Ανθρωπιστική Επέμβαση: η καλή,η κακή και η άσχημη (μέρος πρώτο)

Καθώς οι τελευταίες ανταύγιες τις επανάστασης αργοσβήνουν κάτω από τη μπότα του ανανήψαντος Μοαμάρ Καντάφι, οι συζητήσεις για την αναγκαιότητα μιας ανθρωπιστικής επέμβασης στην εμπόλεμη Λιβύη, ανάβουν με αντίστροφους ρυθμούς. Το ζήτημα , έτσι όπως τίθεται, παρουσιάζει ενδιαφέρον από φιλελεύθερη σκοπιά. Έχει άραγε το δικαίωμα μια χώρα να επεμβαίνει στα εσωτερικά μιας άλλης; Ή μήπως η φιλελεύθερη εξουσία της δεσμεύεται από τα εθνικά της σύνορα; Είναι δίκαιο να πληρώσει με τους φόρους του ο πολίτης της Δύσης την απελευθέρωση των εξεγερμένωn Λίβυων; Δε θα εκφασιστεί η παρεμβαίνουσα κοινωνία, μέσα από το ξετύλιγμα του ανθρωπιστικού πολέμου;



Μην κοιτάτε την ανωτέρω φωτογραφία. Η σύλληψη των καταζητούμενων δεν είναι δική σας δουλειά. Κάθε αντίθετη άποψη είναι μη-φιλελεύθερη


Ο Βενιαμίν Φρανκλίνος έλεγε πως δεν υπάρχει δίκαιος πόλεμος και άδικη ειρήνη. Αυτό το αξίωμα μπορεί να φανεί ελάχιστα παρήγορο στους κατοίκους της Ρουάντα, χώρας που απολάμβανε απόλυτης ειρήνης με τη δύση, όσο οι μισοί της κάτοικοι κατέσφαζαν τους άλλους μισούς, σ’ένα παρανοικό ντελίριο βίας που έστειλε στον άλλο κόσμο περίπου 800.000 ανθρώπους . Εξίσου άχρηστο φαντάζει και στους κατοίκους της Καμπότζης, που χάρη σ έναν πόλεμο (με το Βιετνάμ) σώθηκαν από το μεγάλο αδερφό Πολ Ποτ και τα μεγαλοπρεπή σχέδια του, να εξοντώσει το 90% του λαού του (μια σχετικά άγνωστη κατηγορία που επέσυρε το θάνατο στην Επαναστατική Καμπότζη ήταν η «ανάμιξη στις διεργασίες της ελεύθερης αγοράς», που άνετα θα συνιστούσε τη νομική βάση για το τουφέκισμα σύσσωμου του μπλε μήλου). Και είμαι σίγουρος ότι η έμφυτη αδικία του πολέμου ήταν το τελευταίο πράγμα που είχαν στο μυαλό τους οι Αρμένιοι επιζήσαντες της μάχης του Βαν (1915) , όταν είδαν τις σωτήριες στρατιές του Ρώσου στρατηγού Γιούντενιτς να τους γλυτώνουν από τη μοίρα των λοιπών συμπατριωτών τους, που έτυχε να κατοικούν σε λιγότερο τυχερά σημεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας.


Η σωτηρία των ανθρώπων από τις μοχθηρές κυβερνήσεις δε στηρίζεται μόνο σε ανθρωπιστική βάση. Μπορεί να βρει έρεισμα στην κατηγορική προσταγή του Καντ ("δράσε σαν οι πράξεις σου να συνιστούν καθολικό νόμο") και ασφαλώς στο γενικότερο φιλελεύθερο πρόταγμα. Τα δικαιώματα, βλέπετε, έχουν παγκόσμια ισχύ, δεν αποτελούν παραχωρήσεις των εθνικών κυβερνήσεων αλλά κατακτήσεις (ή καλύτερα ανακτήσεις μιας υποθετικής αρχέγονης κατάστασης ελευθερίας) των ατόμων στη μάχη τους με την εξουσία. Συνεπώς ,το να προστατεύονται τα φυσικά δικαιώματα από μια φιλελεύθερη κυβέρνηση ή καλύτερα μια ένωση κυβερνήσεων δεν παραβιάζει καταρχάς τις αρχές του φιλελευθερισμού, αντίθετα τις τονώνει . Γι αυτό άλλωστε και ο Φρ. Χάγιεκ στο The Road to Serfdom παρατηρεί ότι η εκχώρηση ισχύος σε μία ανώτερη αρχή, για να ελέγχει την άσκηση εξουσίας του κράτους προς τους πολίτες του, συνιστά εχέγγυο για τη διατήρηση της ειρήνης.

«Όμως γιατί» ρωτάει εύλογα κάποιος φιλελεύθερος, «να πληρωθούν με τους φόρους μου αυτές οι επεμβάσεις;». H απάντηση δεν είναι διόλου απλή. Καταρχάς η ανταποδοτικότητα των φόρων συνιστά μέτρο του φιλελεύθερου χαρακτήρα τους, άρα ο αντιρρησίας φιλελεύθερος μας έχει ένα δίκιο. Από την άλλη πλευρά, αν είναι έντιμος συνομιλητής, θα πρέπει αναπόφευκτα να απορρίψει με ίση βδελυγμία τις «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» της κυβέρνησης του και μέσα στα πλαίσια των εθνικών συνόρων. Έτσι δε θα επιτρέψει, λογικά, την παρέμβαση της αστυνομίας σε επ' αυτοφώρω τελούμενα αδικήματα κατά πολιτών που βρίσκονται στο αφορολόγητο. Δε θα πρέπει να σώζονται επ’ ουδενί ιδιοκτησίες φοροφυγάδων, αλλά ακόμα-ακόμα θα απαγορευτεί η προστασία οποιουδήποτε δεν πληρώνει την παρεχόμενη υπηρεσία.

Άρα τα ορφανά ανήλικα θα πρέπει να τα περιθάλψει ο Πανάγαθος (και μόνο).

Αν δεχτούμε λοιπόν πως η αρχή της ανταποδοτικότητας κάμπτεται, και πρέπει να κάμπτεται ενίοτε, τότε το επιχείρημα χάνει την αξία του και μετατρέπεται σε ωφελιμιστικό: οι επεμβάσεις θα επιτύχουν το φιλελεύθερο σκοπό τους ώστε να δικαιολογηθεί η οικονομική απώλεια του φορολογούμενου με το ελάχιστο δυνατό κόστος, ή θα οδηγήσουν σε χειροτέρευση όλων των εμπλεκομένων κοινωνιών; Και ακόμα:

Υπό ποιες προϋποθέσεις δικαιολογείται μια ανθρωπιστική επέμβαση;

Σε αυτά το ερωτήματα θα απαντήσουμε στο επόμενο κείμενό μας…