Το Πρόβλημα με το Πολυτεχνείο

Η καθιερωμένη πορεία προς την αμερικάνικη πρεσβεία σε κάθε επέτειο του πολυτεχνείου είναι ένα από τα στοιχεία που αποδεικνύει ότι η ατζέντα του πολυτεχνείου ήταν κάτι πολύ πιο σύνθετο από “ψωμί, παιδεία, ελευθερία.” Για την γενιά του πολυτεχνείου η δικτατορία δεν ήταν μια περιστασιακή ανωμαλία της ιστορίας αλλά αναπόφευκτο προϊόν της αστικής κοινωνίας.

Το τέλος της δικτατορίας δεν ήταν και το τέλος του “αγώνα”, αλλά η απαρχή του μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας όπως την οραματιζόταν η γενιά του πολυτεχνείου. Η δικτατορία με την κιτς αισθητική, σε ιδεολογικό πεδίο, ήταν ο πιο εύκολος αντίπαλος. Στην μεταπολίτευση η επίθεση επεκτάθηκε σε όλους τους “συνένοχους” θεσμούς και ιδέες. Από τον σχολικό επιθεωρητή, στην βαθμολόγηση, στην ιεραρχία στο δημόσιο, στην αξιοκρατία, τον νόμο και την τάξη και την εργατικότητα.

Βέβαια ο ολικός μετασχηματισμός επιβάλει την ύπαρξη κάποιου απόλυτου κακού, κατά προτίμηση ξένου, που να μπορεί να λειτουργήσει ως η αιτία πολλών δεινών. Εξου και η εμμονή της εποχής στον άκρατο αντιαμερικανισμό, ο οποίος πολύ βολικά μετέθετε τις ευθύνες για την κατάσταση της χώρας μακριά από τους Έλληνες και ταυτόχρονα σφυρήλατουσε μια αρνητική εικόνα της αμερικάνικης κοινωνίας. Το τελευταίο ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο του αντιαμερικανισμού, γιατί η ελληνική κοινωνία έπρεπε να μοιάζει όσον το δυνατόν λιγότερο με αυτή των ΗΠΑ.

Ο μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας προχώρησε σε ικανοποιητικό βαθμό. Η αποδόμηση αστικών θεσμών και συνηθειών γνώρισε επιτυχία αλλά όχι και η αποδόμηση αστικών καταναλωτικών αναγκών. Ιδεολογικά η διαφορά καλύφθηκε με μπόλικο λαϊκισμό, λογιστικά απλά αδιαφορήσαμε. Τις συνέπειες τώρα τις γνωρίζουμε.