«Περί τας αρχάς Ιουλίου, εσπέραν τινά υπερβαλλόντως θερμήν, νέος τις εξήλθεν εκ του μικρού μετ’ επίπλων θαλάμου, όν κατείχεν υπό την στέγην μεγάλης πεντωρόφου οικίας εν τη οδώ Σ..., και βραδέως με αναποφάσιστον ήθος διευθύνθη προς την γέφυραν Κ.» Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι, η εναρκτήρια πρόταση από το Έγκλημα και Τιμωρία σε μετάφραση Παπαδιαμάντη.
Γιατί ο Ραντιόν Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοφ σκοτώνει την γριά Αλιόνα Ιβάνοβνα; Ο Ντοστογιέφσκι πριν πολλά χρόνια έχει θέσει το ερώτημα. Ένα ερώτημα που επανήλθε χθες με το μακελλειό στην Νορβηγία. Και πάλι έναν ζεστό Ιούλιο ένας νέος άνδρας βγήκε από το μικρό του διαμέρισμα για να.... Για να αποδείξει πως κάποιοι άνθρωποι είναι όχι μόνον ικανοί να κάνουν μεγάλες πράξεις, αλλά εχουν και το ηθικό δικαίωμα να τις κάνουν. Έτσι πίστευε ο νεαρός Νορβηγός, όπως και ο Ρασκόλνικοφ. Κάποιοι αναζητουν αιτίες στην ιδεολογία του δράστη, κάποιοι απλώς λένε πως είναι παρανοϊκός. Για τον Ρασκόλνικοφ, όπως υποθέτω για τον νεαρό Νορβηγό, αλλά κι άλλους πολλούς, ο φόνος είναι δικαιολογημένος όταν ο σκοπός είναι υψηλός.
Είναι γνωστό πως ο Ντοστογιέφσκι με το Έγκλημα και Τιμωρία (αλλά και με τους Δαίμονες) κριτικάρει το κίνημα του Ρωσικού Μηδενισμού της εποχής, που εξελίχθηκε στο κίνημα των Ναρόντνικ. Στο πρόσωπο του Ρασκόλνικοφ συνυπάρχουν από την μία η καλοσύνη, η συμπάθεια για τα προβλήματα του απλού κόσμου και τα υψηλά ιδανικά, κι από την άλλη ένας περήφανος και ιδεαλιστικός εγωισμός, ο οποίος όμως μετατρέπεται τελικά σε απαξίωση των μαζών και αποστροφή γι’ αυτές. Δεν είναι τυχαίο πως επιλέγει το όνομα Ρασκόλνικοφ, από την ρώσικη λέξη ρασκόλ που σημαίνει σχίσμα, διχασμός. Αυτός ο διχασμός της προσωπικότητας του Ρασκόλνικοφ τον οδηγεί σε μια πράξη φόνου, δηλαδή σε μια πράξη άρνησης της ζωής, για να υπηρετήσει το υψηλότερο ιδανικό της ελάφρυνσης του λαού από την μιζέρια και τη δυστυχία.
Δεν ξέρω πως σκέφτεται ο νεαρός Νορβηγός. Στο λογαριασμό του στο Τουίτερ γράφει: «ένα άτομο με πίστη είναι ίσο σε δύναμη με 100.000 που έχουν μόνο ενδιαφέροντα». Πολλά συμπεράσματα μπορούν να βγουν από αυτό. Είναι προφανές πως σαν τον Ρασκόλνικοφ θεωρεί πως όχι μόνο μπορεί να κάνει μια τέτοια πράξη βίας, αλλά έχει και το ηθικό δικαίωμα να το κάνει. Ίσως να θεωρεί πως αυτή του την πράξη θα ξυπνήσει την διεφθαρμένη Νορβηγική κοινωνία και θα την οδηγήσει στην σωτηρία. Σίγουρα η πράξη είναι απολύτως ακραία. Δεν θα επεκταθώ γιατί δεν έχω περισσότερα στοιχεία άλλωστε.
Αυτό όμως που μ’ ενδιαφέρει εδώ είναι το υπόβαθρο τέτοιων ανθρώπων. Η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Πιστεύουν πως αυτοί γνωρίζουν πως πρέπει να κυβερνηθεί ο τόπος τους, ο κόσμος όλος. Πιστεύουν πως έχουν τις λύσεις. Απλώς οι άλλοι δεν τους καταλαβαίνουν. Πόσοι υπάρχουν στο facebook που έχουν λύσεις για το ελληνικό πολιτικό και οικονομικό πρόβλημα; Πόσοι είναι έτοιμοι να κυβερνήσουν αύριο την Ελλάδα; Δεν το συζητούν. Αυτοί γνωρίζουν πως πρέπει να κυβερνηθεί.
Άσχετα με την ιδεολογία που εμφανίζουν αυτοί οι άνθρωποι, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Θέλουν να κυβερνήσουν την χώρα γιατί όλοι οι άλλοι είναι ανίκανοι. Συνεχώς μιλούν για κυβέρνηση των αρίστων, για μια ομάδα που υπάρχει κάπου εκεί έξω, μορφωμένων, καλλιεργημένων, έξυπνων ανθρώπων που πρέπει να κυβερνήσουν την χώρα, εκπαιδεύοντας τις μάζες. Αυτοί οι άριστοι, απογοητευμένοι από το σπάταλο και διεφθαρμένο κράτος, την οπισθοδρομική εκκλησία και την κρατικοδίαιτη αστική τάξη που στραγκαλίζει την οικονομία, θέλουν να εισάγουν νέες ιδέες, που θα εκπαιδεύσουν τον λαό και θα τον οδηγήσουν σε μια πραγματικά ευνομούμενη Ελλάδα. Σίγουρα δεν θα προχωρήσουν σε πράξεις βίας. Δεν είναι Ρασκόλνικοφ ή τρελλοί δολοφόνοι. Άλλωστε κι ο Ντοστογιέφσκι με το Έγκλημα και Τιμωρία μυθοπλαστικά τραβάει στα άκρα μια λογική για να την κριτικάρει. Είναι όμως εμφανής στην συλλογιστική τους η βία. Όχι με ακραίες πράξεις, αλλά με αποκλεισμό της αντίθετης άποψης. Με μια συνεχή λογική του εμείς και οι άλλοι. Εμείς οι άριστοι, οι επαϊοντες και οι άλλοι.
Κι εδώ επικεντρώνεται το ενδιαφέρον μου. Κάποιοι από αυτούς τους αρίστους, τους επαϊοντες, προτάσσουν τον φιλελευθερισμό ως ιδεολογία. Όμως, πως μπορεί να υπάρξει ένα πραγματικά φιλελεύθερο κίνημα στην Ελλάδα μέσα από λογικές αποκλεισμού; Δεν νομίζω πως μπορεί να υπάρξει. Ο φιλελευθερισμός δεν είναι σωτηριολογικός. Ο φιλελευθερισμός δεν είναι διχαστικός. Ο φιλελευθερισμός δεν είναι ένα κίνημα των αρίστων. Ο φιλελευθερισμός δεν είναι ένα κίνημα εξουσίας. Ο φιλελευθερισμός είναι στάση ζωής. Πέρα και πάνω από οτιδήποτε άλλο είναι ο σεβασμός στα δικαιώματα της ζωής, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας. Είναι η πίστη στο άτομο που εργάζεται και προσπαθεί για το καλό το δικό του και της οικογενείας του. Ο φιλελευθερισμός απεχθάνεται την κρατική εξουσία. Δεν επιθυμεί να την αποκτήσει για να αλλάξει τον κόσμο. Δεν θεωρεί πως μέσα από την εξουσία αλλάζει ο κόσμος. Τουναντίον, ο περιορισμός της εξουσίας και η αποχή της από την ατομική ζωή του καθενός καλυτερεύει τη ζωή των ανθρώπων.
Σε αυτό το πλαίσιο ο φιλελευθερισμός δεν έχει και κομματικές προκαταλήψεις. Δεν θεωρεί πως υπάρχουν, ή μπορεί να υπάρξουν, κόμματα αρίστων. Τα κόμματα είναι αναγκαία κακά. Ή είναι τόσο καλά όσο η χ ή ψ πολιτική τους. Όπως λέει και ο Μίζες «It is not in the power of the government to make everybody more prosperous».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου