Γιατί φλέγεται η Αίγυπτος; It's liberty, stupid!

Στις άγριες μέρες που ζει η επαναστατημένη ανατολή, δεν είναι λίγοι οι ιδεολογικοί πρόμαχοι του κρατισμού που διακηρύσσουν πως ο λαός της Αιγύπτου ξεσηκώνεται κατά της ..νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης Μουμπάρακ. Μιας κυβέρνησης που δρομολόγησε –είναι η αλήθεια- ένα κύμα εκατοντάδων ιδιωτικοποιήσεων τα τελευταία χρόνια, κατεδαφίζοντας (υποτίθεται) το «κράτος-προνοίας».


To ποιο; Θα ρωτήσετε. Και δικαίως. Είναι το λιγότερο γελοίο να μιλάμε για κοινωνικό κράτος σε έναν τόπο που η ιστορία του είναι συνυφασμένη με την πιο άγρια φτώχεια. Η Αίγυπτος είναι ένα κράτος με οκταπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα και πενταπλάσιο εργατικό δυναμικό. Κι όμως το ΑΕΠ της ξεπερνάει της Ελλάδος κατά μόλις 140 δις δολάρια (469,8 της Αιγύπτου έναντι 329.924 της Ελλάδος). Η χώρα είναι όμηρος του κρατιστικού της παρελθόντος και των παρανοικών δικτατόρων που την εξουσίασαν. Πριν από πενήντα χρόνια οι Έλληνες της Αιγύπτου διώκονταν από το Νάσερ, που πόνταρε στο χαρτί της ανέχειας των ντόπιων για να προωθήσει τις σοσιαλιστικές του πολιτικές. Μετά από σαράντα χρόνια σοσιαλιστικών πειραματισμών, η ανέχεια παραμένει και ανοήτως επιρρίπτεται στον..φιλελευθερισμό. Τυχαίο; Όσες ιδιωτικοποιήσεις και αν γίνουν, αυτή η παραγωγική δυστοκία της Αιγύπτου δε θα ανατραπεί βραχυπρόθεσμα, αλλά σε μερικά χρόνια ή δεκαετίες. Ποιος όμως μπορεί να περιμένει δεκαετίες για να δει την αλλαγή; Και όταν μιλάω για αλλαγή, δεν εννοώ (μόνο) τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού. Εννοώ τη συνολική αποσάρθρωση του συστήματος εξουσίας που έχουν επιβάλει οι ελίτ στις μάζες της χώρας.

Αυτό που βιώνει σήμερα ο μέσος Αιγύπτιος δεν είναι μόνο η φτώχεια. Η φτώχεια είναι διαχειρίσιμη σε μια δυναμική οικονομία, όπου οι γονείς ελπίζουν στη βελτίωση της ζωής τους μεσοπρόθεσμα, και τα παιδιά είναι σίγουρα για τη βελτίωση αυτή. Αυτό που βλέπουμε στην Αίγυπτο είναι το αποτέλεσμα της απελπισίας που γεννά μια διεφθαρμένη εξουσία στα υποκείμενά της. Οι παγιωμένες κοινωνικές σχέσεις ακινητοποιούνται με τη βοήθεια του κατασταλτικού κράτους . Μια μικρή ελίτ κυβερνά και μια ευρύτερη (αλλά παρόλα αυτά περιορισμένη) ελίτ συμμετέχει στην απόσπαση του κοινωνικού προϊόντος μέσα από προνομιακές πιστώσεις, κρατικές ενισχύσεις και υπόγειες συναλλαγές με τους διεφθαρμένους αξιωματούχους. Υπερπολυτελείς γειτονιές χτίζονται από την προωθημένη μειοψηφία των εχόντων, και το κράτος απλώνει γύρω τους ένα πέπλο προστασίας, με τα λεφτά των άλλων. Ο παρεοκρατικός καπιταλισμός σε όλο του το φρικτό μεγαλείο.

Για τον απλό πολίτη, η κατάσταση συνοψίζεται σε ένα προβληματικό γραφειοκρατικό και εξουσιαστικό εφιάλτη που κατατρύχει ανθρώπινες ζωές και καταστρέφει όνειρα και ελπίδες: τα δικαστήρια –ανδρείκελα υπακούουν σε πολιτικές προσταγές: η ταχυδικία συνιστά μακρινό όνειρο με μέσο όρο έκδοσης αποφάσεων τα 6 χρόνια. Η διαφθορά καλπάζει κατατάσσοντας την Αίγυπτο στις πιο διεφθαρμένες χώρες του πλανήτη. Τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πτωχών καταπατούνται καθημερινά. Οι μισές μικρές επιχειρήσεις (μικρομάγαζα και βιοτεχνίες) αναγκάστηκαν να δωροδοκήσουν με παχυλά ποσά , αρμόδιους αξιωματούχους για να εξασφαλίσουν την ίδια τους την ύπαρξη, μέσα στο 2010. Ο πληθωρισμός αγγίζει διψήφια νούμερα εξανεμίζοντας τον αποταμιευμένο πλούτο. Και όσοι αποφασίσουν να διαμαρτυρηθούν, δεν έχουν παρά να περιμένουν το σκαμπίλι του αστυνόμου και λίγα τετραγωνικά σε κάποιο μπουντρούμι, σαν ανταμοιβή.

Ύστερα από όλα αυτά, γίνεται φανερό πως το επαναστατικό διακύβευμα στην Αίγυπτο, συγκεφαλαιώνεται στη βίαιη διεκδίκηση της ελευθερίας. Αυτό που ζητούν οι Αιγύπτιοι είναι ένα αυθεντικά φιλελεύθερο κράτος-δικαίου: αδιάφθορο, τυπικό, ορθολογικό. Προσανατολισμένο στη βελτίωση των υποδομών, την εξυπηρέτηση του πολίτη, την απονομή αληθινής δικαιοσύνης. Η κυβέρνηση Μουμπάρακ έσπασε το κοινωνικό συμβόλαιο και τώρα πληρώνει τις συνέπειες. Η επανάσταση, αν μπορεί να θεωρηθεί επανάσταση αυτός ο αυθόρμητος σηκωμός, έχει λοιπόν κατά βάθος φιλελεύθερο χαρακτήρα. Γιατί ο φιλελευθερισμός βρίσκει την πλήρη του ολοκλήρωση στη θανάσιμη πάλη ενάντια σε όσους απεργάζονται τον αθέλητο εξαναγκασμό, τη βίαιη μετατροπή του ατόμου σε υπήκοο και την συνακόλουθη αποκτήνωσή του. Ο φιλελευθερισμός ανθίζει στην επανάσταση κατά του αυταρχικού κράτους. Άλλωστε, τι άλλο να είχε στο μυαλό του ο Τζων Λοκ, παρά τέτοιου είδους εξεγέρσεις, όταν έγραφε αυτές τις σειρές: such revolutions happen not upon every little mismanagement in public affairs. Great mistakes in the ruling part, many wrong and inconvenient laws, and all the slips of human frailty will be borne by the people without mutiny or murmur. But if a long train of abuses, prevarications, and artifices, all tending the same way, make the design visible to the people, and they cannot but feel what they lie under, and see whither they are going, it is not to be wondered that they should then rouse themselves, and endeavor to put the rule into such hands which may secure to them the end for which government was at first erected..