Η μαζική μετανάστευση εκτός των αρνητικών της επιπτώσεων στην οικονομία, χαρακτηρίζεται και για την υποβάθμιση ενός άλλου μεγέθους, της κοινωνιακής ασφάλειας (societal security). Η έννοια αυτή αναπτύχθηκε στην επιστημονική βιβλιογραφία από τον Δανό Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων Ole Waever, εκπρόσωπο της Σχολής Διεθνών Σχέσεων της Κοπεγχάγης (Copenhagen School of International Relations). Πρόκειται περί ενός μεγέθους συμπληρωματικού στην έννοια της εθνικής ασφάλειας, το οποίο επικεντρώνεται σε δεδομένα πολιτισμικής και κοινωνικής υφής. Σύμφωνα με τον ορισμό της κοινωνιακής ασφάλειας, αυτή αφορά στην «ικανότητα ενός κοινωνικού συνόλου να διατηρεί τον ουσιώδη χαρακτήρα του υπό μεταβαλλόμενες συνθήκες και πιθανές ή πραγματικές απειλές», σχετίζεται δε με την «ικανότητα διατήρησης, εντός ενός πλαισίου αποδεκτών συνθηκών εξέλιξης, των παραδοσιακών προτύπων της γλώσσας, της κουλτούρας, της συνεργασίας και της θρησκευτικής και εθνικής ταυτότητας και των εθίμων.
Ο Barry Buzan θεωρεί ακριβώς ότι "η μετανάστευση απειλεί την κοινοτική και την πολιτιστική ταυτότητα ενός έθνους, καθώς μεταβάλλει την εθνοτική, πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσολογική σύνθεση του πληθυσμού". Η μετανάστευση, πράγματι, όταν χαρακτηρίζεται από έναν υψηλό βαθμό μεταναστευτικής ροής και όταν δεν αφορά εξειδικευμένο προσωπικό, είναι δυνατόν να προκαλέσει μεταβολή της ισχύουσας σχέσης στο εσωτερικό του κράτους υποδοχής, όσον αφορά στους εξής δομικούς παράγοντες:
α. στην εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού της χώρας υποδοχής
β. στην πολιτιστική αναφορά της χώρας υποδοχής
γ. στην θρησκευτική αναλογία του πληθυσμού, μετατρέποντας λ.χ. μία χώρα από χριστιανική σε ισλαμική
δ. στην γλωσσολογική σύνθεση του πληθυσμού, αλλοιώνοντας και προκαλώντας διγλωσσία ή πολυγλωσσία
Σε μία συγκριτική επισκόπηση των δύο ανωτέρω εννοιών, της εθνικής και της κοινωνιακής ασφάλειας, διαπιστώνεται ότι η μεν έννοια της εθνικής ασφάλειας αφορά στην έννοια της κυριαρχίας, η δε έννοια της κοινωνιακής ασφάλειας εστιάζει κυρίως στην ταυτότητα ενός κοινωνικού συνόλου.
Η μείζων απειλή για το μέγεθος της κοινωνιακής ασφάλειας προέρχεται πλέον στο ασταθές και μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον από τη μετανάστευση, καθώς οι μεταναστευτικές ροές δημιουργούν ένα πολυπληθές μεταναστευτικό απόθεμα, η διαχείριση του οποίου εντός των ορίων του κράτους προκαλεί μία σειρά προβλημάτων όχι μόνο για τους μετανάστες, αλλά κυρίως για τους γηγενείς και το κοινωνικό σύνολο, το οποίο οι τελευταίοι είχαν ήδη διαμορφώσει.
Υφίστανται τρεις λειτουργικές επιλογές αντίδρασης στην απειλή, την οποία αντιμετωπίζει το μέγεθος της κοινωνιακής ασφάλειας και τρεις αντίστοιχοι τρόποι αντιμετώπισης του μεταναστευτικού φαινόμενου. Οι επιλογές αυτές είναι οι κάτωθι:
1. ελάχιστη ή μηδενική μετανάστευση
2. μετανάστευση με δημιουργική ενσωμάτωση/αφομοίωση
3. μετανάστευση χωρίς ενσωμάτωση.
Η πρώτη επιλογή, αυτή της ελάχιστης ή μηδενικής μετανάστευσης, ουσιαστικά αφορά στον έλεγχο και τον ποσοτικό περιορισμό των διεθνών μεταναστευτικών ροών, οι οποίες κατευθύνονται προς την εδαφική επικράτεια ενός κράτους. Ο περιορισμός αυτός είναι δυνατόν να επιτευχθεί με πολλαπλούς τρόπους και με μία επαρκώς επεξεργασμένη μεθοδολογία διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Συγκεκριμένα είναι δυνατόν να περιοριστούν από ποσοτικής άποψης οι διεθνείς μεταναστευτικές ροές με τις εξής πρωτοβουλίες:
1α. Με την καθιέρωση ανώτατου κλειστού αριθμού (numerus clausus), δηλαδή ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου εισδοχής μεταναστών στην εδαφική επικράτεια ενός κυρίαρχου κράτους.
1β. Με την θέσπιση συγκεκριμένων κριτηρίων για την αποδοχή της εισδοχής των μεταναστών. Τα κριτήρια αυτά είναι δυνατόν να αφορούν στην επαγγελματική και εργασιακή εξειδίκευση των μεταναστών, στο μορφωτικό επίπεδο και στην χώρα προέλευσης τους επί τη βάσει της αρχής της πολιτισμικής συνάφειας ανάμεσα στην χώρα προέλευσης και στην χώρα υποδοχής.
1γ. Με την ενθάρρυνση της κυκλικής μετανάστευσης, δηλαδή την εισδοχή μεταναστών για την παροχή εργασίας για περιορισμένο χρονικό διάστημα επί τη βάσει προγραμμάτων απασχόλησης σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομικής παραγωγής.
Η δεύτερη επιλογή, αυτή της μετανάστευσης με δημιουργική ενσωμάτωση, αφορά στο εθνοτικό και το ρεπουμπλικανικό πρότυπο μεταναστευτικής πολιτικής, οι αρχές των οποίων προσδιορίστηκαν ανωτέρω.
Η τρίτη επιλογή, αυτή της μετανάστευσης χωρίς συνακόλουθης ενσωμάτωσης των μεταναστών στον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της χώρας υποδοχής, ουσιαστικά ταυτίζεται με το ιδεολόγημα της μαξιμαλιστικής πολυπολιτισμικότητας. Η επιλογή αυτή είναι κοντόφθαλμη, καθώς αδυνατεί να ανταποκριθεί στην παράταση και την ανατροφοδότηση των διεθνών μεταναστευτικών ροών και όπως είναι αυτονόητο δεν είναι δυνατόν να παρατείνεται επ’ άπειρον, αλλά έχει συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης. Συνεπώς δεν ενδείκνυται από άποψης λειτουργικότητας η επιλογή της εξ αρχής.
[Ο Ιωάννης Κωτούλας είναι ιστορικός, υπ.Δρ.Φ.. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί σύντομα η μελέτη του "Μετανάστευση και Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα"]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου