Δημοκρατία είναι δύο λύκοι κι ένα πρόβατο που συναποφασίζουν τι θα φάνε για δείπνο", είχε πει κάποτε ο Βενιαμίν Φρανκλίνος, ένας από τους πατέρες της Αμερικανικής "Δημοκρατίας". Εννοούσε φυσικά τη μεγάλη αδυναμία της άμεσης δημοκρατίας που είναι η τυραννία της πλειοψηφίας. Σε ένα δημοκρατικό σύστημα τίποτα δεν εμποδίζει τους πολλούς - οι οποίοι κατά κανόνα είναι οι φτωχότεροι - να αποφασίσουν να δημεύσουν και να μοιράσουν μεταξύ τους τον πλούτο των λίγων. Ή ακόμα να τους στείλουν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ή να τους εξοντώσουν. Η άμεση δημοκρατία είναι μια μαλακή εκδοχή του κουμμουνισμού.
Αυτός είναι και ο λόγος που τα δημοψηφίσματα τα αγαπούν κατά κανόνα οι αριστεροί και τα αποφεύγουν οι φιλελεύθεροι. Για να λειτουργήσει μια φιλελεύθερη κοινωνία - όπου οι μειοψηφίες έχουν δικαιώματα στην ιδιοκτησία και την προσωπική ελευθερία - θα πρέπει να υπάρξουν θεσμικά αναχώματα ώστε οι "πολλοί" να αποφασίζουν μεν για το γενικό πλαίσιο της διακυβέρνησης αλλά όχι να νομοθετούν. Το κυριότερο θεσμικό ανάχωμα στην τυραννία της πλειοψηφίας είναι το κοινοβούλιο. Η Αμερικανική "Δημοκρατία" σχεδιάστηκε ως αντιπροσωπευτική δημοκρατία ώστε να εξασφαλίζεται ο φιλελεύθερος χαρακτήρας του συντάγματος και τα δικαιώματα των μειοψηφιών.
Το σημειολογικό δράμα της γλώσσας μας
Ας εξηγήσω τώρα γιατί έβαλα τον όρο "Δημοκρατία" σε εισαγωγικά στην περίπτωση της Αμερικής. Διότι δεν είναι ορθός ο όρος και κακώς τον χρησιμοποιούμε στα ελληνικά για να προσδιορίσουμε το πολίτευμα που λατινιστί ονομάζεται "res publica" (από το οποίο προκύπτει ο όρος "republic"). Δυστυχώς, στη γλώσσα μας δεν υπάρχει αντίστοιχος όρος - αν και θα πρότεινα ως δόκιμη τη λέξη "κοινοπολιτεία" και θα απέφευγα το σύνθετο "αντιπροσωπευτική δημοκρατία" διότι διαιωνίζει τη σημειολογική παρεξήγηση. Στην Ελλάδα, κάθε φορά που κάποιοι έδιωχναν το βασιλιά, διατυμπάνιζαν την επιστροφή της "δημοκρατίας" (εννοώντας republic με την έννοια της αβασίλευτης κοινοπολιτείας).
Η μπουφονική παρωδία των όρων έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν μετά το χουντικό δημοψήφισμα του 1973 οι κολονέλοι ανακύρηξαν την Ελλάδα ως "δημοκρατία" και τους εαυτούς τους ως "δημοκράτες". Μια κοινοπολιτεία είναι διαφορετική από μια δημοκρατία διότι τους νόμους τους αποφασίζουν οι αντιπρόσωποι του λαού και όχι ο ίδιος ο λαός. Ασφαλώς, σε μια κοινοπολιτεία οι αποφάσεις παίρνονται με δημοκρατικό τρόπο και διαδικασίες (λ.χ. με ψήφο της σχετικής ή απόλυτης πλειοψηφίας) εντός του κοινοβουλίου.
Ωστόσο, η διαφορά της κοινοπολιτείας από μια δημοκρατία - όπως λ.χ. αυτής που υπήρξε στην κλασική Αθήνα - οφείλει να είναι σαφής επειδή είναι εξαιρετικά σημαντική.
Η ανυπακοή των Ελλήνων στους νόμους
Ο λαός μας, έχοντας ζήσει επί αιώνες ως υποτελής εντός αρχαίου και κατόπιν μεσαιωνικού τύπου αυτοκρατοριών, απέκτησε ανεξάρτητο κράτος τον 19ο αιώνα. Εισήχθησαν ευρωπαϊκοί θεσμοί διακυβέρνησης και σύντομα το νέο Ελληνικό κράτος απέκτησε σύνταγμα και κοινοβούλιο. Η ιστορία του κοινοβουλευτισμού στη χώρα μας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και χρήζει εκτενέστατης ανάλυσης και συζήτησης. Ας αρκεστώ να εντοπίσω τη αποτυχία του: την μαζική παραγωγή νόμων οι οποίοι δεν γίνονται σεβαστοί από τους πολίτες (εκτός και αν τους συμφέρουν)
Μετά σαράντα χρόνια περίπου από την παλινόρθωση του κοινοβουλευτισμού στην χώρα μας, το Ελληνικό Κοινοβούλιο δεν έχει καταφέρει να κερδίσει το σεβασμό του λαού που το ψηφίζει. Ομάδες ειδικών συμφερόντων - ακόμα και οι πιό μικρές και πιό απίθανες - θεωρούν ως "δημοκρατικό" τους δικαίωμα να αγνοούν τους νόμους του Κοινοβουλίου. Το σύνθημα "νόμος είναι το δίκιο του λαού" έχει γίνει θέσφατο - και όχι μόνον για τους αριστερούς που το είπαν πρώτοι (και που το πιστεύουν). Επίσης, είναι απορίας άξιον γιατί η κοινοβουλευτική αντιπολίτευση - αριστερή, δεξιά δεν έχει σημασία - κατά κανόνα ζητά να γίνουν εκλογές ελάχιστους μήνες αφού ορκιστεί μια νεοεκλεγείσα κυβέρνηση.
Τα αποτέλεσματα της αδυναμίας του κοινοβουλίου να επιβληθεί στο λαό, αλλά και στο κράτος, είναι γνωστά. Αφού οι νόμοι δεν αξίζουν ούτε το χαρτί στο οποίο τυπώνονται, η διαφθορά και η χρηματική συναλλαγή μεταξύ πολιτών και κρατικών υπαλλήλων αποτελούν τη μοναδική σταθερά για να λειτουργήσει η κοινωνία και η οικονομία. Η οικονομική κρίση διέλυσε ακόμα και αυτή την σταθερά. Ταυτόχρονα όξυνε στο έπακρο τη σημειολογική παρανόηση όρων και αξιών: οι πολίτες απαξιώνουν το κοινοβούλιο και το πολίτευμα. Πολλοί θέλουν να κάψουν τη Βουλή και να κρεμάσουν τους βουλευτές. Η ίδια η λέξη "δημοκρατία" αντιμετωπίζεται γενικώς με ειρωνία, ως όρος που περιγράφει πώς οι λίγοι "έξυπνοι" εξαπατούν τα πολλά "κορόιδα". Ακραία, αυτοπροσδιοριζόμενα ως μη-δημοκρατικά κόμματα, κερδίζουν τη λαϊκή ψήφο και μπαίνουν στο Κοινοβούλιο. Ζούμε την τελευταία πράξη της μπουφονικής παρωδίας του ελληνικού κοινοβουλευτισμού, στο αποκορύφωμά της.
Ορθοδοξία και αντιπροσωπευτική δημοκρατία
Ως γνωστόν, ο κοινοβουλευτισμός είναι απότοκο της ευρωπαϊκής ιστορίας και προέρχεται από την μετεξέλιξη της φεουδαρχίας. Ωστόσο και στην οθωμανική αυτοκρατορία, στις κοινότητες των χριστιανών, υπήρχε ο θεσμός της αντιπροσώπευσης. Πρόκριτοι και επίσκοποι εκπροσωπούσαν τους χριστιανούς στον τοπικό πασά, ή ακόμα και στην Υψηλή Πύλη. Επί πλέον - και αντίθετα φερ΄ειπείν από τους μουσουλμάνους για τους οποίους δεν υπάρχει ενδιάμεσος ανάμεσα στον πιστό και το Θεό - για τους ορθόδοξους η έννοια της αντιπροσωπείας είναι συνυφασμένη με την άσκηση της προσευχής. Οι άγιοι, η Παναγία, είναι μεσάζοντες και αντιπρόσωποι των πιστών έναντι της απόλυτης εξουσίας του Θεού. Με άλλα λόγια ο κοινοβουλετισμός, ως ιδέα, δεν είναι ξένη ούτε με τις θεμελιώδεις πολιτιστικές καταβολές ούτε με τις πολιτικές εμπειρίες του έθνους μας. Μετά από εκατόν ογδόντα χρόνια εξάσκησής του στην Ελλάδα - έστω με διακοπές - όφειλε να λειτουργεί καλύτερα. Γιατί δεν συμβαίνει αυτό; Ελπίζω τα μέλη της κοινότητας του Μπλε Μήλου να με τιμήσουν με τις σκέψεις τους, τις ιδέες τους, τα σχόλια τους και - ίσως - με μια λογική απάντηση...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου