απάντησε οργισμένη: "Μη με κατηγορείτε με αυτή την απαίσια γαλλική λέξη. Η κυβέρνηση πρέπει να είναι ισχυρή σε ότι κάνει!". Και πράγματι, οι δημόσιες δαπάνες δεν μειώθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας της . Αντίθετα αυξήθηκαν με ένα ρυθμό 1,1 % το χρόνο, ενώ η φορολογία αυξήθηκε από 36% στο 39,5% του ΑΕΠ. Στη σφαίρα του μύθου κινείται και η υποτιθέμενη διάλυση του κοινωνικού κράτους επί Θάτσερ. Η ίδια έλεγε πως το "Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι ασφαλές στα χέρια μας" και είχε δίκιο, αφού οι σχετικές δαπάνες εκτοξεύτηκαν κατα τη δεκαετία του '80. Οι ιερές αγελάδες της κοινωνικής πρόνοιας και της δημόσιας εκπαίδευσης έμειναν ανέγγιχτες στα χρόνια του ...ανάλγητου "θατσερισμού" . Στο τέλος της θητείας της, περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ εξαρτώνταν από κρατικά επιδόματα. Επιπλέον, οι εταιρίες που ιδιωτικοποιήθηκαν αντί να διασπαστούν σε μικρά κομμάτια και να λειτουργήσουν έπειτα σε ένα περιβάλλον απορρυθμισμένης αγοράς,πουλήθηκαν ολόκληρες σαν ιδιωτικά μονοπώλια, που απολάμβαναν την κρατική εύνοια, μέσα σε μια αγορά αυστηρά ρυθμισμένη από το κράτος. Και φυσικά νέες κρατικές υπηρεσίες δημιουργήθηκαν για να τις επιβλέπουν. Οι αγρότες συνέχισαν να παίρνουν επιδοτήσεις και να προστατεύονται από τον ξένο ανταγωνισμό .Η διάθεση του χρήματος παρέμεινε υπό τον απόλυτο κρατικό έλεγχο και βέβαια ούτε κουβέντα δεν έγινε για την κατάργηση ή την ιδιωτικοποίηση της Τράπεζας της Αγγλίας. Τέλος, η Θάτσερ απομακρύνθηκε από την παραδοσιακή πολιτική των Συντηρητικών υπέρ της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτονομίας, παραχωρώντας όλο και περισσότερες αρμοδιότητες σε μια σειρά από ζητήματα στην κεντρική κυβέρνηση.
Ας μετριάσουν λοιπόν τον ενθουσιασμό τους οι "φιλελεύθεροι" θαυμαστές της Σιδηράς Κυρίας και ας συγκρατήσουν το μίσος τους οι "προοδευτικοί" αντίπαλοί της .Παρά τη συχνά ριζοσπαστική ρητορική της , η Μαργκαρετ Θάτσερ ποτέ δεν υπήρξε μια "φονταμενταλίστρια της αγοράς" και ποτέ δεν απομάκρυνε τη Μ. Βρετανία από το οικονομικό μοντέλο της "μικτής οικονομίας" ή του "κρατικού καπιταλισμού" που κυριαρχεί στο Δυτικό Κόσμο από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά . Η Μάργκαρετ Θάτσερ απλά χορήγησε μια δόση ελεύθερης αγοράς στο σύστημα. Μια δόση ικανή να το κάνει να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά για κάποια χρόνια, αλλά όχι τόσο μεγάλη ώστε να απειλήσει τις δομές του.
Πριν αρχίσουμε λοιπόν μια συζήτηση για τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες της Σιδηράς Κυρίας, καλό είναι να την κρίνουμε , όχι με βάση τους μύθους της Δεξιάς και της Αριστεράς, αλλά με βάση τού τί πραγματικά υπήρξε : μια , μάλλον πετυχημένη, διαχειρίστρια του συστήματος του κρατικού καπιταλισμού.Ένα σύστημα που όμως, ας μην ξεχνάμε, δείχνει τα όριά του, με την πρόσφατη οικονομική κρίση."
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου