Πριν μερικές μέρες στο Protagon.gr ο Μάνος Ματσαγγάνης, καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, έγραψε ένα κείμενο για τα 10 πράγματα που κατά την γνώμη του πρέπει να αλλάξουν στην Ελλάδα. Την επόμενη μέρα στο facebook τρεις καθηγητές, οι Στάθης Καλύβας, Θέμης Λαζαρίδης και Κώστας Γέμενης, υπερθεμάτισαν του κειμένου θεωρώντας το περίπου μανιφέστο μιας σύγχρονης φιλελεύθερης άποψης για την Ελλάδα. Διαβάζοντας το κείμενο και τα σχόλια έμεινα ενεός από την προφανή αδυναμία να κατανοηθεί τι είναι σύγχρονο και τι φιλελεύθερο, τόσο γενικά, όσο και στην σημερινή ελληνική πραγματικότητα.
Τον κύριο Ματσαγγάνη δεν τον γνωρίζα πριν διαβάσω αυτό το κείμενο. Από το σύντομο βιογραφικό του που συνόδευε το κείμενο έμαθα πως πάντα ανήκε πολιτικά στην λεγόμενη ανανεωτική αριστερά. Επίσης αυτοπροσδιορίζεται ως «φιλελεύθερος αριστερός». Οι άλλοι καθηγητές , και να με συγχωρήσουν αν κάνω λάθος, αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι. Πριν προχωρήσω σε μιαν εξέταση των βασικών παρεξηγήσεων γύρω από τον φιλελευθερισμό, όπως εμφανίζονται στην παραπάνω συζήτηση, μπορούμε να δούμε εδώ τις 10 θέσεις του Ματσαγγάνη. Σε παρένθεση τα δικά μου σχόλια.
Πως από τα παραπάνω μπορεί να βγάλει κανείς το συμπέρασμα πως η σκέψη του Ματσαγγάνη προσεγγίζει τον φιλελευθερισμό και μάλιστα μπορεί να θεωρηθεί στρατηγικός σύμμαχος; Ειλικρινά δεν μπορώ να το καταλάβω. Ας γυρίσουμε στα βασικά. Ποιά είναι η βασική διαφοροποίηση του φιλελευθερισμού από τον σοσιαλισμό. Η θέση που παίρνουν σε δύο πράγματα: την σχέση ατομικού/συλλογικού και την ρύθμιση της κοινωνίας και οικονομίας από το κράτος. Ο φιλελευθερισμός δέχεται την απόλυτη προτεραιότητα του ατομικού έναντι του συλλογικού όπως αυτή εκφράζεται από τον σεβασμό των βασικών δικαιωμάτων: της ζωής, της ελευθερίας και της περιουσίας. Ακριβώς επειδή βάζει ως προτεραιότητα τον σεβασμό των βασικών ατομικών δεικαιωμάτων δεν μπορεί να δεχθεί ως ηθική την ρύθμιση από το κράτος πάνω στην κοινωνία και την οικονομία. Στην λειτουργία δηλαδή του ατόμου στην αγορά (με την έννοια την οικονομική, όσο και την πολιτικοκοινωνική.
Τα παραπάνω φυσικά έχουν σχέση με το μέγεθος του κράτους. Εδώ τίθεται από πολλούς, και στην συζήτηση στο fb, το θέμα του μεγέθους του κράτους σε σχέση με την αποτελεσματικότητα του. Ο Καλύβας πχ το έθεσε ως εξής: «το δίλημμα δεν είναι κράτος ή μη κράτος. Το ερώτημα είναι αποτελεσματικό ή αναποτελεσματικό κράτος. Και μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, η αποτελεσματικότητα του κράτους δεν έχει πάντα ευθύγραμμη σχέση με το μέγεθος του.»
Όμως το θέμα είναι το μέγεθος του κράτους. Αυτό είναι το θέμα που μετά τρομερής επιτάσεως τίθεται σήμερα στην χώρα μας. Το μεγάλο κράτος μας έφτασε εδώ που μας έφτασε, στην καταστροφή. Δεν υπάρχει αποτελεσματικό κράτος. Το κράτος δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό γιατί δεν ξέρει να μετράει. Το έχει πει ο Μίζες από το 1922 και η ιστορία του 20ου αι. το έχει αποδείξει περίτρανα. Γι' αυτό λέμε πως πρέπει να περιοριστεί στα απολύτως απαραίτητα.
Το άρθρο του Ματσαγγάνη έχει εμμονή με την ρύθμιση. Την ίδια εμμονή μοιράζεται η ελληνική κοινωνία σε μεγάλο βαθμό. Ακόμα και κάποιοι που αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι. Να ρυθμίσουμε την αγορά εργασίας, να ρυθμίσουμε την επιχειρηματικότητα, να ρυθμίσουμε τα συνδικάτα, να ρυθμίσουμε τον δημόσιο χώρο, vis a vis τον ιδιωτικό φυσικά, να ρυθμίσουμε τους πολιτικούς τελικά. Όλα αυτά εμένα μου φέρνουν στο μυαλό τον σοσιαλισμό, καθαρά και ξάστερα. Δεν αφήνει περιθώριο για ελεύθερη έκφραση του ατόμου. Γιατί όσο ρυθμίζεις, επεκτείνωντας τον δημόσιο χώρο, τόσο μειώνεις την σφαίρα της ατομικής ελευθερίας, ζωής και περιουσίας.
Μέχρι ποιού σημείου είμαι διατεθειμένος να δεχθώ προσωπικά την ρύθμιση; Αν σας ενδιαφέρει η γνώμη μου, μέχρι την αστυνόμευση, την άμυνα της χώρας και την δικαστική επίλυση διαφορών στις ατομικές συμβάσεις. Κάθε άλλη ρύθμιση πέραν αυτών προσωπικά την θεωρώ επαχθή. Άρα μέχρις εκεί είμαι διατεθειμένος να δεχθώ το μέγεθος του κράτους. Το όποιο μεγαλύτερο μέγεθος είναι αποτέλεσμα καταναγκασμού όσον με αφορά.
Τα παραπάνω σε επίπεδο αρχής. Πρακτικά τώρα δεδομένων των συνθηκών της χώρας μας και της Ευρώπης. Κάθε μέτρο που συζητείται στην Ελλάδα τον τελευταίο χρόνο είναι προς την κατεύθυνση της μείωσης του κράτους. Όχι να γίνει αποτελεσματικότερο, αλλά να μειωθεί. Να τα απαριθμήσω: άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, πώληση των ΔΕΚΟ, μείωση των ΔΥ, απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης και λειτουργίας επιχειρήσεων, συγχώνευση μονάδων του κράτους, κατάργηση μονάδων.
Όλα τα παραπάνω μέτρα αποδέχονται ότι το κράτος δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Να το πω απλά; Το κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί την ευμάρεια των πολιτών. Μόνο οι ίδιοι οι πολίτες μπορούν να φροντίσουν για την ατομική τους ευμάρεια. Γι' αυτό πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι να το κάνουν.
Μιλώντας για την αποτελεσματικότητα είναι σαφές πως όσο μεγαλώνει το κράτος τόσο μειώνεται η αποτελεσματικότητα. Η εμπειρία της ΕΣΣΔ είναι αποκαλυπτική σε αυτό. Ας φανταστούμε μιαν ουτοπική φιλελεύθερη κοινωνία όπου το κράτος αναλαμβάνει το απολύτως απαραίτητο, την ασφάλεια, την άμυνα/διπλωματία και τα δικαστήρια. Αρχίζει λοιπόν να προσλαμβάνει τους απαραίτητους αστυνομικούς. Μετά από λίγα χρόνια, αν αφεθούν οι πολιτικοί όταν δεν υπάρχει ένα σαφές κοινωνικό συμβόλαιο/σύνταγμα, θα τους αυξήσουν βρίσκοντας χιλιάδες δικαιολογίες, πάντα όμως για την υπεράσπιση των πολιτών. Και ούτω καθ' εξής. Μέχρι που η αστυνομία θα έχει χάσει τον προσανατολισμό της ως μια μονάδα υπεράσπισης της ζωής, ελευθερίας και περιουσίας των πολιτών και θα έχει γίνει (μέσα από καλές προθέσεις) ένα γραφειοκρατικό σώμα που δεν ξέρει τι του γίνεται και δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στο ρόλο του.
Τέλος, είναι πραγματικά παράδοξο πως άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι βρίσκουν κοινά σημεία με ανθρώπους που έχουν ένα σαφές σοσιαλιστικό όραμα. Αυτό δεν θα σταματήσει να με εκπλήττει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου