Τόσο η εθνική δεξιά , όσο και η κολλεκτιβιστική αριστερά έχουν αποδυθεί τελευταία σε μία προσπάθεια να επαναφέρουν στο δημόσιο διάλογο τo "φλέγον" ζήτημα των δημοκρατικών ελευθεριών του λαού που ως συνήθως κινδυνεύουν απ'τον "ξένο παράγοντα". Αφορμές υπάρχουν πολλές, από την «επιβολή» του Μνημονίου μέχρι την πολιτιστική «υπονόμευση» της χώρας εξαιτίας διαφόρων μειοψηφιών (μεταναστών, φορέων άλλων θρησκευτικών ή πολιτισμικών αντιλήψεων κλπ). Ας σταθούμε όμως στον όρο "δημοκρατικές ελευθερίες". Ασφαλώς δεν εννοούνται εδώ μόνο τα "πολιτικά δικαιώματα" αλλά το σύνολο των ελευθεριών που υποτίθεται ότι εγγυάται το φιλελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα. Και ασφαλώς εξυπονοείται πως, τυχόν περιορισμός της κυριαρχίας της πλειοψηφίας (πολιτικής, πολιτιστικής,"φυλετικής") ισοδυναμεί με την εξαϋλωση της ελευθερίας.
Είναι προφανές ότι για τις κύριες πολιτικές δυνάμεις της χώρας, η δημοκρατία και η ελευθερία είναι ένα και το αυτό, δίδυμοι αδερφοί,καρποί της ίδιας πολιτικής μήτρας. Είναι όμως πράγματι έτσι; Με άλλα λόγια, αποτελεί η υπόκλιση στην αρχή της πλειοψηφίας απαραίτητο στοιχείο του Φιλελευθερισμού;
Η απάντηση είναι καταρχάς αρνητική. Και αυτό γιατί η ελευθερία και η δημοκρατία ανήκουν σε δύο -μέχρις ενός σημείου- διαφορετικές παραδόσεις: Ο φιλελευθερισμός επικεντρώνεται στην άμυνα του ατόμου ενάντια στην εξουσία. Η δημοκρατία απαντά στο ερώτημα «ποιος» ασκεί την εξουσία αυτή στο κοινωνικό σώμα, δίχως να τοποθετεί εκ προοιμίου φραγμούς στα όρια της.
Με την επιμονή του στην καθολικότητα της εφαρμογής του Νόμου και στην ισότητα έναντι αυτού, ο φιλελευθερισμός συμμάχησε αναπόδραστα με τη δημοκρατία. Στον αγώνα για μια συνταγματική και δημοκρατική διακυβέρνηση, φιλελεύθεροι και δημοκράτες του 18ου αιώνα ήταν πραγματικά αδιαχώριστοι. Με το πέρασμα όμως του χρόνου, και την είσοδο νέων κινημάτων στο προσκήνιο της ιστορίας, οι διαφορετικοί ρόλοι φιλελευθερισμού και δημοκρατίας έγιναν ολοένα και πιο καθαροί.
Ο φιλελευθερισμός είναι ασυμβίβαστος με την απεριόριστη δημοκρατία, όπως ακριβώς είναι ασυμβίβαστος με οποιαδήποτε μορφή απεριόριστης διακυβέρνησης. Έτσι, ενώ η συνεπής εφαρμογή των φιλελεύθερων αρχών οδηγεί τελικά στη δημοκρατία, η δημοκρατία κατά Χάγιεκ θα διατηρήσει άθικτο το φιλελευθερισμό μόνο «στο βαθμό που η πλειοψηφία απέχει από τη χρήση των δυνάμεων της για να προσφέρει στους υποστηρικτές της ειδικά προνόμια που δε μπορούν να παραχωρηθούν στο σύνολο των πολιτών».
Η ορθή εξισορρόπηση της δημοκρατικής με τη φιλελεύθερη αρχή μπορεί να λάβει χώρα μόνο σε ένα αντιπροσωπευτικό σώμα του οποίου οι εξουσίες περιορίζονται στην ψήφιση νόμων καθολικής ισχύος. Σε αντίθετη περίπτωση η εξουσία θα εκπέσει σε εργαλείο ικανοποίησης προνομιούχων συμφερόντων, και τελικά μέσα από το ανεξέλεγκτο της λειτουργίας της θα εγκαταλείψει τις φιλελεύθερες αρχές της προς όφελος συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, που τυχαίνει να βρίσκονται κοντύτερα στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Αυτή όμως η αναπόφευκτη γραφειοκρατικοποίηση της δημοκρατίας, οδηγεί παραδόξως στην υπονόμευση του ίδιου του πολιτεύματος.
Όταν το ανεξέλεγκτο δημοκρατικό κράτος αναλαμβάνει την εκπλήρωση σκοπών υπερβολικά εκτεταμένων και περίπλοκων για να ελέγχονται ευχερώς από το πολιτικό σώμα, τότε σχεδόν μοιραία η εξουσία υπεξαιρείται από τους κυβερνώντες.Αυτός ο εγγενής κίνδυνος της δημοκρατικής διακυβέρνησης είναι και ο λόγος που ο Μάντισον παρατηρούσε ότι οι δημοκρατίες υπήρξαν «τόσο σύντομες στη ζωή τους όσο και βίαιες στο θάνατό τους»
Στην πραγματικότητα, η κύρια ωφέλεια του φιλελευθερισμού από τη δημοκρατία είναι όπως σημειώνει ο Ludwig Von Mises ότι επιτρέπει την ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας, σύμφωνα με τις προτιμήσεις της εκάστοτε πλειοψηφίας, δίχως βίαιες συγκρούσεις και λουτρά αίματος. Προαπαιτεί δηλαδή ένα μίνιμουμ ειρηνικής συνύπαρξης μέσα στο οποίο μπορούν να συντηρηθούν οι φιλελεύθερες αρχές πολύ αποδοτικότερα απ’ό,τι σε συνθήκες δεσποτείας.
Πέραν αυτού του σημείου όμως, η απεριόριστη δημοκρατία, νοούμενη ως ανεξέλεγκτη αρχή της πλειοψηφίας (πλειονοκρατία) , αδυνατεί να εγγυηθεί την κατοχύρωση του φιλελευθερισμού, πολιτικού και οικονομικού. Η αρχή της πλειοψηφίας αποδεικνύεται συχνά ασύμβατη με τις φιλελεύθερες αρχές και αυτό καθιστά αναγκαία την αναγνώρισή των τελευταίων από μια συνταγματική χάρτα δικαιωμάτων του πολίτη και υποχρεώσεων της πολιτείας.
Στη χώρα μας δυστυχώς, η συνταγματική χάρτα αποτυγχάνει να κατοχυρώσει κατά απόλυτο τρόπο τα ατομικά δικαιώματα και τις κρατικές υποχρεώσεις για την προάσπισή τους. Ένα σύνταγμα δειλό και σοσιαλδημοκρατικό, μαλθακό και υποταγμένο στις «επιφυλάξεις υπέρ του νόμου», είναι καταδικασμένο να ζει στη σκιά της εκτελεστικής εξουσίας (που κατά γενική ομολογία έχει απορροφήσει de facto την νομοθετική).
Όσο παράδοξο λοιπόν και αν ακούγεται σήμερα, το πρόβλημα μας δεν είναι το έλλειμμα δημοκρατίας αλλά το έλλειμμα ελευθερίας. Και δυστυχώς, αυτό και μόνο, είναι η πηγή των δεινών μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου