Δυστυχώς ως άνθρωποι τείνουμε να πιστεύουμε σε πολλά πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει καμία απόδειξη -όπως για παράδειγμα πως οι Βίκινγκς φορούσαν κράνη με καμπυλωτά κέρατα ή πως μπορεί κάποιος να δει το Σινικό Τείχος από το διάστημα, ή πως ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ένας μεγάλος πολιτικός. Ως επιστήμονας, αρέσκομαι στις συζητήσεις μου να προκαλώ ανθρώπους με τέτοιες αντιλήψεις ζητώντας στοιχεία, στοιχεία τα οποία στην περίπτωση θεμάτων που άπτονται της επιστήμης να βασίζονται σε αριθμούς -διότι δεν υπάρχει ακριβέστερη περιγραφή της πραγματικότητας και της Φύσης που μας περιβάλλει από τους αριθμούς. Σήμερα λοιπόν θα ήθελα να ξεκινήσω μια κουβέντα για τα Βιολογικά Προϊόντα τα οποία είναι αρκετά της μόδας στις δημόσιες συζητήσεις στην Ελλάδα μιας και η σοσιαλιστική μας κυβέρνηση έχει εντάξει τόσο παθιασμένα τη λεγόμενη (και νεφελωδως οριζόμενη) “πράσινη ανάπτυξη” στη δημόσια συζήτηση.
Μέχρι πριν από δέκα χρόνια δεν υπήρχαν πιστοποιημένα Βιολογικά Προϊόντα στις ΗΠΑ, την χώρα στην οποία ζω και της οποίας τα στοιχεία συχνά χρησιμοποιώ στα κείμενά μου μιας και είναι η πιο καινοτόμος κοινωνία στο σύγχρονο κόσμο μας. Παρ΄όλα αυτά, το 2010, δηλαδή μόλις 10 χρόνια από τότε που το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ άρχισε επίσημα να πιστοποιεί Βιολογικά Προϊόντα, η αγορά τους είχε εκτιναχθεί στα $26.7 δισεκατομμύρια. Εκτός ΗΠΑ, μόνο τα τελευταία 2 χρόνια, η αγορά Βιολογικών Προϊόντων έχει φθάσει στα $52 δισεκατομμύρια παγκοσμίως και αυτό παρά το γεγονός πως τα Βιολογικά προϊόντα στοιχίζουν μέχρι και 3 φορές περισσότερο σε σχέση με τα γεωργικά προϊόντα που παράγονται με συνήθεις μεθόδους. Όλο και περισσότερο λοιπόν οι καταναλωτές εμφανίζονται διατεθειμένοι να ξοδέψουν τα χρήματά τους σε γεωργικά προϊόντα τα οποία πιστεύουν πως είναι τα καλύτερα και τα πιο υγιή διαθέσιμα. Εξάλλου δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε ακούσει το σύνθημα: you can improve your nutrition while helping save the planet from the evils of conventional agriculture (μπορείς να βελτιώσεις τη διατροφή σου ενώ παράλληλα σώζεις τον πλανήτη από τα κακά δαιμόνια της γεωργίας)- δηλαδή ένα σενάριο όπου όλοι είναι κερδισμένοι. Γιατί λοιπόν να μην αγοράσει κανείς Βιολογικά προϊόντα εφ΄όσον όλα μοιάζουν να είναι τόσο όμορφα και αγαθά πλασμένα;
