Φόροι και Ηθική

Ο οικονομολόγος και φιλόσοφος Hans Hermann Hoppe, ένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της εποχής μας, δίνει συνέντευξη στο Γάλλο δημοσιογράφο Nicolas Cori για το γαλλικό περιοδικό "Philosophie" και εκθέτει τις ριζοσπαστικές του απόψεις για τη φορολογία. Μια συνέντευξη που σίγουρα θα σας κάνει να δείτε με διαφορετικό τρόπο το ζήτημα των φόρων. Πρωτοδημοσιεύτηκε στα ελληνικά στο "Oikonomika Blog" και η μετάφραση έγινε από τον "Chrysotheras":

NC: Είναι συμβατοί οι φόροι με την ελευθερία και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα; Υπάρχει κάποιο επίπεδο φορολόγησης απ’ όπου αυτοί καθίστανται ασύμβατοι;

Hoppe: Οι φόροι από τη μία και η ατομική ελευθερία και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα από την άλλη δεν συμβιβάζονται ποτέ και σε κανένα επίπεδο. Οι φόροι αποτελούν κλοπή. Οι κλέφτες -το κράτος, οι λειτουργοί και σύμμαχοί του- μάταια κάνουν τα πάντα για να αποκρύψουν αυτό το γεγονός. Είναι σαφές ότι οι φόροι δεν αποτελούν φυσιολογικές και εκούσιες πληρωμές για αγαθά και υπηρεσίες, καθώς δεν σου επιτρέπεται να τις σταματήσεις εάν, παρ' ελπίδα δεν είσαι ικανοποιημένος από το παρεχόμενο προϊόν. Εάν π.χ. σταματήσεις να αγοράζεις αυτοκίνητα από τη Renault ή αρώματα Chanel δεν τιμωρείσαι, ωστόσο σε ρίχνουν φυλακή εάν σταματήσεις να πληρώνεις για τα δημόσια σχολεία ή πανεπιστήμια ή ακόμα για τις μεγαλοπρέπειες του κ. Sarkozy. Επίσης οι φόροι δεν είναι δυνατόν να θεωρούνται φυσιολογικές μισθώσεις, καθώς αυτές πραγματοποιούνται μόνο από μισθωτή προς ιδιοκτήτη. Για να είναι όμως το Γαλλικό κράτος ο ιδιοκτήτης, θα έπρεπε να αποδείξει δύο πράγματα: πρώτον ότι το κράτος και κανένας άλλος κατέχει κάθε ίντσα της Γαλλίας, και δεύτερο ότι έχει συνάψει μισθωτήριο συμβόλαιο με κάθε Γάλλο χωριστά, όπου να αναφέρεται η χρήση και η τιμή χρήσης αυτής της ιδιοκτησίας. Δεν υπάρχει κράτος -ούτε Γαλλικό, ούτε Γερμανικό ούτε το Αμερικανικό ή όποιο άλλο- που να μπορεί να το τεκμηριώσει Δεν υπάρχουν κάποια σχετικά έγγραφα ούτε μπορούν να προσκομίσουν κανένα μισθωτήριο συμβόλαιο. Οπότε συνάγεται μόνο ένα συμπέρασμα: η φορολόγηση είναι κλοπή και ληστεία, από την οποία ένα τμήμα του πληθυσμού -η κυρίαρχη τάξη- πλουτίζει εις βάρος ενός άλλου τμήματος -των κυριαρχούμενων.

NC: Είναι αδικία να μην πληρώνει κανείς φόρους;

Hoppe: Όχι. Δεδομένου ότι οι φόροι είναι κλοπή -τουτέστιν ηθικά “άδικοι”- δεν μπορεί να είναι άδικο το να αρνηθείς να πληρώσεις κλέφτες ή να πείς ψέματα για τα εισοδήματα ή τα περιουσιακά σου στοιχεία. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα είναι συνετή ή φρόνιμη πράξη να μην πληρώνεις φόρους - άλλωστε όπως είπε ο Nietzsche, το κράτος είναι το “ψυχρότερο όλων των τεράτων” και είναι ικανό να χαλάσει τη ζωή σου ή ακόμα και να σε καταστρέψει, εάν δεν υπακούς στις προσταγές του. Αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι είναι δίκαιο να μην πληρώνεις φόρους.

