Πριν λίγους μήνες, γράφαμε στο μπλογκ πως τόσο η "κοσμοπολίτισσα" και "προοδευτική" Θάλεια Δραγώνα όσο και οι "εθνικιστές" και "συντηρητικοί" αντίπαλοί της , στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους. Και οι δυο πλευρές, χρησιμοποιώντας το συγκεντρωτικό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και την κρατική εξουσία, θέλουν απλά να επιβάλλουν τη δικιά τους κοσμοθεωρία και τις δικιές τους αξίες σε όλους τους Έλληνες, ανεξάρτητα με το αν συμφωνούν ή όχι μαζί τους. Παρακολουθώντας τη διαμάχη που έχει ξεσπάσει για τις συγχωνεύσεις σχολείων, καταλήγω πως και αυτή τη φορά αναπαράγεται η ίδια παθογένεια του ελληνικής εκπαιδευσης. Δυο αντιμαχόμενες πλευρές που φαινομενικά τις χωρίζει άβυσσος και όμως οι λύσεις που προτείνουν και οι δύο δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη συγκεντρωτική λογική του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Από τη μια πλευρά έχουμε το Υπουργείο Παιδείας που αποφάσισε επιτέλους να περιορίσει τις δαπάνες του. Όμως, οι γραφειοκράτες του Υπουργείου Παιδείας πιστεύουν ακράδαντα πως αυτοί πρέπει να ορίζουν κάθε λεπτομέρεια της εκπαίδευσης των Ελλήνων μαθητών. Αυτοί θα αποφασίσουν από την Αθήνα, για το αν μια γειτονιά ή ένα χωριό στη Φθιώτιδα πρέπει να έχει σχολείο, για το πόσα σχολεία χρειάζεται ο νομός Πέλλας , για το πόσοι μαθητές χωράνε στη Γ' τάξη του Α΄Δημοτικού Φλώρινας κ.ο.κ. Και μάλιστα είναι αποφασισμένοι να επιβάλλουν το πλάνο τους στους γονείς των μαθητών, που κανονικά θα έπρεπε να έχουν λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους, ειδικά όταν την ακριβοπληρώνουν μέσω των φόρων τους . Κάποιοι πάλι υποστηρικτές των μεταρρυθμίσεων του υπουργείου, όπως ο Πάπας του trendy σοσιαλφιλευθερισμού, Φώτης Γεωργελές , πηγαίνουν ακόμη πιο πέρα τη λογική του "πεφωτισμένου συγκεντρωτισμού". Για τον κ. Γεωργελέ, οι λόγοι που πρέπει να γίνουν οι συγχωνεύσεις των σχολείων, δεν είναι τόσο οικονομικοί, όσο πολιτισμικοί. Όλοι αυτοί οι σοσιαλφιλελεύθεροι της Εκάλης (που βέβαια στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία) ανασηκώνουν το φρύδι με υπεροψία και αντιμετωπίζουν με έκδηλο σνομπισμό όλους αυτούς τους ...χωριάτες και στενόμυαλους τοπικιστές που τολμούν να αμφισβητήσουν τη σοφία των συγκεντρωτικών λύσεων και , άκουσον άκουσον, έχουν την παράλογη και ανήκουστη επιθυμία, να θέλουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν σχολείο κοντά στο σπίτι τους! Για τον κ. Γεωργελέ και τους ομοίους του, το να πηγαίνει ένα παιδί σχολείο στο οπισθοδρομικό και καθυστερημένο χωριό του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα θλιβερό "κατάλοιπο της δεκαετίας του ’50". Στο κλειστό περιβάλλον του σχολείου του χωριού τα παιδιά δεν «κοινωνικοποιούνται" και "μεγαλώνουν λειψά" . Έτσι, οι σοφοί γραφειοκρατες του Υπουργείου έχουν το καθήκον να ανοίξουν τα μυαλά των μαθητών , να τους κοινωνικοποιήσουν και να τους απομακρύνουν από τη βλαβερή επιρροή των μικρών, οπισθοδρομικών κοινωνικών συνόλων, όπως η οικογένεια και το χωριό (εννοείται, πως όλα αυτά θα γίνουν χωρίς να ζητηθεί η γνώμη των γονιών τους).
