Ο όλο και περισσότερο επιλεκτικός φιλελευθερισμός του Πάσχου Μανδραβέλη

Μιας και ως χώρα έχουμε αρχίσει να βάζουμε τους λογαριασμούς μας σε τάξη, πρώτα με τα περιβόητα Greek statistics, είναι καιρός να αρχίσουμε να εξευρωπαΐζουμε και τους πολιτικούς μας όρους. Η παρούσα ανάρτηση δεν είναι κανενός είδους κατηγορώ, η μόνη επιδίωξη είναι να γίνει μια εποικοδομητική διευκρίνηση. Επίσης ο γράφων γνωρίζει πολύ καλά ότι το κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζεται πολιτικά όπως θέλει. Σε μια ελεύθερη κοινωνία κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της γνώμης του και κάθε άλλο άτομο έχει το δικαίωμα να κριτικάρει αυτή την γνώμη, δικαίως ή αδίκως.

Ο κ. Μανδραβέλης ιδεολογικά εκπροσωπεί με τα γραπτά του ένα κόσμο που αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερος, το θέμα που γεννάται είναι αν κάποιος που σταδιακά παίρνει όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις από τον οικονομικό φιλελευθερισμό, μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερος.

Όσον αφορά το ρόλο του κράτους στην οικονομία ο κ. Μανδραβέλης είναι διατεθειμένος να βάλει αρκετό νερό στο κρασί του, έτσι στο σημερινό άρθρο αναφερόμενος στις συνέπειες μια χρεοκοπίας για τι θέσεις εργασίας μαθαίνουμε ότι:

“Συνεπώς, ένα συνδικαλιστικό κίνημα δεν πρέπει να δίνει μάχες οπισθοφυλακής. Πρέπει να παλεύει για την επόμενη μέρα. Πρέπει να παλέψει για να εξασφαλίσει το (διαφορετικό) μέλλον των ανθρώπων που θα χάσουν τη δουλειά τους. Οι τελευταίοι χρειάζονται ένα διάστημα προσαρμογής στα νέα δεδομένα (με κρατικά λεφτά), χρειάζονται επανεκπαίδευση (πάλι με κρατικά λεφτά).”

λίγο αργότερα

“αντιδρώντας διαρκώς στις αλλαγές το μόνο που εξασφαλίζουμε είναι να μην υπάρξουν στο μέλλον κρατικά λεφτά, αναγκαία σε εκείνους τους ανθρώπους που εκ των πραγμάτων θα χάσουν τη δουλειά τους.”

Πάντως υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τον κ. Μανδραβέλη για το αν το κράτος θα έχει λεφτά για να κάνει πολιτική κοινωνικής πρόνειας. Είναι μια καθόλα αποδεκτή θέση μόνο που η ρητορική της και το πνεύμα της δεν ακούγονται και ιδιαίτερα φιλελεύθερα. Το άρθρο ακούγεται περισσότερο σαν την θέση ενός λογικού σοσιαλδημοκράτη που επιθυμεί να διατηρήσει ένα σημαντικό ρόλο του κράτους στην οικονομία και βλέπει την χρεοκοπία ως αυτοκαταστροφή του κοινωνικού κράτους.

Αντίθετα, όταν ο κ. Μανδραβέλης γράφει για κοινωνικά θέματα ο τόνος του είναι αρκετά διαφορετικός και ευδιάκριτα φιλελεύθερος. Έτσι στο “Χωρισμός σχολείου - κατηχητικού” διαβάζουμε:

“Το μπέρδεμα με τα Θρησκευτικά στα σχολεία έχει να κάνει με το γεγονός ότι σε θέματα συνειδήσεως η πολιτεία οφείλει να μην επεμβαίνει. Οχι μόνο για ηθικούς λόγους, αλλά για πολύ πρακτικούς. Δεν υπάρχουν αντικειμενικά μέτρα συνειδήσεως, ούτε καντάρι μέτρησης της πίστης κάποιου. Οταν όμως δεν υπάρχει ασφαλές έδαφος άσκησης πολιτικής, η πολιτική καταντάει κωμωδία. Οταν το κράτος παίρνει τη μεζούρα μέτρησης της συνείδησης κάποιου το αποτέλεσμα είναι τραγελαφικό. Η πίστη των ανθρώπων δεν χωρά στις γραφειοκρατικές νόρμες οποιουδήποτε κοσμικού μηχανισμού. Γι’ αυτό καλά είναι να την αφήνουμε να την διαχειρίζεται το άτομο μόνο του.”

Ο κ. Μανδραβέλης δεν βρίσκεται σε ιδεολογική σύγχυση επειδή στην πρώτη περίπτωση επιθυμεί έναν ενεργό ρόλο του κράτους στην οικονομία ενώ στην δεύτερη περίπτωση νομίζει ότι “σε θέματα συνειδήσεως η πολιτεία οφείλει να μην επεμβαίνει.” Όμως, για αυτή την πολιτική στάση υπάρχει όνομα και λέγεται σοσιαλδημοκρατία.

Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το σημερινό άρθρο του κ. Μανδραβέλη (περί χρεοκοπίας-θέσεις εργασίας) απλά υποδεικνύει ένα ελάχιστο κράτος πρόνοιας. Έστω και αν θέλαμε να αποδεχτούμε αυτή την εξήγηση, πρόσφατα άρθρα του κ. Μανδραβέλη αποδεικνύουν ότι μια τέτοια αιτιολογία είναι λανθασμένη.

Όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα πέρασε το νομοσχέδιο του για το σύστημα υγείας ο κ. Μανδραβέλης ανέκραξε “Αλληλούια!”. Ήταν μια καθόλα κατάλληλη έκφραση γιατί η επιχειρηματολογία που ακολουθούσε περίτρανα αποδείκνυε το έντονο θρησκευτικό στοιχείο στην έγκριση του κ. Μανδραβέλη.
Ο κ. Μανδραβέλης έδωσε μια σειρά από αριθμημένους λόγους που έκαναν την τελική ψήφιση του νομοσχεδίου ένα χαρμόσυνο γεγονός. Μερικά από τα σημεία:

1) Αργησε πολύ. Πάρα πολύ. Το νομοσχέδιο βρισκόταν πάνω από ένα χρόνο σε διαβούλευση.

Θα περίμενε κανείς ότι ένας φιλελεύθερος θα εκτιμούσε το κατεξοχήν φιλελεύθερο σύστημα με τον ουσιαστικό διαχωρισμό εξουσιών και με την μπόλικη διαβούλευση. Ειδικά όταν το θέμα αφορά την κρατικοποίηση του ⅙ της αμερικάνικης οικονομίας. Μπορεί κ. Μανδραβέλης να δώσει μια ματιά στα Federalist Papers για να ξαναθυμηθεί την διαφορά ενός φιλελεύθερου κράτους και του ηπειρωτικού κράτους μπουλντόζα.

2) Δεν φτάνει μόνο που άργησε, αλλά κατά την διαδικασία της διαβούλευσης, άλλαξε. Ο νόμος είναι πολύ πιο μετριοπαθής απ’ ό,τι υποσχόταν ο Ομπάμα στην προεκλογική του εκστρατεία, καθώς δεν προβλέπει την ίδρυση Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Ώστε ένας φιλελεύθερος διαμαρτύρεται για το ότι δεν είχαμε την πλήρη κρατικοποίηση. Το συγκεκριμένο σημείο δεν χρειάζεται περαιτέρω σχόλιο.

3) Δεν φτάνει που άλλαξε, είναι και γεμάτο μερεμέτια της τελευταίας στιγμής. Οπως έγραψε και ο Economist: «Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν μια ομάδα (Δημοκρατικών) βουλευτών, με επικεφαλής τον Μπαρτ Στούπακ από το Μίσιγκαν, πολέμιων των αμβλώσεων, οι οποίοι επείσθησαν μόνον όταν ο Ομπάμα δεσμεύτηκε ότι θα υπογράψει διάταγμα που θα απαγορεύει τη χρηματοδότηση αμβλώσεων με ομοσπονδιακούς πόρους».

Θα περιμέναμε ότι ένας φιλελεύθερος που δεν θέλει εμπόδια στην άσκηση του δικαιώματος των γυναικών στις αμβλώσεις θα αναγνωρίζει ταυτόχρονα το δικαίωμα του φορολογούμενου που έχει ηθικές ενστάσεις στην συγκεκριμένη επέμβαση να μην είναι υποχρεωμένος να την πληρώσει. Αλλά και ο κοινωνικός φιλελευθερισμός του κ. Μανδραβέλη είναι επιλεκτικός. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το “σε θέματα συνειδήσεως η πολιτεία οφείλει να μην επεμβαίνει” πετιέται από το παράθυρο.