Δυστυχώς η πραγματικότητα των Βιολογικών προϊόντων έχει ελάχιστη σχέση με τους μύθους που έχουν δημιουργηθεί γύρω από αυτά. Πριν όμως ξεκινήσω να περιγράφω τις λεπτομέρειες οφείλω να διευκρινίσω το εξής: ο σκοπός μου δεν είναι να πείσω πως τα Βιολογικά προϊόντα είναι βλαβερά/επικίνδυνα/άχρηστα- κάθε άλλο. Υπάρχουν σίγουρα ΚΑΙ θετικά στοιχεία στην Βιολογική γεωργία. Για παράδειγμα, η προσπάθεια των γεωργών βιολογικών προϊόντων να ξεφύγουν από μονοκαλλιέργειες -δηλαδή καλλιέργειες όπου μόνο ένα φυτικό είδος καλλιεργείται σε ένα χωράφι- είναι εξαιρετικά θετική ενέργεια διότι τέτοιες πρακτικές είναι καλύτερες και για το χώμα και για το περιβάλλον. Σκοπός μου είναι να καταρρίψω ορισμένους μύθους που μας πλασάρουν ως πραγματικότητα οι Οικολόγοι και οι διάφοροι νεο-χιπις της παπαρολογικής Αριστεράς (αυτοί οι “δήθεν” με τα ταγάρια που αν τους ρωτήσεις τι είναι το DNA σε κοιτάνε σαν να έχουν μόλις καπνίσει το πρώτο τους τσιγαριλίκι). Σε αυτό το κείμενο θα επικεντρωθώ στον πρώτο μύθο και ελπίζω να βρω χρόνο να μιλήσω και για τους άλλους τρεις που έχω στο νου μου.
ΜΥΘΟΣ Νο 1 Δεν χρησιμοποιούνται παρασιτοκτόνα στις καλλιέργειες γεωργικών προϊόντων
Όταν το Soil Association, μια από τις σημαντικότερες οργανώσεις πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων στο Ηνωμένο Βασίλειο, ρώτησε καταναλωτές γιατί αγοράζουν βιολογικά προϊόντα, το 95% των ερωτηθέντων απάντησε πως ο κυριότερος λόγος είναι η μη χρήση παρασιτοκτόνων και ζιζανιοκτόνων κατά τη διάρκεια της παραγωγής τους. Δυστυχώς όμως η πραγματικότητα είναι εντελώς (μα εντελώς) διαφορετική: η Βιολογική Γεωργία χρησιμοποιεί παρασιτοκτόνα και ζιζανιοκτόνα για να εξοντώσει βλαβερούς οργανισμούς (έντομα, μύκητες, βακτήρια) τα οποία καταστρέφουν τα φυτά, όπως ακριβώς γίνεται και στις συνήθεις καλλιέργειες. Συγκεκριμένα, υπάρχουν περισσότερα από 20 χημικά τα οποία χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων και τα οποία είναι εγκεκριμένα για αυτόν ακριβώς το σκοπό από το Αμερικανικό US Organic Standards. Και μάλιστα όχι μόνο αυτό αλλά οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων δεν είναι καν υποχρεωμένοι να δηλώνουν στις υπηρεσίες του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας τις ποσότητες αυτών των χημικών που χρησιμοποιούν. Περαιτέρω, με βάση τα στοιχεία του National Center for Food and Agricultural Policy, τα δύο πιο συχνά χρησιμοποιούμενα μυκητοκτόνα σε οργανικές καλλιέργειες, ο χαλκός (copper) και το θείο (sulfur), χρησιμοποιούνται σε ποσότητες από 4 ως 34 ουγγιές ανα στρέμμα βιολογικών καλλιεργειών τη στιγμή που οι ποσότητες μυκητοκτόνων που χρησιμοποιούνται σε μη-βιολογικές καλλιέργειες είναι μόλις 1.6 ουγγιές ανά στρέμμα. Δηλαδή, όπως έγραψε ο Michael Pollan, οι βιολογικές καλλιέργειες
“They’re organic by the letter, not organic in spirit… if most organic consumers went to those places, they would feel they were getting ripped off.”