Από την άλλη πλευρά, έχουμε τις τοπικές κοινωνίες και τους γονείς που , πράγματι, θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν πού και πώς θα μορφώνουν τα παιδιά τους . Όμως, και αυτοί δεν αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία του Υπουργείου Παιδείας. Απλά Θέλουν το κράτος να λειτουργεί σχολεία σε κάθε χωριό, γειτονιά και ραχούλα της Ελλάδας και βέβαια να εξακολουθεί να πληρώνει για όλα αυτά ο ταλαίπωρος Έλληνας φορολογούμενος!
Όμως, οι συγκεντρωτικές λύσεις σημαίνουν πως όποιος κερδίσει θα επιβάλλει την άποψη του στους άλλους. Θα υπάρχουν πάντα νικητές και ηττημένοι και οι διαμάχες δε θα έχουν τέλος. Μόνο μια λύση που θα βασίζεται στη ριζική αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, μπορεί να λάβει υπόψη και τα χρήματα των φορολογούμενων και να δώσει λόγο στους γονείς για τη μόρφωση των παιδιών τους. Αυτή η αποκέντρωση μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και προϋποθέτει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί το ελληνικό κράτος τα τελευταία 180 χρόνια. Η αρμοδιότητα της εκπαίδευσης μπορεί να μεταφερθεί από το κεντρικό κράτος στις τοπικές κοινωνίες, που ξέρουν καλύτερα τις ανάγκες της περιοχής από τους γραφειοκράτες του Υπουργείου. Ο Δήμος (ή ακόμη καλύτερα, τα δημοτικά διαμερίσματα) μπορούν να αναλάβουν τη χρηματοδότηση και τη λειτουργία των σχολείων τους. Όμως αυτά τα έξοδα δε θα πληρώνονται από την κεντρική εξουσία (δηλαδή από το σύνολο των φορολογουμένων της χώρας), αλλά από τα χρήματα των άμεσα ενδιαφερόμενων, δηλαδή των δημοτών . Αν το αντέχουν οικονομικά , ας επιλέξουν να έχουν ένα σχολείο κάθε 100 μέτρα. Εξάλλου, η τοπική κοινωνία θα είναι αυτή που θα επιβαρύνεται και όχι ολόκληρη η Ελλάδα, όπως συμβαίνει τώρα.
Επίσης, οι γονείς που διαμαρτύρονται , και απλά περιμένουν από το κοινωνικό σύνολο να χρηματοδοτήσει το ...δημοκρατικό τους δικαίωμα να έχουν ένα σχολείο έξω από την πόρτα τους, θα μπορούσαν να πάρουν οι ίδιοι την κατάσταση στα χέρια τους, ιδρύοντας με δικά τους χρήματα ένα σχολείο στην περιοχή τους. Το κράτος θα πρεπει να άρει τα πολλά γραφειοκρατικά εμπόδια που βάζει σε παρόμοιες κινήσεις και βέβαια να μειώσει τη φορολογία για όσους γονείς διαλέγουν αυτό το δρόμο. Και βέβαια η πιο ριζοσπαστική λύση είναι αυτή της "εκπαίδευσης στο σπίτι" ("homeschooling"), που έχει θεαματικά αποτελέσματα όπου εφαρμόζεται και δυστυχώς στην Ελλάδα του παρωχημένου κρατισμού , δεν θα μπορούσε παρά να απαγορεύεται.
Τις τελευταίες δεκαετίες, τα ονόματα όλων των Υπουργών Παιδείας έχουν συνδεθεί με αλλεπάλληλες, φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις που όμως δεν έλυσαν κανένα από τα χρόνια προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης, αφού κινούνται στην ίδια λογική του συγκεντρωτισμού και της πεποίθησης πως το κεντρικό κράτος ξέρει καλύτερα. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα με τις συγχωνεύσεις σχολείων που αποφάσισε η Άννα Διαμαντοπούλου. Μήπως όμως ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε κάτι τελείως διαφορετικό; Μήπως ήρθε η ώρα της ριζικής αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού μας συστήματος;
10 σχόλια:
Κύριε Χορμοβίτη , είστε υπέρ ή κατά μιας κρατικής επιδότησης της παιδείας ( υπό τη μορφή , για παράδειγμα των κουπονιών που πρότεινε ο Φρίντμαν ) ή πιστεύετε οτι το αν και κατά πόσο θα σπουδάζει κάποιος ( σε όλες τις βαθμίδες ) θα πρέπει να εξαρτάται μόνο από τις οικονομικές δυνατότητες των κηδεμόνων του (και ιδιωτικές υποτροφίες και χορηγίες; )
Οι πολίτες αποδιδουν στο κράτος φόρους και με ένα μέρος εξ αυτών το κράτος χρηματοδοτεί τις εκπαιδευτικές πολιτικές του. Συνεπώς, τα κουπόνια δεν είναι ουσιαστικά μορφή κρατικής επιδότησης της εκπαίδευσης. Οι γονείς λαμβάνουν με τη μορφή κουπονιού το ποσό της δαπάνης ππου τους αναλογεί και μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ελεύθερα. Με τον τρόπο αυτό τροφοδοτείται ο ανταγωνισμός μεταξύ σχολείων, μεταξύ εκπαιδευτικών συστημάτων, κλπ.. Προυπόθεση όμως ασφαλώς και είναι να μην υφίστανται εμπόδια στην ίδρυση σχολείων. Με τα κουπόνια τους, που θα είναι πολύ απλά ανταλλάξιμα με ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό, οι κάτοικοι ενός χωριού που σήμερα αντιδρούν στη συγχώνευση του μοναδικού σχολείου της τοπικής κοινωνίας τους θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν μέρος της δαπάνης για τη λειτουργία του. Ασφαλώς και με δικές του επιπρόσθετες δαπάνες θα πρέπει να μπορούν να καλύψουν και το υπόλοιπο, χωρίς να επαφίεται στη σύμφωνη γνώμη των μανδαρίνων του Υπουργείου αν αυτή η επιλογή για τη μόρφωση των παιδιών τους θα γίνεται αποδεκτή ή όχι.
Ανώνυμε, για μένα το ιδανικό θα ήταν ένα σύστημα που αυτοί που πληρώνουν, δηλαδή οι γονείς , θα είχαν επιτέλους λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Προτιμώ ένα σύστημα όπου όσοι μπορούν οικονομικά θα πληρώνουν οι ίδιοι , και αυτοί που δεν μπορούν θα βασίζονται σε ένα εκτεταμένο σύστημα ιδιωτικών υποτροφιών και χορηγιών. Θα μπορούσα να δεχτώ κρατική επιδότηση, όταν αυτό γίνεται σε αποκεντρωμένο, τοπικό επίπεδο, όπως περιέγραψα στο άρθρο, γιατί έτσι οι γονείς μπορούν να ελέγχουν καλύτερα πού πάνε τα λεφτά τους. Με τα κουπούνια εκπαίδευσης είμαι αρκετά επιφυλακτικός (για μια σύνοψη των φιλελεύθερων επιχειρημάτων εναντίον των κουπονιών, δες εδώ http://www.lewrockwell.com/huebert/huebert33.1.html).Θα προτιμούσα φορολογικές απαλλαγές αντί για κουπόνια
ναι αλλά οι φορολογικές απαλλαγές έχουν νόημα όταν κάποιος πληρώνει φόρους . Τί γίνεται όταν το εισόδημα κάποιας οικογένειας είναι κάτω από το αφορολόγητο όριο ;
Τα παιδιά αυτών των οικογενειών θα μπορούσαν να βοηθηθούν αν το κράτος έδινε γενναίες φοροαπαλλαγές σε όσες εταιρίες ή ιδιώτες πρόσφεραν χρήματα για υποτροφίες. Επίσης, σε μια κοινωνία που το κράτος δεν θα έπαιζε κανένα ρόλο στην εκπαίδευση, το φαινόμενο που αποκαλούμε «αυθόρμητη κοινωνικότητα» θα γινόταν πιο έντονο.Στις γειτονιές, στις διάφορες κοινότητες, οι πολίτες θα έπαυαν να τα περιμένουν όλα από το κράτος και τα παιδιά των πιο φτωχών οικογενειών θα έβρισκαν βοήθεια από Εκκλησίες ή φιλανθρωπικά σωματεία. Επίσης, και το homeschooling την εποχή του ίντερνετ είναι πολύ πιο φτηνό από τα δίδακτρα που θα πλήρωναν οι γονείς σε ένα σχολείο. Αν θέλουμε λοιπόν να χαράξουμε μια φιλελεύθερη ουτοπία στο χώρο της εκπαίδευσης, θα δούμε πως υπάρχουν λύσεις και για τους πιο φτωχούς μαθητές.Βέβαια όλα αυτά δεν πρόκειται να γίνουν αύριο.
Δε βρίσκω καμία από τις προστάσεις σας ρεαλιστική.
Υπάρχει πάντα και η εναλλακτική "ρεαλιστική" λύση. Αυτή που βιώνουμε σήμερα : Άθλια και επικίνδυνα δημόσια σχολεία που βγάζουν στρατιές αγράμματων. Η Διαμαντοπούλου να μεταφέρει το παιδί σου από το ένα σχολείο στο άλλο, χωρίς να σε ρωτήσει. Η Ρεπούση ή οι εθνικοπατριώτες να σου επιβάλλουν την ατζέντα τους. Όταν ο κρατισμός στην εκπαίδευση έχει αποτύχει με τόσο θεαματικό τρόπο, γιατί δεν πρέπει να ψάχνουμε για λύσεις που ξεφεύγουν από αυτό το πλαίσιο?
Bέβαια να διευκρινήσω πως το μοντέλο που πρότεινα στο παραπάνω σχόλιο, μπορεί να πιστεύω πως είναι το καλύτερο, αλλά δεν πρέπει να επιβληθεί στα σχολεία όλης της χώρας από την κεντρική εξουσία. Οι όποιες φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν με τέτοιο τρόπο ώστε να ευνοείται η αποκέντρωση. Πχ κάθε νομός της χώρας θα έχει το δικό του αυτοχρηματοδοτούμενο εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι τα σχολεία ενός νομού θα μπορούσαν να βασίζονται στη χρηματοδότηση του Δήμου (με πόρους που θα πληρώνουν οι κάτοικοι του νομού και όχι οι φορολογούμενοι όλης της χώρας) , σε άλλους νομούς να υιοθετηθεί το σύστημα των κουπονιών, σε άλλους να επιτραπεί το home schooling κοκ. Έτσι, κάθε περιοχή θα έχει το σύστημα που της ταιριάζει, ο γονιός θα έχει το δικαίωμα επιλογής (εύκολα μπορεί κάποιος να μετακινήθει από τον ένα νομό στον άλλο, και έτσι να ψηφίσει με τα πόδια του για το αν εγκρίνει το εκπαιδευτικό σύστημα του νομού του) και ο ελεύθερος ανταγωνισμός μεταξύ των διαφορετικών συστημάτων θα αναδείξει τα καλύτερα. Η φόρμουλα "one size fits all" που ακολουθεί το Υπουργείο Παιδείας (αλλά και τα περισσότερα Υπουργεία Παιδείας του κόσμου) έχει αποδειχθεί πως δεν δουλεύει. Γιατί λοιπόν αυτή η λύση δεν είναι ρεαλιστική και είναι ρεαλιστικός ο αποτυχημένος κρατισμός και συγκεντρωτισμός?
Πως το γράψατε; "εύκολα μπορεί κάποιος να μετακινήθει από τον ένα νομό στον άλλο, και έτσι να ψηφίσει με τα πόδια του για το αν εγκρίνει το εκπαιδευτικό σύστημα του νομού του"; Σίγουρα; Για την Ελλάδα; Για ξανασκεφτείτε το! Ευχαριστώ!
"Έτσι τα σχολεία ενός νομού θα μπορούσαν να βασίζονται στη χρηματοδότηση του Δήμου (με πόρους που θα πληρώνουν οι κάτοικοι του νομού και όχι οι φορολογούμενοι όλης της χώρας)"
Γιατί να πληρώνουν μόνο οι κάτοικοι του νομού για κάτι που αποφέρει όφελος σε ολόκληρη τη χώρα;
Αντίστοιχα γιατί οι φόροι μου σαν δημότης Αθηναίων να μη φτάσουν στην επαρχία αν έχω όφελος από τη μόρφωση των παιδιών των επαρχιωτών;
Είτε δεις τη δημόσια παιδεία σαν επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο, είτε σαν κοινωνική πολιτική, ο περιορισμός της χρηματοδότησης με γεωγραφικά κριτήρια λειτουργεί αντιπαραγωγικά.
Αυτά που προτείνεις θα είχαν βάση αν ο κάθε ο νομός ήταν μια αυτόνομη οικονομική και πολιτική οντότητα. Δεν είναι όμως, ούτε μπορεί να γίνει.
Αν επιθυμούμε την αποκέντρωση του εκπαιδευτικού συστήματος επομένως, οι αρμοδιότητες θα πρέπει να μεταφερθούν από το υπουργείο παιδείας απευθείας στους μαθητές και τις οικογένειες τους.
Δημοσίευση σχολίου