5) Το νομοσχέδιο κατέληξε κάτι σαν το Σχέδιο Ανάν. Πολύπλοκο και μεγάλο. Αυτά τα δημοκρατικά τερτίπια –η διαβούλευση, οι συμβιβασμοί, οι αλλαγές και τα μερεμέτια– έφτιαξαν ένα κείμενο 1.017 σελίδων.

Το τελικό νομοσχέδιο ξεπέρασε κατά πολύ τις 1.017 σελίδες. Ήταν τόσο μεγάλο που η Νάνσι Πελόσι, προέδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, δήλωσε ότι πρώτα θα το ψήφιζαν και μετά θα έβλεπαν τι περιείχε. Δεν πιστεύω ότι τήρησε αυτή την απίστευτη υπόσχεση η κα Πελόσι, και από την επιχειρηματολογία του υποπτεύομαι ότι ο κ. Μανδραβέλης ακολούθησε την ίδια τακτική.

Συνοπτικά, το κόστος για το ομοσπονδιακό κράτος θα φτάσει τα 2.7 τρις τα επόμενα δέκα χρόνια, ενώ για τους ιδιώτες, τις επιχειρήσεις και τις πολιτειακές κυβερνήσεις το κόστος θα ξεπεράσει τα 4.3 τρις δολάρια. Τώρα αναμένεται ότι το κόστος της υγείας θα συνεχίσει να αυξάνεται με πιο γοργούς ρυθμούς ενώ πολλοί στον ιδιωτικό τομέα κινδυνεύουν να χάσουν την υπάρχουσα ιδιωτική τους ασφάλισή. Αλληλούια!

Μόνο που ο κ. Μανδραβέλης δεν αρκείται στο να εγκωμιάζει τον κρατισμό του σήμερα, αισθάνεται υποχρεωμένος και να αγιοποίησει τον αποδεδειγμένα αποτυχημένο κρατισμό του χθες. Έτσι στο “Η «νέα συμφωνία» που άλλαξε τον κόσμο,” που είναι γενναιόδωρο στον έπαινο και φειδωλό στον σκεπτικισμό για τον πιο κρατιστή πρόεδρο των ΗΠΑ, Φραγκλίνο Ντελάνο Ρούσβελτ, έχει τέσσερις πηγές. Έναν Έλληνα συγγραφέα που δεν τον γνωρίζω και τους τρεις κρατιστές, John Kenneth Galbraith, Jonathan Alter και Paul Krugman.

Αν ο κ. Μανδραβέλης είχε δώσει μια ματιά και σε φιλελεύθερους οικονομολόγους ίσως να είχε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση. Π.χ. ο Milton Friedman είχε πει για την οικονομική πολιτική του Roosevelt ότι “παρεμπόδισε την ανάπτυξη, παρέτεινε και αύξησε την ανεργία, δημιούργησε τη βάση για ένα πιο παρεμβατικό και δαπανηρό κράτος.” Αυτή η περιγραφή δεν μοιάζει με κάτι που ένας φιλελεύθερος θα επιθυμούσε.

Στην Ελλάδα, όπου η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή κατηγορήθηκε συχνά για ανάλγητο φιλελευθερισμό, είναι εμφανές ότι έχουμε χάσει την πυξίδα και στις πολιτικές ταμπέλες. Τα τελευταία χρόνια το πολιτικό μας περιβάλλον μετατοπίσθηκε τόσο πολύ αριστερά, ώστε σοβαροί σοσιαλδημοκράτες, όπως ο κ. Μανδραβέλης, να αυτοπροσδιορίζονται και να γίνονται αποδεκτοί ως φιλελεύθεροι. Τώρα πια που αρχίζουμε σιγά σιγά να απεγκλωβιζόμαστε από τις αυταπάτες της μεταπολίτευσης, ας ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει να είσαι φιλελεύθερος. Ο ορισμός που δίνει εμμέσως μέσο των άρθρων του ο κ. Μανδραβέλης φαίνεται ανεπαρκής.