NC: Πως αναγνωρίζουμε εάν ένας φόρος είναι δίκαιος; Υπάρχουν κάποια κριτήρια; Μία προοδευτική φορολόγηση είναι καλύτερη από ένα ενιαίο φόρο;

Hoppe: Γνωρίζουμε ότι κανένας φόρος δεν είναι δίκαιος, είτε αυτός είναι προοδευτικός, ενιαίος ή αναλογικός. Πώς μπορεί να είναι δίκαιη η κλοπή και η ληστεία; Ο “καλύτερος” φόρος θα είναι πάντα ο χαμηλότερος φόρος -αλλά ακόμη και ο χαμηλότερος φόρος δεν παύει να είναι φόρος. Ο “καλύτερος”, ως χαμηλός φόρος, είναι ο κεφαλικός, όπου κάθε άτομο καταβάλλει το ίδιο απόλυτο ποσό. Επειδή ακόμα και ο πλέον πτωχός θα πρέπει να μπορεί να καταβάλλει αυτό το ποσό, αυτό κατ΄ανάγκη πρέπει να είναι χαμηλό. Αλλά ακόμα και ο κεφαλικός φόρος δεν παύει να είναι κλοπή και δεν υπάρχει τίποτα το δίκαιο σ' αυτόν. Ο κεφαλικός φόρος δεν εφαρμόζεται ισότιμα σε όλους αλλά εγκαθιστά την “ ισότητα ενώπιον του νόμου”. Διότι συμβαίνει επίσης κάτι άλλο με το προϊόν του φόρου. Οι μισθοί όλων των κρατικών υπαλλήλων καθώς και οι απολαβές όλων των εξαρτημένων από το δημόσιο (π.χ. συντάξεις, επιδόματα πάσης φύσεως, κλπ.) προέρχονται από το προϊόν του φόρου. Κατά το μέτρο αυτό λοιπόν οι κρατικοί υπάλληλοι και λοιποί επιδοτούμενοι, δεν πληρώνουν φόρο. Τουναντίον δε, ολόκληρο το καθαρό τους εισόδημα (μετά τη πληρωμή του κεφαλικού φόρου) προέρχεται από τους φόρους, πράγμα που τους καθιστά (καθαρά) καταναλωτές-φόρων ζώντας με εισόδημα και πλούτο που εκλάπη από άλλους: τους παραγωγούς-φόρων. Είναι δίκαιο μία ομάδα ανθρώπων να ζει παρασιτικά, εις βάρος μιας άλλης ομάδας ανθρώπων;

NC: Συμφωνούν με αυτά όλοι οι φιλόσοφοι;

Hoppe: Όχι, δεν συμφωνούν. Αλλ΄αυτό δεν είναι απορίας άξιον. Σχεδόν όλοι οι επαγγελματίες φιλόσοφοι σήμερα είναι καταναλωτές-φόρων. Δεν παράγουν κανένα αγαθό ή υπηρεσία που να πωλείται στην αγορά σε εκούσιους πιθανούς αγοραστές-καταναλωτές φιλοσοφίας. Στη πραγματικότητα, εάν κρίνουμε από την αληθινή καταναλωτική ζήτηση, το έργο των περισσοτέρων σύγχρονων φιλοσόφων θα πρέπει να θεωρείται άνευ αξίας. Εν τούτοις, σχεδόν όλοι οι φιλόσοφοι σήμερα πληρώνονται από τους φόρους. Ζούνε από τα χρήματα που έχουν κλαπεί ή κατασχεθεί από άλλους. Εάν η επιβίωσή σου εξαρτάται από τους φόρους τότε είναι πολύ πιθανότερο να μην αντιτίθεσαι στο θεσμό της επιβολής φόρων για λόγους ηθικής αρχής. Είναι φανερό ότι τούτο δεν ισχύει υποχρεωτικά. Η “συνείδησή” μας δεν καθορίζεται από το τί είμαστε όπως πίστευε ο Marx. Παρά ταύτα είναι μάλλον απίθανη οποιαδήποτε αντίσταση απ’ αυτούς. Πράγματι, όπως όλοι οι διανοούμενοι έτσι και οι φιλόσοφοι πάσχουν από υπερβολικά διογκωμένο εγώ. Πιστεύουν ότι επιτελούν μεγάλης σπουδαιότητας έργο και φέρουν βαρέως το γεγονός ότι η “κοινωνία” δεν τους ανταμείβει ανάλογα. Κατά συνέπεια, ή περιφρονούν και απαξιούν εντελώς το θέμα της φορολογίας, ή πρωτοστατούν σε μια διαστρεβλωμένη προσπάθεια υπεράσπισης των φόρων - μεταμφιέζοντας την κλοπή σε κάτι “καλό”- και ειδικότερα των φορο-χρηματοδοτούμενων μισθών τους.

NC: Μήπως θα έπρεπε οι φιλόσοφοι να μελετήσουν την οικονομική αποτελεσματικότητα των μεθόδων φορολόγησης παράλληλα με την ηθική της αξία;

Hoppe: Γα να μπορέσουμε να πούμε ότι μία πράξη είναι “αποτελεσματική” πρέπει πρώτα να ορίσουμε ένα “σκοπό”, δηλαδή ένα στόχο ή επιδίωξη. Κάτι μπορεί να θεωρηθεί σαν αποτελεσματικό ή μη μόνο υπό το πρίσμα συγκεκριμένου στόχου ο οποίος θεωρείται δεδομένος. Είναι έργο των οικονομολόγων και των καλουμένων “θετικών οικονομικών” να καθορίσουν ποιά μέτρα είναι αποτελεσματικά ή μη ώστε να επιτύχουν ένα δεδομένο στόχο. Επί παραδείγματι, εάν θέλεις να προκαλέσεις μαζική ανεργία τότε τα οικονομικά σου λένε ότι θα ήταν αποτελεσματική μια αύξηση του κατώτατου μισθού, ας πούμε στα 100 ευρώ την ώρα. Από την άλλη, εάν σκοπός σου είναι να ελαχιστοποιήσεις την ανεργία, τότε τα οικονομικά λένε πως θα πρέπει να καταργηθούν όλοι οι νόμοι περί κατώτατων ημερομισθίων. Αλλά οι οικονομολόγοι, σαν οικονομολόγοι, δεν έχουν να πουν τίποτα σχετικά με το επιτρεπτό ή το επιθυμητό αυτών των στόχων. Τούτο είναι το έργο των φιλοσόφων: να καθορίσουν ποιοί στόχοι είναι δίκαιοι και επιτρεπτοί, και ποιοί όχι. (Κατόπιν ο οικονομολόγος πληροφορεί τον φιλόσοφο ποιά μέσα είναι αποτελεσματικά ή μη, ώστε να επιτύχουν τέτοιους εύλογους στόχους) Αλλά όπως ήδη κατέδειξα: το φιλοσοφικό επάγγελμα απλώς δεν έκανε την δουλειά του. Οι φιλόσοφοι βέβαια παρέχουν απλόχερα συμβουλές για το πρακτέο ή μη, αλλά οι συμβουλές τους φέρουν λίγο ή καθόλου πνευματικό βάρος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων πρόκειται για απλή γνωμοδότηση: έκφραση προσωπικών προτιμήσεων και τίποτε περισσότερο. Εάν ερωτήσεις για τη “θεωρία του δικαίου” την οποία υποτίθεται ότι οι συστάσεις τους εφαρμόζουν, θα ανακαλύψεις ότι αυτή δεν υπάρχει. Το μόνο που μπορούν να παραθέσουν είναι μερικά απανθίσματα από ad hoc αξιακές γνώμες που δεν καλύπτουν ούτε τις ελάχιστες απαιτήσεις κάποιας εσωτερικής συνοχής και συνέπειας. Οποιαδήποτε θεωρία δικαίου αντάξια του ονόματός της θα πρέπει να αναγνωρίζει πρώτα την πιό θεμελιώδη πραγματικότητα της ανθρώπινης ζωής: την σπανιότητα των αγαθών, δηλαδή την απουσία υπεραφθονίας. Διότι είναι κυρίως εξ αιτίας της σπανιότητας που οδηγούνται οι άνθρωποι σε συγκρούσεις μεταξύ τους: εγώ θέλω να χρησιμοποιήσω ένα συγκεκριμένο σπάνιο αγαθό ή πόρο για να κάνω το x προϊόν ενώ εσύ θέλεις να κάνεις το y. Εάν δεν υπήρχαν οι συγκρούσεις δεν θα υπήρχε και η ανάγκη για κανονισμούς ή νόρμες. Άρα λοιπόν ο σκοπός των κανόνων είναι η αποφυγή συγκρούσεων. Αλλά λόγω απουσίας κάποιου είδους προϋπάρχουσας αρμονίας μεταξύ όλων των συμφερόντων, οι συγκρούσεις αποφεύγονται μόνο εφόσον όλοι οι σπάνιοι πόροι ευρίσκονται υπό ιδιωτική ιδιοκτησία, δηλαδή στην αποκλειστική κατοχή και νομή ενός συγκεκριμένου και ταυτοποιήσιμου ιδιοκτήτη, αποκλείοντας τυχόν τρίτους. Κατά συνέπεια για να αποφεύγαμε τις συγκρούσεις από καταβολής κόσμου φερ’ ειπείν, θα έπρεπε όποια θεωρία περί δικαίου υιοθετείτο να έχει σαν αφετηρία μια νόρμα διακανονισμού της πρωταρχικής και πρωτότυπης οικειοποίησης των σπάνιων πόρων υπό τη μορφή ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Ως επί το πλείστον η σύγχρονη (πολιτική) φιλοσοφία φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται τίποτα από αυτά. Πράγματι συχνά έχω την εντύπωση ότι ακόμα και το γεγονός αυτής καθ’ εαυτής της σπανιότητας δεν αναγνωρίζεται ούτε γίνεται αντιληπτό.

NC: Ποιός λοιπόν θα έπρεπε να είναι ο στόχος μιας φορολογικής πολιτικής; Η αναδιανομή; Η ισότητα; Η μείωση της φτώχειας;

Hoppe: Εφόσον οι φόροι είναι κλοπή τότε, από τη σκοπιά της δικαιοσύνης, δεν θα πρέπει να υπάρχουν ούτε φόροι ούτε φορολογική πολιτική ολωσδιόλου. Κάθε συζήτηση περί στόχων φορολογικής πολιτικής και φορολογικής μεταρρύθμισης, είναι μια συζήτηση μεταξύ κλεπτών ή συνηγόρων της κλοπής που δεν ενδιαφέρονται για δικαιοσύνη. Τους ενδιαφέρει όμως η κλοπή. Γίνεται μεταξύ τους διάλογος και αντιλογία για το ποιόν να φορολογήσουν και πόσο, ή τι θα κάνουν τους φόρους, δηλαδή, ποιός θα καρπωθεί και πόσα από τη κλεμμένη λεία. Πλην όμως όλοι οι κλέφτες και όλοι οι δικαιούχοι ή ευεργετούμενοι από τη κλοπή τείνουν να συμφωνούν σε ένα πράγμα: όσο πιό μεγάλη είναι η λεία και χαμηλότερο το κόστος συλλογής της, τόσο το καλύτερο γι αυτούς. Στη πραγματικότητα, αυτό είναι που κάνουν στη πράξη όλες οι δυτικές δημοκρατίες σήμερα: να επιλέγουν του φορολογικούς συντελεστές και τους τρόπους φορολόγησης που θα μεγιστοποιούν την πρόσοδο. Όλες οι τρέχουσες διαβουλεύσεις περί φορολογικής μεταρρύθμισης, στη Γαλλία, στη Γερμανία, τις ΗΠΑ ή όπου αλλού, είναι ακριβώς τούτο: συζητήσεις εάν κάποιες κατηγορίες φόρων όπως οι επί της περιουσίας και της κληρονομιάς πρέπει να θεσπιστούν ή να καταργηθούν. Εάν το εισόδημα πρέπει να φορολογείται προοδευτικά ή αναλογικά. Εάν τα κεφαλαιακά κέρδη πρέπει να φορολογούνται σαν εισόδημα ή όχι. Εάν πρέπει οι έμμεσοι φόροι, όπως το ΦΠΑ, να αντικατασταθούν με άμεσους ή όχι , κλπ, κλπ. Ή ακόμη εάν οι συντελεστές στους παραπάνω φόρους πρέπει να αυξηθούν ή να μειωθούν. Όμως δεν διαβουλεύονται για τη δικαιοσύνη. Δεν παρακινούνται από καμιά επί της αρχής αντίθεση στη φορολογία, πλήν της επιθυμίας να την καταστήσουν πλέον αποδοτική, ήτοι να μεγιστοποιήσουν την φορολογική πρόσοδο. Κάθε φορολογική μεταρρύθμιση που δεν είναι τουλάχιστο “ουδέτερη ως προς τη πρόσοδο” θεωρείται αποτυχούσα. Μόνο μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την φορολογική πρόσοδο θεωρούνται “επιτυχείς”. Οφείλω όμως να ερωτήσω και πάλι: πως είναι δυνατόν να θεωρηθεί “δίκαιο” κάτι τέτοιο ; Σίγουρα από τη σκοπιά των καταναλωτών-φόρων όλα τούτα φαίνονται “καλά”. Αλλά από τη σκοπιά των παραγωγών-φόρων, τουτέστιν αυτών που πραγματικά πληρώνουν φόρους, σίγουρα όχι μόνο δεν είναι τόσο “καλά”, είναι “χειρότερα κι από άσχημα”. Μία τελευταία παρατήρηση για τα οικονομικά αποτελέσματα της φορολογίας: κάθε φόρος αποτελεί αναδιανομή πλούτου και εισοδήματος. Το εισόδημα και ο πλούτος αφαιρούνται βιαίως από τους κατόχους ιδιοκτήτες και τους παραγωγούς και μεταβιβάζονται σε άτομα που δεν τους ανήκε αυτός ο πλούτος και που δεν παρήγαγαν αυτό το εισόδημα. Έτσι λοιπόν, η μελλοντική συσσώρευση πλούτου καθώς και η μελλοντική παραγωγή εισοδήματος από τη μια αποθαρρύνονται ενώ, από την άλλη, ενθαρρύνονται η ανάλωση του υπάρχοντος πλούτου και εισοδήματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι η κοινωνία ως σύνολο καθίσταται πτωχότερη. Ειδικότερα, για τις επιπτώσεις της αιώνια δημοφιλούς πρότασης περί ισότητας, δηλαδή να φορολογούνται οι “πλούσιοι” για να λαμβάνουν οι “πτωχοί”: τέτοια σενάρια όχι μόνο δεν μειώνουν ή απαλύνουν τη φτώχεια, τουναντίον την αυξάνουν. Μειώνουν τα κίνητρα για να γίνει ή να παραμείνει κανείς πλούσιος και παραγωγικός και ενδυναμώνουν τα κίνητρα για παραμείνει κανείς φτωχός ή να γίνει μη-παραγωγικός.

NC: Θα έπρεπε οι πλούσιοι να τυχαίνουν διαφορετικής μεταχείρισης από τους πτωχούς;

Hoppe: Κάθε άτομο, πλούσιο ή πτωχό, θα πρέπει να έχει την ίδια μεταχείριση ενώπιον του νόμου. Υπάρχουν άνθρωποι που έγιναν πλούσιοι χωρίς να έχουν διαπράξει απάτες ή να έχουν κλέψει. Είναι πλούσιοι διότι εργάστηκαν σκληρά, αποταμίευσαν τακτικά, υπήρξαν παραγωγικοί, επέδειξαν επιχειρηματική εφευρετικότητα, και συχνά από πάππο προς πάππο. Τέτοιοι άνθρωποι όχι μόνο πρέπει απλά να αφήνονται στην ησυχία τους, αλλά επιπλέον θα έπρεπε να επαινούνται όπως οι ήρωες. Υπάρχουν όμως πλούσιοι, που προέρχονται από τις τάξεις των πολιτικών και ηγετικών στελεχών που ελέγχουν τη κρατική μηχανή, ή από τις κρατικές ελίτ με διασυνδέσεις προς μεγάλα τραπεζικά και επιχειρηματικά συμφέροντα, που έγιναν πλούσιοι επειδή έχουν άμεσα εμπλακεί ή έμμεσα ωφεληθεί από κατασχέσεις, κλοπές, ψεύδη και απάτες. Τέτοια άτομα δεν πρέπει να αφήνονται στην ησυχία τους, αλλά αντίθετα θα πρέπει να καταδικάζονται και να περιφρονούνται σαν κοινοί εγκληματίες. Το ίδιο ισχύει και για τους πτωχούς. Υπάρχουν πτωχοί και τίμιοι άνθρωποι που πρέπει να αφήνονται στην ησυχία τους. Μπορεί να μη τιμώνται σαν ήρωες αλλ’ όμως αξίζουν το σεβασμό μας. Υπάρχουν όμως πτωχοί που είναι απατεώνες και θα πρέπει να τυγχάνουν ανάλογης μεταχείρισης, ανεξάρτητα από τη φτώχεια τους.