Τι ειναι αυτό λοιπόν που κάνει τις βιολογικές καλλιέργειες διαφορετικές; Η απάντηση είναι απλή: δεν είναι η ΜΗ-ΧΡΗΣΗ χημικών, είναι το ΕΙΔΟΣ και η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ των χημικών. Συγκεκριμένα, τα παρασιτοκτόνα τα οποία χρησιμοποιούνται σε βιολογικές καλλιέργειες είναι χημικά τα οποία προέρχονται από φυσικές πηγές, δηλαδή είναι χημικά τα οποία δεν είναι συνθετικά. Η υπόθεση εργασίας είναι πως τα παρασιτοκτόνα που προέρχονται από φυσικές πηγές είναι καλύτερα και για τον ανθρώπινο οργανισμό (πιο υγιή) και για το περιβάλλον (environmentally friendy). Καθώς όμως οι επιστήμονες αποκτούν όλο και περισσότερα τοξικολογικά δεδομένα, έχει αρχίσει να γίνεται εμφανές πως αυτή η υπόθεση εργασίας είναι ένας μύθος: πολλά χημικά που χρησιμοποιούνται σε βιολογικές καλλιέργειες έχουν σοβαρές- αν όχι θανατηφόρες- παρενέργειες.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του Rotenone. Το Rotenone χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στις ΗΠΑ ως παρασιτοκτόνο σε βιολογικές καλλιέργειες ακριβώς επειδή είναι ενα χημικό που υπάρχει στη Φύση (Rotenone: Resource Guide for Organic and Disease Management. Cornell University. Available at www.nysaes.cornell.edu/pp/resourceguide/mfs/11rotenone.php). Συγκεκριμένα πρόκειται για χημικό που παράγεται στις ρίζες ενός μικρού αριθμού τροπικών φυτών. Πρόσφατα αποδείχτηκε πως το rotenone είναι εξαιρετικά επικίνδυνο διότι καταστρέφει τα μιτοχόνδρια πολυκύτταρων οργανισμών (τα μιτοχόνρδια είναι οι περιοχές του κυττάρου όπου παράγεται ενέργεια με τη μορφή ΑΤΡ). Αποδείχτηκε λοιπόν σε πειράματα με αρουραίους πως έκθεση πολυκύτταρων οργανισμών και κυρίως θηλαστικών στο rotenone οδηγεί σε συμπτώματα όμοια με αυτά του Parkinson (Caboni, P., Sherer, T., Zhang, N., Taylor, G., Na, H., Greenamyre, J., & Casida, J. (2004). Rotenone, Deguelin, Their Metabolites, and the Rat Model of Parkinson’s Disease Chemical Research in Toxicology, 17 (11), 1540-1548 DOI: 10.1021/tx049867r) Αποτέλεσμα αυτών των πειραμάτων ήταν πως η χρήση του Rotenone απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ το 2005. Παρ’όλα αυτά, η χρήση του εξακολουθούσε να επιτρέπεται στην Ευρωπαικη Ένωση μέχρι και το 2007. Και δυστυχώς το rotenone δεν αποτελεί μια απλή εξαίρεση. Παρόμοια αποτελέσματα προέκυψαν σχεδόν για τα μισά απο τα παρασιτοκτόνα τα οποία χρησιμοποιούνται σε βιολογικές καλλιέργειες στην Ευρώπη καθώς απέτυχαν στα τοξικολογικά τέστ καταλληλότητας για ανθρώπινη κατανάλωση (EFSA 2009. Pesticides used in organic farming: some pass and some fail safety authorization. European Food Safety Authority (EFSA). Available from: www.ecpa.eu).
Όχι μόνο τα παρασιτοκτόνα τα οποία χρησιμοποιούνται σε βιολογικές καλλιέργειες δεν ειναι όλα ασφαλή αλλά είναι εξαιρετικά πιθανό να είναι και χειρότερα από αυτά που χρησιμοποιούνται σε μη-βιολογικές καλλιέργειες. Συγκεκριμένα, Καναδοί επιστήμονες σύγκριναν συνθετικά και βιολογικά παρασιτοκτόνα εναντίον ενός παράσιτου που είναι αρκετά σύνηθες σε καλλιέργειες σόγιας, του soybean aphid. Το αποτέλεσμα της μελέτης ήταν πως όχι μόνο τα συνθετικά παρασιτοκτόνα είχαν μεγαλύτερη επιτυχία στην καταπολέμηση αυτού του παράσιτου αλλά ήταν και πιο φιλικά στο περιβάλλον, καθώς δεν είχαν όσες παρενέργειες είχαν τα βιολογικά παρασιτοκτόνα σε άλλους μικροοργανισμούς που είναι απαραίτητοι στην καλλιέργεια σόγιας (Bahlai, C., Xue, Y., McCreary, C., Schaafsma, A., & Hallett, R. (2010). Choosing Organic Pesticides over Synthetic Pesticides May Not Effectively Mitigate Environmental Risk in Soybeans PLoS ONE, 5 (6) DOI:10.1371/journal.pone.0011250).
Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που τα φυτικά προϊόντα που καταναλώνετε προέρχονται απο καλλιέργειες που δεν χρησιμοποιούν παρασιτοκτόνα, υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα: η μη χρήση χημικών δε σημαίνει απαραίτητα πως τα γεωργικά προϊόντα είναι ασφαλή. Από το 1990 μέχρι το 2001, πάνω από 10,000 άνθρωποι αρρώστησαν εξαιτίας της κατανάλωσης τροφίμων τα οποία είχαν μολυνθεί από βακτήρια όπως το παθογόνο E. coli. Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα μολυσμένα τρόφιμα ήταν βιολογικά: συγκεκριμενα, το E. coli ήταν παρών σε περίπου 10% των βιολογικών προϊόντων που ελέχθηκαν και μόνο στο 2% των μη βιολογικών προϊόντων (Mukherjee A, Speh D, Dyck E, & Diez-Gonzalez F (2004). Preharvest evaluation of coliforms, Escherichia coli, Salmonella, and Escherichia coli O157:H7 in organic and conventional produce grown by Minnesota farmers.Journal of food protection, 67 (5), 894-900 PMID: 15151224). Η ίδια μελέτη βρήκε το παθογόνο βακτήριο Salmonella μόνο σε βιολογικά προϊόντα αν και σε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με αυτό του E. coli. Ο λόγος που τέτοια βακτήρια είναι πιο συνήθη στα βιολογικά προϊόντα πιθανόν έχει να κάνει με το γεγονός πως οι βιολογικές καλλιέργειες χρησιμοποιούν εκτεταμένες ποσότητες κοπριάς ως λίπασμα στην οποία υπάρχουν συνήθως μεγάλες συγκεντρώσεις εντερικών βακτηρίων όπως το E. coli και η Salmonella.
Στο τέλος-τέλος τα πάντα εξαρτώνται όχι απο το τι είδος πιστοποίησης δίνει ένας κρατικός οργανισμός σε ένα αγροτικό προϊόν αλλά από το τι είδους μέθοδοι καλλιέργειας χρησιμοποιούνται απο τον κάθε αγρότη. Και δυστυχώς (ή ευτυχώς) υπάρχει μεγάλη διαφορά από χωράφι σε χωράφι και από γεωργό σε γεωργό είτε πρόκειται για βιολογικές είτε για μη βιολογικές καλλιέργειες. Ο καλύτερος λοιπόν τρόπος για να ξέρεις τι τρως είναι να γνωρίζεις όσο πιο πολλά μπορείς για την προέλευση του προϊόντος που αγοράζεις. Γι΄αυτό και όλο και περισσότερες καταναλωτικές οργανώσεις στις ΗΠΑ συμβουλεύουν τους καταναλωτές να αγοράζουν τοπικά προϊόντα τα οποία μπορούν να ελέγξουν πιο εύκολα.
Αλλά θα συνεχίσω με το θέμα σε μελλοντικές αναρτήσεις, καθώς υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τρείς μύθοι σχετικά με τα βιολογικά που οφείλουν να καταρριφθούν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου