Για την γενιά του Napster το να δηλώνει κανείς εναντίον της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΠΙ από εδώ και πέρα) θεωρείται cool. Συνηθίσαμε όλοι να κατεβάζουμε μουσική και βίντεο δωρεάν από το ίντερνετ, τώρα χρειαζόμαστε και μία ψιλο-alternative θεωρία εναντίον της ΠΙ για να είμαστε καλυμμένοι. Ο ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός ακούγεται βολικός: «ελευθερία στην διακίνηση ιδεών και αγαθών» -άρα δεν πληρώνουμε! Εδώ πιστεύω βρίσκεται η πρώτη βασική παρανόηση: η ελευθερία που ευαγγελίζονται οι φιλελεύθεροι δεν σημαίνει τσάμπα. Σημαίνει ελευθερία στην παραγωγή, κατοχή και διακίνηση ιδεών και αγαθών με τους όρους που ελεύθερα έχουνε συμφωνήσει παραγωγός, διανομέας και καταναλωτής.
Το θεωρητικό πλαίσιο για την υπέρασπίση της ΠΙ είναι απλό. Σαν φιλελεύθεροι, δεχόμαστε τις πρωταρχικές αρχές της ατομικής ιδιοκτησίας και της ελευθερίας να χρησιμοποιεί κανείς το προϊόν της εργασίας του όπως θέλει (εφόσον δεν παραβιάζει τα ίδια δικαιώματα των συμπολιτών του). Η εργασία του μπορεί να είναι φυσική, μπορεί να είναι και πνευματική. Για παράδειγμα το προϊόν της εργασίας του μπορεί να είναι μια καρέκλα, μπορεί να είναι και ένα βιβλίο. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, αποτελούν ιδιοκτησία του και με βάση αυτή ο παραγωγός μπορεί να αποφασίσεί να παραχωρήσει την χρήση τους δωρεάν ή και με πληρωμή.
Εδώ θα μπορούσα να σταματήσω την επιχειρηματολογία, γιατί είναι πραγματικό δύσκολο να φανταστεί κανείς πως μπορεί ένας φιλελεύθερος να αρνηθεί αυτό το ιδιοκτησιακό δικαίωμα.
Παρόλαυτά υπάρχει μια μειονοτική μερίδα φιλελεύθερων που αντιτάσσεται στο δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Κάνοντας μια σύντομη έρευνα, προσπάθησα να κατατάξω τα επιχειρήματά τους σε τέσσερεις κατηγορίες (1):
- Επικέντρωση στην χρήση και όχι στην παραγωγή: το σύνηθες επιχείρημα σε αυτήν την κατηγορία είναι του τύπου: «αφού η γνώση δεν μειώνεται με την χρήση της (αντίθετα ας πούμε με τα πορτοκάλια), γιατι να μην την χρησιμοποιούμε τσάμπα;». Η απάντηση είναι επειδή σύμφωνα με τις φιλελευθερες αρχές και την κοινή λογική, το δικαίωμα χρήσης το ορίζει ο παραγωγός/ ιδιοκτήτης και όχι γενικές εκτιμήσεις των καταναλωτών για το πόσο περιορισμένο είναι το αγαθό. Για τον ίδιο λόγο δεν χρησιμοποιούμε ιδιωτικούς δρόμους, ή το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας τσάμπα.
- Δυσκολία εφαρμογής: το επιχείρημα πάει κάπως έτσι: «Στην εποχή του ίντερνετ, είναι όλο και πιο πολύ δύσκολο να προστατέψει κανείς την αντιγραφή και άρα την πνευματική ιδιοκτησία». Ίσως, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει παρατήσουμε την προσπάθεια. Με την ίδια λογική θα έπρεπε να αφήσουμε και την πηρυνική τεχνολογία ή την διακίνηση παιδοφιλικού υλικού ελεύθερες. Δεν το κάνουμε, όσο δύσκολο και να είναι.
- Τα άυλα δεν μπορούν να ιδιοποιηθούν: η γνώση είναι άυλη και αφού δεν μπορούμε να την κρατήσουμε ή να την τοποθετήσουμε κάπου, δεν μπορεί να έχει ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η υπόθεση αυτής της πρότασης είναι εσφαλμένη. Η φυσική υπόσταση του αγαθού στη μοντέρνα εποχή λίγη σχέση έχει με την αξία ή ιδιοκτησία του. Οι εταιρίες αξιολογούνται μεταξύ άλλων για το brand value και goodwill, ενώ ένα σημαντικό μέρος επαγγελμάτων (αναλυτές, νομικοί κλπ.) πληρώνεται για την παραγωγή συγκεριμένης γνώσης (κρίσιμα, όχι για τις ώρες εργασίας καθαυτές, άλλα για το τελικό αποτέλεσμα γνώσης το οποίο συνήθως προστατεύεται με όρους που θέτει ο παραγωγός).
Μια παρόμοια εκδοχή είναι ότι εφόσον μια ιδέα μπει στο μυαλό κάποιου, τότε εμείς δεν μπορούμε να του πούμε πως να την χρησιμοποιήσει. Και όμως, εάν ο δέκτης έχει προσλάβει την ιδέα μετά από συμφωνία για τους όρους χρήσης της, τότε είναι υποχρεωμένος να την χρησιμοποιήσει ανάλογα.
- Μειώνει τα δικαιώματα των άλλων. Λένε οι αντίπαλοι της ΠΙ ότι για παράδειγμα εάν κάποιος εφεύρει ένα τρόπο να ανοίγει ένα πηγάδι και τον πατεντάρει, αμέσως περιορίζει όλους τους άλλους στο να χρησιμοποιήσουν τον ίδιο τρόπο ακόμα και στην αυλή τους. Η αλήθεια βέβαία είναι ότι ο εφευρέτης προσφέρει μια καινούρια επιλογή που δεν υπήρχε πριν, την επιλογή να ανοίξουν ένα πηγάδι σύμφωνα με συγκεκριμένους όρους.
Στον φιλελευθερισμό, η ορθότητα των θεωρητικών επιχειρήματων αποδείκνύεται ωφελιμιστικά και στην πραξη. Τα κίνητρα που δίνει η ΠΙ στην παραγωγή ιδεών και τεχνολογίας είναι αποδεδειγμένα ένας πολύ σημαντικός παράγοντες ανάπτυξης στις σύγχρονες οικονομίες, γιαυτό και έχει υιοθετηθεί από όλες τις χώρες.
I hate to break the news, αλλά η κοινοκτημοσύνη είτε των αγαθών είτε των ιδεών έχει πεθάνει προ πολλού. R.I.P.
________________________
(1) Οι περιπτώσεις open source δεν είναι εναντίον της πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο ιδιοκτήτης της ιδέας αποφασίζει να την μοιραστεί χωρίς άμεσο χρηματικό αντίτιμο με άλλους, προσδοκώντας όμως άλλα μακροχρόνια κέρδη
