Τίνα Μπιρμπίλη: Η πορεία του ΠΑΣΟΚ από τον λαϊκισμό στον ελιτισμό

Δεν υπάρχει άτομο στη σημερινή πολιτική σκηνή που να συμβολίζει καλύτερα την τάση που εκδηλώνεται στο ΠΑΣΟΚ, τουλάχιστον από τα χρόνια της πρωθυπουργίας Σημίτη, να εξελιχτεί από ένα κόμμα λαϊκίστικο σε ένα νέο πιο ελιτίστικο χώρο. Μπορεί να υπάρχουν διαφορές σε καίρια θέματα, συμφωνίες σε άλλα, αυτό όμως που ενώνει τους λαϊκιστές με τους ελιτιστές είναι η πίστη τους στον κρατισμό. Αργά, αλλά σταθερά, περνάμε από τον λαϊκισμό στον ελιτισμό και η κα Μπιρμπίλη είναι εδώ για να μας δείξει τον χαρακτήρα ενός πολύ πιθανού μελλοντικού ΠΑΣΟΚ.

Εν συντομία να ξεκαθαρίσουμε τον όρο ελιτισμό. Ελιτισμός στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι η απαίτηση και η προσδοκία να καταδεικνύονται οι ικανότεροι και να υπερισχύουν οι καλύτερες ιδέες στην κοινωνία. Αλλά είναι η τάση της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας* να επιβάλει μια σειρά πολιτικών από τα πάνω, με την μικρότερη δυνατή δημοκρατική επιρροή και έλεγχο. Η τάση αυτή συνδυάζεται συχνά με ένα πολιτισμικό χάσμα που χωρίζει κυβερνώντες και κυβερνώμενους. Για παράδειγμα οι κυβερνώντες προωθούν συνεχώς υπερεθνικές αξίες και αρχές που μεταφράζονται σε νέες υπερεθνικές γραφειοκρατικές δομές που τους δίνουν ακόμα μεγαλύτερες και με ελάχιστο ως μηδενικό δημοκρατικό έλεγχο εξουσίες. Αντίθετα οι κυβερνώμενοι συνήθως προτιμούν τις ιδέες και αξίες που δημιουργήθηκαν στο έθνος-κράτος, όπως δημοκρατικός έλεγχος, εθνική ταυτότητα, πατριωτισμός.

Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση μια δήλωση της Τίνας Μπιρμπίλης. Είπε η κα Μπιρμπίλη: «Δεν είμαι μέσα στο σύστημα. Αναμείχθηκα δίπλα στον πρόεδρο». Αναμφίβολα, αν η ανέλιξη της κας Μπιρμπίλης ήταν μέσο των μηχανισμών του ΠΑΣΟΚ θα ήταν προϊόν του συστήματος. Αλλά από που προκύπτει ότι αν η προσωπική ανέλιξη προέρχεται λόγο της σχέσης σου με τον εγγονό και γιο ενός πρωθυπουργού, γέννημα θρέμμα του συστήματος, δεν είσαι μέρος του συστήματος; Η μόνη διαφορά της ανέλιξης μέσου του κόμματος είναι ότι επιβάλλει στο φιλόδοξο στέλεχος να ανταγωνιστεί με άλλους για την κομματική καρέκλα. Συχνά αυτός ο ανταγωνισμός είναι μέρος μιας δημοκρατικής διαδικασίας. Το θέμα που γεννάται από την δήλωση της κας Μπιρμπίλη είναι από που προκύπτει η ανωτερότητα και η αντι-συστημική φύση της δικής της ανέλιξης;

Σε άλλη δήλωση της η κα Μπιρμπίλη έχει πει ότι «Δεν είμαι πολιτικός, είμαι υπουργός Περιβάλλοντος.» Ήταν μια καθόλα αποκαλυπτική δήλωση. Για την κα Μπιρμπίλη υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός, από την μια μεριά τα πολιτικά και από την άλλη η πολιτική. Μπορεί τα ελληνικά πολιτικά να είναι εξόχως καταθλιπτικά ταυτόχρονα όμως δεν έχουμε και μια καλύτερη διαδικασία για να παράγουμε πολιτική. Όπως είχε πει ο Churchill, η δημοκρατία δεν είναι το τέλειο σύστημα αλλά είναι το καλύτερο. Φαίνεται, ότι το χάσμα που χωρίζει αυτά που θέλει να κάνει η κα Μπιρμπίλη και η δημοκρατική νομιμοποίηση που αυτά προϋποθέτουν δεν την πτοεί.

Για την κα Μπιρμπίλη ο παραπάνω διαχωρισμός είναι υπαρκτός και πολιτικά ορθός μιας και είναι σίγουρη ότι ήδη γνωρίζει τις σωστές πολιτικές για το περιβάλλον. Ο πολιτικός ρόλος περιορίζεται στο βαθμό που είναι αναγκαίο να πεισθούν άλλοι υπουργοί της κυβέρνησης. Στην Καθημερινή είχε αποκαλυφθεί ο τρόπος που λειτουργεί η κα Μπιρμπίλη:

“Η αρμόδια υπουργός έχει δύο μάλλον κακές συνήθειες. Η πρώτη είναι να «ξαναβλέπει τα θέματα από το μηδέν». Αυτό μπορεί να είναι θετικό και αναζωογονητικό, αλλά όσοι θέλουν να επενδύσουν στην ενέργεια, στον τουρισμό, στην οικοδομή, θέλουν να γνωρίζουν ότι έχουν μπροστά τους ένα σταθερό πλαίσιο κανόνων. Κάποιος που αποφάσισε να ξεκινήσει μια επένδυση στην Ελλάδα το 2000, δεν μπορεί να μαθαίνει ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση, το 2010, πως το παιχνίδι άλλαξε και δεν μπορεί να την ολοκληρώσει. Η δεύτερη κακή συνήθεια είναι να λειτουργεί με άγνοια των κανόνων της αγοράς και με μια σχετική εμπάθεια απέναντι στους επιχειρηματίες. Ανέκδοτο έχει γίνει, άλλωστε, η εμπειρία επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στις ιχθυοκαλλιέργειες, τον οποίο παρέπεμψαν σε σύμβουλο της υπουργού γι’ αυτό το θέμα. Στα πέντε λεπτά του ραντεβού, ο σύμβουλος εξήγησε πως «φύσει και θέσει είμαι εναντίον των ιχθυοκαλλιεργειών».”

H εμπάθεια δεν είναι μόνο εναντίον των επιχειρηματιών αλλά η κα Μπιρμπίλη έχει πρόβλημα και με τους πολίτες και τις συνήθειές τους. Οι πολίτες προτιμούν να χρησιμοποιούν το αυτοκίνητο τους, αλλά η κα Μπιρμπίλη αποδοκιμάζει τέτοιες συνήθειες και κάνει τα πάνδεινα για να μπλοκάρει τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού.

Μπορεί η κα Μπιρμπίλη να μην έχει εκλεγεί ποτέ της σε τίποτα - και στο βιογραφικό της να μην μπορούμε να βρούμε εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα - αλλά κινείται με την αυταρέσκεια και αλαζονεία μέλους της ιεράς εξέτασης. Όχι μόνο γνωρίζει τι δεν πρέπει να μας επιτρέπετε να κάνουμε αλλά έχει και πολλά και ακριβά σχέδια που υποχρεούται να πληρώσει ο φορολογούμενος.

Σε ένα συνέδριο του Economist διακήρυξε μια νέα Αναπτυξιακή πολιτική “με συνολικό προϋπολογισμό 44 δισεκατομμυρίων ευρώ ως το 2015” και το οποίο θα “αποσκοπεί στη δημιουργία 200.000 νέων θέσεων εργασίας.” Η πίστη της κα Μπιρμπίλη σε αυτή την γιγαντιαία κρατική δαπάνη στο να βελτιώσει καταστάσεις και να δημιουργήσει 200.000 νέες θέσεις εργασίας μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την απειρία της για το πως λειτουργούν οι γραφειοκρατίες και οι πελάτες τους.

Μερικά συνοπτικά αποσπάσματα από το σχέδιο:

“Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μεταβαίνοντας σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα”

Είναι πράγματι εκπληκτικό που η κα Μπιρμπίλη πιστεύει ότι το κράτος που δεν ξέρει που ξοδεύει, τι ξοδεύει, σε ποιους τα δίνει και πότε και με τι αποτελέσματα, θα καταφέρει μέχρι το 2015 να δημιουργήσει “μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα” με 200.000 νέες θέσεις εργασίας.

“Τέταρτος και πολύ σημαντικός πυλώνας: ενίσχυση των μηχανισμών και θεσμών της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Ενίσχυση της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης σημαίνει ενίσχυση των φορέων και μηχανισμών τόσο θεσμικά όσο και τεχνικοοικονομικά.”

Στο “ενίσχυση των μηχανισμών και θεσμών της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης” βλέπε μια ακόμα αύξηση της κρατικής γραφειοκρατίας και παρεμβατικότητας. Πάντως ο “Τέταρτος και πολύ σημαντικός πυλώνας” ίσως να επιτύχει του στόχους του πρώτου και να γίνουμε μια “οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα” μιας και οι μεγάλες κρατικές γραφειοκρατίες και ο παρεμβατισμός σκοτώνουν την οικονομική ανάπτυξη.

«Η επιτυχία του προγράμματος αυτού έχει άμεση σχέση με την αξιοποίηση της δυναμικής του ιδιωτικού τομέα, σε μια σχέση αμφίδρομη ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό»

Αμφίδρομη σημαίνει κρατικοδίαιτη.

Το παλαιό ΠΑΣΟΚ πίστευε ότι ήταν η πραγμάτωση βαθιά λαϊκών αιτημάτων και αναγκών. Πίστευε ότι εξέφραζε αυθεντικά το τι επιθυμούσε η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών. Το κράτος θα ήταν εργαλείο για την ικανοποίηση αυτών των λαϊκών επιθυμιών. Το νέο ελιτιστικό ΠΑΣΟΚ δεν έχει χάσει αυτή την πρώιμη πίστη στον κρατισμό, αλλά έχει χάσει την πίστη του στους πολίτες. Τους οποίους βλέπει ως αχάριστους και ανήξερους υπηκόους που πολλές φορές αντιδρούν στα σχέδια των ειδικών, που είναι τόσο άρτια καταρτισμένοι για την σχεδίαση του μέλλοντος άλλων είτε για το 2015 είτε αργότερα.