Ο καημένος ο "νεοφιλελευθερισμός". Αν και ελάχιστοι Έλληνες καταλάβαινουν τί ακριβώς σημαίνει αυτός ο μάλλον ατυχής ελληνικός νεολογισμός, σίγουρα κανείς δεν θέλει να έχει σχέση μαζί του! Ακόμη και όσοι (ή κυρίως όσοι) αρέσκονται να αυτοαποκαλούνται "φιλελεύθεροι". Την αρχή έκανε ο συγγραφέας Νίκος Δήμου, όταν ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Ακολούθησε ο Στέφανος Μάνος με άρθρο του στην "Athens Voice" πριν τις εκλογές του 2009 και αυτή τη λαμπρή παράδοση φαίνεται να συνεχίζει ο βουλευτής της Ν.Δ και πρώην υπουργός Κωστής Χατζηδάκης, σε συνέντευξη του στο "Κ" της Καθημερινής αυτή την Κυριακή.
Στην ερώτηση της δημοσιογράφου Κατερίνας Μπακογιάννη για το αν έχει αναθεωρήσει κάποιες από τις νεοφιλελεύθερες απόψεις του μετά την οικονομική κρίση, ο Κωστής Χατζηδάκης απαντάει : «Δεν αποδέχομαι τον όρο 'νεοφιλελεύθερος'. Δεν πιστεύω ότι το κράτος πρέπει να αποσυρθεί από την Υγεία ή την Παιδεία. Παραμένω, όμως, φιλελεύθερος. Αυτό που συνέβη είναι ότι η οικονομική παγκοσμιοποίηση προχώρησε πολύ πιο γρήγορα από τους αντίστοιχους μηχανισμούς ελέγχου.»
Σήμερα λοιπόν που είναι πια φανερό πως τα κρατικίστικα πειράματα του 2008 έχουν οδηγήσει σε οικονομικά αδιέξοδα , σήμερα που η κεϋνσιανή αφήγηση της κρίσης έχει χάσει την αξιοπιστία της και παντού στον κόσμο οι πολίτες στρέφονται σε λογικές μικρότερου κράτους, ο "φιλελεύθερος" Κωστής Χατζηδάκης φαίνεται να μην έχει πάρει χαμπάρι τί συμβαίνει και απλά επαναλαμβάνει τα τσιτάτα του Πολ Κρούγκμαν. Η απάντηση του βουλευτή της ΝΔ, μάλλον δεν θα έπρεπε να μας προκαλεί έκπληξη. Μετά την θλιβερή επίθεση εναντίον του , εμφανίστηκαν άρθρα στην μπλογκόσφαιρα , που προσπάθησαν να εμφάνισουν τον Κωστή Χατζηδάκη σαν εκπρόσωπο όλων εκείνων των Έλληνων "που θέλουν να δουλέψουν, να σπουδάσουν, να ζήσουν. Που δεν μπορούν να ανεχθούν άλλο κλειστούς δρόμους, σχολές, λιμάνια. Που δεν μπορούν άλλο να φορολογούνται για να τρέφονται οι βολεμένοι." Την ώρα εκείνη δεν ήταν πρέπον να μπούμε σε πολιτική αντιδικία για τα έργα και τις ημέρες του Κωστή Χατζηδάκη. Αυτό που προείχε ήταν να δείξουμε την αμέριστη συμπαράσταση μας προς το πρόσωπό του για την βίαια επίθεση που δέχτηκε. Τώρα, όμως που πέρασαν αρκετές εβδομάδες , μπορούμε να πούμε πως ο Κωστής Χατζηδάκης πολύ μικρή σχέση έχει με την Ελλάδα της εργασίας, και ίσως αυτό εξηγεί και την απέχθεια του προς αυτό που στην Ελλάδα, αποκαλούμε "νεοφιλελευθερισμό", και που στον υπόλοιπο κόσμο και στα περισσοτερα εγχειρίδια πολιτικής φιλοσοφίας και οικονομίας , αποκαλείται, απλά και ξεκάθαρα, φιλελευθερισμός .
Παρά το εκσυγχρονιστικό του λούστρο και το συμπαθητικό του δημόσιο προφιλ, ο Χατζηδάκης είναι ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του μεταπολιτευτικού κρατικίστικου συστήματος που μας οδήγησε στη χρεωκοπία. Μέλος της Νέας Δημοκρατίας από τα εφηβικά του χρόνια, δεν χρειάστηκε ποτέ να δουλέψει, όπως έκανε η συντριπτική πλειοψηφία των , εκτός πολιτικής, Ελλήνων. Η πορεία του ήταν η τυπική πορεία ενός ευνοημένου παιδιού του κομματικού σωλήνα : πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ, μέλος της νομενκλατούρας των Βρυξελλών, βουλευτής του Εθνικού Κοινοβουλίου και τέλος κορυφαίος υπουργός μιας κυβέρνησης που εκτόξευσε τις δημόσιες δαπάνες στα ύψη και διέλυσε την οικονομία. Ο ίδιος όχι μόνο δεν έδειχνε να διαφωνεί με τις ενέργειες της κυβέρνησης Καραμανλή, αλλά ευθυγραμμισμένος στη λογική της , θεωρούσε πως η λύση για την ακρίβεια ήταν οι κρατικοί έλεγχοι στην αγορά και ανακοίνωνε περιχαρής νέες πολιτικές επιδοτήσεων. Και βέβαια, ήταν υπεύθυνος για μια ιδιωτικοποίηση αλά ελληνικά (αυτή της Ολυμπιακής), που στοίχισε σχεδον 2 δις ευρώ στους σκληρά εργαζόμενους Έλληνες φορολογούμενους , χαρίζοντας προκλητικά προνόμια στους πρώην εργαζόμενους της εταιρίας .
Με αυτό το βιογραφικό , άραγε τί σχέση θα μπορούσε να έχει ο Κωστής Χατζηδάκης με τον "νεοφιλελευθερισμό", δηλαδή με μια πολιτική ριζοσπαστικών φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, μείωσης της φορολογίας και απελευθέρωσης των αγορών, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα;
4 σχόλια:
Ποιά είναι αυτά τα εγχειρίδια πολιτικής και οικονομίας που αγνοούν τον όρο "Νεοφιλελευθερισμός". Γιατί σε όσα έχω διαβάσει εγώ και όσους καθηγητές έχω ακούσει - στο εξωτερικό, όχι στην Ελλάδα - η καταγόμενη από τον Hayek σκέψη (σχηματικά) αναφέρεται ως νεοκλασική ή νεοφιλελεύθερη.
Και φαντάζομαι πως γνωρίζετε πολύ καλά πως ως "Liberal" στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού εννοούν μάλλον τους αριστερούς και τους "κρατιστές", νεοκεϋνσιανιστές σαν τον Κρουγκμαν (βλέπε τον τίτλο της στήλης του στη ΝΥΤ)
Αν διάβαζατε το άρθρο του καθηγητή Αριστείδη Χατζή, στο οποίο παραπέμπω, θα βλέπατε πως :
"Ο όρος «νεοφιλελευθερισμός» αποτελεί νεολογισμό κάποιων μεμονωμένων ερευνητών της δεκαετίας του '60, που μεταφυτεύθηκε, κάπως πρόχειρα και αυθαίρετα, στα ελληνικά από φιλελεύθερους Έλληνες διανοούμενους στα τέλη της δεκαετίας του '70. Πρόκειται για έναν αδόκιμο όρο, που στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία χρησιμοποιείται περιορισμένα και κατά τη γνώμη μου καταχρηστικά. Χρησιμοποιείται ωστόσο κατά κόρον στην Ελλάδα, όπου οι πάντες φαίνεται να τον έχουν αποδεχτεί. Ο όρος αυτός έγινε γνωστός μέσα από τα κείμενα δύο Ελλήνων φιλελεύθερων διανοουμένων, του Ανδρέα Ανδριανόπουλου και του Γιάννη Λούλη, οι οποίοι έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη διάδοσή του στην Ελλάδα, όπως επίσης και οι πρώτες φιλελεύθερες «δεξαμενές σκέψεις» (think tanks), ιδιαίτερα στις αρχές της δεκαετίας του '80.
Όμως, όπως είπαμε, ο όρος αυτός δε χρησιμοποιείται στο εξωτερικό με την έννοια που τού δίνεται στην Ελλάδα -- και φυσικά δεν αντιπροσωπεύει καμιά παρόμοια ιδεολογική ή πολιτική κίνηση. Στην πραγματικότητα, ο χαρακτηρισμός «νεοφιλελεύθεροι» (neoliberals) έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν για να χαρακτηρίσει πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους διανοούμενους, όπως (α) τους γερμανούς «φιλελεύθερους σοσιαλδημοκράτες της Σχολής του Φράϊμπουργκ με επικεφαλής τον Wilhelm Röpke, (β) τον κύκλο των συνεργατών του πολιτικού περιοδικού The New Republic στις Η.Π.Α., που τοποθετείται μάλλον στην αμερικάνικη κεντροαριστερά, (γ) αμερικανούς πολιτικούς του Δημοκρατικού Κόμματος όπως οι Bill Clintοn, Al Gore, Dοuglas Wilder και Paul Tsοngas, στα προεκλογικά προγράμματα των οποίων υπήρχε μία σαφής προτίμηση στην ελεύθερη αγορά σε σχέση με παλαιότερους υποψήφιους προέδρους του ίδιου κόμματος, (δ) φιλελεύθερους διανοούμενους που αποδέχονται τον ρόλο του κράτους ως ρυθμιστή της αγοράς και προστάτη των ασθενέστερων (κατά ταξινόμηση που οφείλεται στον Jeffrey Friedman, εκδότη του περιοδικού Critical Review), κτλ.
Συχνότερη χρήση του όρου βρίσκουμε στη θεωρία των διεθνών σχέσεων, όπου ως νεοφιλελευθερισμός χαρακτηρίζεται μια σχολή σκέψης η οποία, επηρεασμένη από τον φιλελευθερισμό και τον ιδεαλισμό, προωθεί (κάπως αφελώς, είναι αλήθεια) την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ γειτόνων ως αποτέλεσμα της συνειδητοποίησης των πραγματικών (οικονομικών) τους συμφερόντων που εξυπηρετούνται καλύτερα από τις ειρηνικές (κύρια εμπορικές) σχέσεις."
Δυστυχώς έτσι ακριβώς είναι. Η ...κατηγορία επί "νεοφιλελευθερισμώ" μάλλον οφείλεται σε τρομερή παρεξήγηση. Κι όχι μόνο για τον συγκεκριμένο. Π.χ. και για το Ν.Δήμου απόλυτα αναμενόμενο ήταν καθότι είναι "υπέρ της σοσιαλδημοκρατικής ισορροπίας" ενώ θεωρεί το μαρξισμό "κίνημα ελευθερίας", απ'όπου μάλιστα μαθαίνουμε ότι:
Φαίνεται λοιπόν πως ο Σοσιαλισμός χτυπούσε λάθος πόρτα, όταν προσέφευγε στην ισότητα. Η ελευθερία ήταν η αξία του. Με το να προτάξει την ισότητα έχασε το ανθρώπινο πρόσωπό του, καταπίεσε και εκμεταλλεύτηκε το άτομο (εν ονόματι του συνόλου μεν - αλλά αυτό δεν αλλάζει τίποτα) ανέστειλε τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου (που προϋποθέτουν ελευθερία) και - τελικά - δεν πέτυχε ούτε την ισότητα...
Για να μην παρεξηγηθώ (πάλι): Πιστεύω πως το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης έχει πρωταρχική σημασία. Αλλά ο δρόμος για την επίτευξή του ήταν λανθασμένος. Προτάσσοντας την ισότητα δεν φτάνουμε πουθενά. Προτάσσοντας την ελευθερία αναγκαστικά θα φτάσουμε και στη ισότητα και στην κοινωνική δικαιοσύνη.
Ένας σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο θα ήταν αυτό που έψαχνε ο Σαρτρ στα τελευταία του χρόνια: "Σοσιαλισμός εν Ελευθερία". 'Η, αν προτιμάτε, ένας δημοκρατικός σοσιαλισμός. (Είδαμε πως η δημοκρατία είναι η υλοποίηση της ελευθερίας).
Το τραγελαφικό του πράγματος να χαρακτηρίζεται "φιλελεύθερος" ο συγκεκριμένος διανοητής μάλλον εξηγεί και το βαθμό της σύγχυσης που επικρατεί γύρω από τις έννοιες αυτές. Στην τελευταία σοβιετική επαρχία της Ευρώπης ως φιλελευθερισμό φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται και εννοούν κάποια ανήσυχα πνεύματα το ..."ανθρώπινο πρόσωπο του σοσιαλισμού".
Τα αντίστοιχα και για άλλες μορφές του χώρου, βλ. Τάκης Μίχας και το πόνημά του "Νόαμ Τσόμσκυ και Φιλελευθερισμός", προλογίζει φυσικά ο Ν.Δήμου (επιλογή θέματος και τίτλου, απλά ασχολίαστα).
Συμπέρασμα: στην Ελλάδα όταν ακούς πολλές περισπούδαστες αναλύσεις περί ελευθερίας και αυτοαποκαλούμενους "φιλελεύθερους" κράτα και μικρό καλάθι.
Σε μιά κυβέρνηση που εξήγγειλε την αποκρατικοποίηση και έπραξε το ακριβώς αντίθετο, ο μόνος υπουργός που υλοποίησε μέχρι τέλους μιά προεκλογική ιδεολογική υπόσχεση, αξίζει νομίζω καλύτερης αντιμετώπισης.
Πραγματικά το κόστος κλεισίματος της ΟΑ ήταν τεράστιο και υπήρχαν πολύ φθηνότερες λύσεις, σκεφθείτε όμως, ότι
α) η πολιτική είναι τέχνη του εφικτού.
β) ακόμα και έτσι τα πάρα πολλά λεφτά που πληρώνουμε αποσβέσθηκαν ήδη σε 2 χρόνια μη λειτουργίας,
γ) κανείς στην τότε κυβέρνηση δεν τόλμησε να κουνήσει το δακτυλάκι του, για πολύ απλούστερα, για να μην πούμε για το τί έκαναν στον ΟΣΕ, ενώ αυτός τουλάχιστον τελείωσε κάτι
Παρά το ότι προσωπικά έχω την άποψη ότι ο πολιτικός πρέπει να έχει εργαστεί τουλάχιστον μιά δυό δεκαετίες πρίν θελήσει να μας εκπροσωπήσει, εν τούτοις, γνωρίζω πολλούς επιτυχημένους Ευρωπαίους πολιτικούς που είναι καθαρά κομματικά προϊόντα, με βασική διαφορά από τους Έλληνες ότι είναι σωστοί επαγγελματίες.
Σαν πολιτικός ο Χατζηδάκης έχει υλοποιήσει φιλελεύθερη πολιτική, επομένως δικαιούται τον τίτλο, παρά τίς παρεμβατικές ανοησίες που επαναλάμβανε σαν ανύπαρκτος ΥΠΑΝ.
Λάθος χρήση του όρου "νεοφιλελεύθερος" δεν είναι και κανένα έγκλημα πιά.
Την αλήθεια πρέπει να την ξεχωρίζουμε και να την αναγνωρίζουμε χωρίς προκατάληψη.
Δημοσίευση σχολίου