Το ευρύ φιλελεύθερο μπλοκ και η σημασία της αξιοπιστίας

Τα καλά νέα είναι ότι εξαιτίας της κρίσης, για πρώτη φορά στην χώρα έχει αναδειχτεί ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό φιλελεύθερο μπλοκ που διαπερνά κόμματα (εκτός από την παλαιοαριστερά). Η άνοδος αυτού του μπλοκ διατυπώνεται σε opinion polls και τυπικά είναι υπέρ της απόσυρσης του κράτους από την οικονομία και υπέρ των δραστικών μειώσεων των δημοσίων δαπανών.

Τα κακά νέα είναι ότι εξαιτίας μιας μεγάλης σύγχυσης για δευτερεύοντα ζητήματα, υπάρχουν έριδες μέσα σε αυτό το μπλοκ που αποπροσανατολίζουν και είναι βαθιά αντιπαραγωγικές για την εφαρμογή των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων.

Εξηγούμαι.

Το πρωτεύον κρίσιμο ερώτημα για την χώρα είναι εάν πρέπει να γίνουν μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στην ριζική μείωση του κράτους. Αυτό θα πρέπει να είναι το litmus test για το εάν κάποιος είναι φιλελεύθερος - εκσυγχρονιστής ή λαϊκιστής - παρασιτοκρατικός. Σε αυτό το ερώτημα, το φιλελεύθερο μπλοκ απαντάει θετικά.
Η μεγάλη σύγχυση έρχεται στα δευτερεύοντα ερωτήματα που ατυχώς προβάλλονται σαν πρωτεύοντα. Αυτά είναι (1) εάν θα πρέπει να κάνουμε κάποιας μορφής αναδιάρθρωση και (2) εάν θα πρέπει να βγούμε από το ευρώ. Και είναι δευτερεύοντα γιατί ότι και να απαντήσουμε σε αυτά, εάν το κράτος δεν μειώσει τις δαπάνες του και δεν αποσυρθεί από την οικονομία, κάνουμε μια τρύπα στο νερό.

Το πρόβλημα είναι ότι οι παρασιτοκράτες της αριστεράς απαντάνε «ναι» στην αναδιάρθρωση – στάση πληρωμών (την συνδέουν με την μη εφαρμογή του μνημονίου) και «ναι» στην έξοδο από το ευρώ, γιατί έτσι νομίζουν ότι θα αποφύγει η οικονομία τις μεταρρυθμίσεις. Αυτόματα λοιπόν, κάποια μερίδα του φιλελεύθερου μπλοκ απαντάει «όχι» στην αναδιάρθρωση και «όχι» στην έξοδο.

Υπάρχει όμως και η άλλη μερίδα φιλελεύθερων που κατανοεί ότι η αναδιάρθρωση και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος είναι ερωτήματα δευτερεύοντα, περισσότερο τεχνικής φύσεως και καταρχήν ανεξάρτητα από τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Σε αυτήν την μερίδα εντάσσεται σε μεγάλο βαθμό και το ΜπλεΜήλο.

Στο ερώτημα της αναδιάρθρωσης, πρώτοι μιλήσαμε για την μη-βιωσιμότητα του χρέους πριν ακόμα έρθει το ΔΝΤ. Μετά την έλευση της τρόικας υποστηρίζαμε ότι το Μνημόνιο σαν φορέας μεταρρυθμίσεων θα είναι αναποτελεσματικό και δεν θα μπορέσει να αποσοβήσει μία αναδιάρθρωση. Ένας λόγος είναι η ίδια δυναμική του χρέους που με ~8% επί του ΑΕΠ μόνο για τους τόκους σε περίοδο βαθιάς ύφεσης δεν αφήνει πολλά περιθώρια αποπληρωμής. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός λόγος είναι ότι η τωρινή κυβέρνηση δεν μπορεί και δεν πολυθέλει να περάσει ριζοσπαστικές αλλαγές, ειδικά όταν μπορεί να συνεχίσει να κοροϊδεύει την ΕΕ και το ΔΝΤ. Η μόνη λύση, υποστηρίξαμε, είναι η εξορθολογιστική πίεση της αγοράς –και αυτός ο εξορθολογισμός συνεπάγεται ότι οι δανειστές θα πρέπει και αυτοί να υποστούν τις ζημιές από τις κακές τους επενδυτικές επιλογές. Πολλοί φιλελεύθεροι μας επιτεθήκαν τότε, θεωρώντας, κακώς, ότι αναδιάρθρωση σημαίνει αναβολή των μεταρρυθμίσεων. Σήμερα βέβαια δεν νομίζω να διαφωνεί κανείς σοβαρά μαζί μας. Το κρίσιμο είναι να κατανοήσουμε ότι μεταρρυθμίσεις μπορούν και μάλιστα είναι ευκολότερο να γίνουν όχι με το Μνημόνιο, αλλά με την καθαρκτική δύναμη της αγοράς.

Το δεύτερο ερώτημα είναι περί ευρώ και εθνικού νομίσματος. Παρόμοια, επειδή το παρασιτοκρατικό μπλοκ νομίζει ότι η έξοδος από το ευρώ θα τους γλιτώσει από τις μεταρρυθμίσεις, πολλοί φιλελεύθεροι πήραν αυτόματα την αντίθετη θέση, διανθίζοντας την και με κορώνες περί απειλής του ευρωπαϊκού χαρακτήρα της χώρας. Δεν είναι όμως έτσι. Καταρχάς ο ευρωπαϊκός χαρακτήρας της χώρας δεν αποδεικνύεται από το ευρώ, όπως αποδεικνύουν η Μεγάλη Βρετανία και η Σουηδία με τα εθνικά τους νομίσματα. Μετά τα προβλήματα που έχει προκαλέσει το ευρώ στην οικονομία της Ελλάδας είναι ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα στο οποίο συμφωνούν όλοι οι οικονομολόγοι ανεξαρτήτως ιδεολογίας.

Η βασική ιδέα είναι ότι η αγορά μέσω της διακύμανσης των τιμών δίνει σήματα και επιτρέπει την εύκολη αναπροσαρμογή της προσφοράς και της ζήτησης. Η έλλειψη αυτού του μηχανισμού προκαλεί δυσλειτουργίες, όπως ελλείψεις ή ανεργία. Αυτή η αρχή, όπως ισχύει για το ψωμί, ισχύει και για τα νομίσματα. Ειδικά στην περίπτωση της ΕΕ που λόγω μεγάλου κρατικού παρεμβατισμού και χαμηλής εργατικής κινητικότητας δεν είναι αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν optimum currency area τα διάφορα ασύμμετρα οικονομικά σοκ (που είναι αναπόφευκτα σε ένα δυναμικό καπιταλιστικό περιβάλλον), μπορούν να απορροφηθούν από τις οικονομίες της περιφέρειας πολύ ευκολότερα με διακυμαινόμενες ισοτιμίες και ξεχωριστή νομισματική πολιτική. Σε συνδυασμό με την πραγματική υπερτίμηση του ευρώ στην Ελλάδα (Krugman) αυτή η ανάλυση προσφέρει ένα πολύ δυνατό επιχείρημα για υιοθέτηση εθνικού νομίσματος. Σε αυτό συνηγορεί και η εμπειρία της Αργεντινής όπου η εμμονή στην σταθερή ισοτιμία με το δολάριο (corralito) διάλυσε την οικονομία. Προσωπικά είμαι της γνώμης ότι έξοδος από το ευρώ δεν μπορεί να γίνει για επιχειρησιακούς λόγους. Αλλά η αντίθεση στο εθνικό νόμισμα για οικονομικούς λόγους είναι απλά εσφαλμένη.

Ο μεγάλος κίνδυνος από την υιοθέτηση δογματικών θέσεων κάποιων φιλελεύθερων στα παραπάνω τεχνικά ζητήματα της αναδιάρθρωσης και του ευρώ, είναι ότι όταν η πραγματικότητα διαψεύδει τις θέσεις τους, τότε χάνουνε σε αξιοπιστία. Συνεπακόλουθα όμως χάνει και σε αξιοπιστία και απήχηση και το εγχείρημα των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα.