Ένας ... αναρχοφιλελεύθερος στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Πολλές φορές σκέφτομαι πόσο ενδιαφέρον θα είχε μια ιστορία των ιδεών του κλασσικού φιλελευθερισμού στην Ελλάδα. Μια ιστορία όλων εκείνων των ανθρώπων, πολιτικών, δημοσιογράφων, συγγραφέων, που από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα, πίστεψαν στην οικονομική ελευθερία και στα ατομικά δικαιώματα . Μέχρι τότε όμως, μοναδικές πηγές μας παραμένουν κάποιες σκόρπιες σελίδες σε διάφορα βιβλία, που αποδεικνύουν πως και στην Ελλάδα, έχουμε τη δικιά μας φιλελεύθερη παράδοση.

Μια από τις πιο ριζοσπαστικές μορφές αυτής της παράδοσης είναι και ο δημοσιογράφος Δημοσθένης Π. Παπαθανασίου, ο οποίος γεννήθηκε στην Πορταριά του Πηλίου και πέθανε στην Αθήνα το 1878. Παρότι συγγραφείς όπως ο Παναγιώτης Νούτσος στο έργο του "Η Σοσιαλιστική Σκέψη στην Ελλάδα από το 1875 ως το 1974", τοποθέτησαν τον Παπαθανασίου μεταξύ των προδρόμων του σοσιαλισμού, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Η σκέψη του Παπαθανασίου ,ο οποίος αντιτάχθηκε στον κοινωνισμό (έτσι λέγοταν τότε ο σοσιαλισμός) , χαρακτηρίζοντάς τον "τo έπακρον του δεσποτισμού", αντλεί πολλά στοιχεία όχι μόνο από το χώρο του κλασσικού φιλελεύθερισμού αλλά ακόμη και του ατομικιστικού αναρχισμού. Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο "Η Ριζοσπαστική Δεξιά" (εκδόσεις Βιβλιόραμα) του καθηγητή συγχρονης Ιστορίας Αθανάσιου Μποχώτη, φωτίζει τις ιδέες αυτού του ξεχασμένου Έλληνα αντικρατιστη του 19ου αιώνα :

"Στα τέλη του 1869 γίνεται συνδιευθυντής της (εφημερίδας "Μέλλον") ο Δημοσθένης Π. Παπαθανασίου, που σύμφωνα με πληροφορίες, καταγόταν από την Πορταριά της Θεσσαλίας.Είχε αρθρογραφήσει στην εφημερίδα "Φως" του Σοφοκλή Καρύδη κατά το 1861 και διετέλεσε συντάκτης της εφημερίδας "Νέα Γενεά" από τις 20.1.1862 έως το 1869, όταν η έκδοση της σταμάτησε...(Σε) άρθρο του στην εφημερίδα "Φως" ο Παπαθανασίου είχε υποστηρίξει ότι ο μεγαλύτερος δυνατός περιορισμός και η αποδυνάμωση, ή ακόμη και η ολοσχερής εξάλειψη, του κράτους θα είχε θετικά αποτελέσματα τόσο για τις χώρες που τελούσαν υπό ανελεύθερα καθεστώτα,όσο και για εκείνες που απολάμβαναν τις πλέον φιλελεύθερες κυβερνήσεις, όπως ήταν οι ΗΠΑ.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, θετική θεωρούσε την κατάργηση της φορολογίας, από τους πόρους της οποίας ζούσε και η παρασιτική κρατική υπαλληλία, ενώ δήλωνε ότι η ασφάλεια της ζωής και της ιδιοκτησίας, αλλά και η τάξη δεν διέτρεχαν κίνδυνο από την αποδυνάμωση του κράτους ή την "αναρχία". Διαπιστώνουμε ότι ο αρθρογράφος δεν επετίθετο κατά-ούτε έθιγε το ζήτημα- της ιδιοκτησίας και της κατανομής της, αλλά εστίαζε την επιχειρηματολογία του στην υπεράσπισε της αυτοοργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών, και στην προάσπιση της παραγωγικής εργασίας.

Σε ένα από τα άρθρα του στο "Μέλλον", το 1871, όπου υπερασπίστηκε ορισμένες πλευρές της κομμούνας "των Παρισίων", δεν υποστήριξε την κατάργηση του κράτους, αν και αναφέρθηκε στην ορθότητα του αγώνα κατά των δεσποτικών και τυραννικών κυβερνήσεων, καθώς και στην κατάλυση "των στρατών" και την απάλειψη "της κληροκρατίας",που θεωρούσε ότι ήδη είχαν συντελεστεί στις ΗΠΑ. Ισχυρίσθηκε ότι η συμμετοχή μελών των μικροαστικών και λαϊκών τάξεων της πόλης στην κυβέρνηση της κομμούνας, όπως και γενικότερα το πολίτευμά της, συνιστούσαν μεταφορά των κυβερνητικών πρακτικών,της τοπικής αυτοδιοίκησης και της ομοσπονδιακής δομής,που ίσχυαν στις Η.Π.Α.,στο έδαφος της Γαλλίας και της Ευρώπης. Ο Δ.Π. Παπαθανασίου και πάλι δεν έκανε λόγο για το θεσμό της ιδιοκτησίας, ενώ επιβεβαίωσε την πίστη του στην παραγωγική εργασία.

Υπεράσπισε τη συμμετοχή αστικών και μικροαστικών στοιχείων σε όλες τις βαθμίδες της κυβέρνησης και του κρατικού μηχανισμού των ΗΠΑ ("Εκεί και σιδηρουργοί και βαφείς και ιατροί και φαρμακείς καλούνται αλληλοδιαδόχως, τη ψήφω των συμπολιτών των, επί την διοίκησιν των δημοσίων υποθέσεων χωρίς να μεταβάλλωνται εις πεντακοσιομέδιμνους των δημοτικών ή και των δημοσίων ταμείων") και προέβαλε το πολίτευμα τους ως πρότυπο και την εφαρμογή του ως προϋπόθεση για την πρόοδο της ανθρωπότητας."