Τι τρέχει με τους νέους;

Στο βιβλίο του «What’s the matter with Kansas?» (2004), ο αριστερός Thomas Frank παρατήρησε το παράδοξο ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του Κάνσας, ενώ υποτίθεται πλήττονται από τις οικονομικές πολιτικές των Ρεπουμπλικάνων, είναι από τους πιο φανατικούς υποστηρικτές τους. Η εξήγηση κατά τον ίδιο ήτανε ότι οι Ρεπουμπλικάνοι, στο πλαίσιο του “culture wars” είχανε δημιουργήσει ένα μόνιμο θυμό στους ψηφοφόρους υποστηρίζοντας συντηρητικά αιτήματα που ποτέ δεν θα εκπληρώνονταν (απαγόρευση εκτρώσεων, υποχρεωτική προσευχή στα σχολεία κλπ.) κατηγορώντας την παντοδυναμία του αριστερού αμερικανικού συστήματος.

Στην Ελλάδα υπάρχει ένα παρόμοιο αλλά αντίστροφο παράδοξο στο εκλογικό σώμα. Στην χώρα που καταστράφηκε από τον κρατισμό, τα μαρξιστικά κόμματα-θιασώτες του μεγαλύτερου κράτους όχι απλά επιβιώνουν αλλά αυξάνουν την δύναμή τους.

Ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί η ανάλυση των κομματικών προτιμήσεων ανά ηλικία. Θα περίμενε κανείς ότι οι κρατιστές θα έχουν την μεγαλύτερη υποστήριξη από τους συνταξιούχους, δηλαδή την πιο ωφελημένη γενιά που γλέντησε με τα δανεικά του κράτους και τώρα είναι εξασφαλισμένη με τις δημόσιες συντάξεις. Αντίθετα όμως, το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουνε μεγαλύτερη απήχηση στην ομάδα που έχει και θα χτυπηθεί περισσότερο από τον κρατισμό, στους νέους. Η «χαμένη γενιά» που θα αντιμετωπίσει ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα διαβίωσης των τελευταίων δεκαετιών και μαζική ανεργία είναι η πιο φανατική υπέρ του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ. Τι τρέχει με τους νέους;

Υπάρχουνε κάποιες συμβατικές εξηγήσεις. Πρώτα, πολλοί από τους μαρξιστές νέους προέρχονται από μαρξιστικές οικογένειες και όπως τα παιδιά των χριστιανών συνήθως γίνονται και αυτά χριστιανοί, έτσι και αυτά τα παιδιά γίνονται κνίτες. Αυτοί είναι το captive market της μαρξιστικής αριστεράς. Μία άλλη προφανής εξήγηση είναι ανάλογη με την μαρξιστική «ψευδή συνείδηση». Οι νέοι διαλέγουν ιδεολογία ενάντια στα συμφέροντά τους επειδή είναι θύματα της κρατικής προπαγάνδας. Για παράδειγμα, θεσμοί του κράτους όπως τα δημόσια πανεπιστήμια, με όργανα τους κρατικοδίαιτους καθηγητές προπαγανδίζουν, τι άλλο, τον κρατισμό και την διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος. Και οι δύο όμως αυτές ερμηνείες πάσχουν σε ένα σημείο, δεν μπορούνε να εξηγήσουνε επαρκώς την μεγάλη ιδεολογική διαφορά μεταξύ διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, εδικά την απήχηση της μαρξιστικής αριστεράς στους νέους.

Γνώμη μου είναι ότι υπαίτιος για αυτήν την απήχηση είναι ο συνδυασμός κάποιων χαρακτηριστικών της ανθρώπινης φύσης και του κατάλληλου μηνύματος. Είναι γεγονός ότι σε μια νεαρή περίοδο στην ζωή μας τείνουμε να δημιουργούμε την πολιτική ταυτότητα μας επιλέγοντας μια ιδεολογία που μας δίνει την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μία ομάδα, και πιο κρίσιμα μια ιδεολογία που νοηματοδότει την ύπαρξη μας μέσω ενός σκοπού με κοινά αποδεκτές αγαθές προθέσεις, π.χ. να βελτιώσουμε τον κόσμο ή να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας.

Η μαρξιστική αριστερά παρέχει το τέλειο προϊόν για αυτήν την ανάγκη. Το μήνυμα της θα μπορούσε να συνοψιστεί στην πρόταση: «Mαζί αγωνιζόμαστε ενάντια στην κατεστημένη εκμετάλλευση των φτωχών από τους τύραννους κεφαλαιοκράτες». Το όλο μαρξιστικό οικοδόμημα είναι απόλυτα και εξόφθαλμα λανθασμένο, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει το αισθηματικά ισχυρό μήνυμα που καλύπτει τις ψυχολογικές ανάγκες των νέων. Η μετέπειτα αποδοχή των λογικών κενών στον μαρξισμό έρχεται μέσω του rationalization, ενός γνωστού ψυχολογικού αμυντικού μηχανισμού.

Πάμε τώρα στην δική μας πλευρά, στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Ποιο είναι το μήνυμα που προσλαμβάνει ο νέος; «Ο καθένας μόνος του, για να γίνει πραγματικότητα η βελτίωση των οικονομικών δεικτών». Right. Μαντέψτε τι θα διαλέξει ένας ανασφαλής ρομαντικός νέος μεταξύ της μαρξιστικής και της φιλελεύθερης πρότασης.

Συνέπεια της παραπάνω παρατήρησης είναι ότι εάν ο οικονομικός φιλελευθερισμός θέλει να έχει σημαντική απήχηση στους νέους πρέπει να αλλάξει το μήνυμα του. Λιγότερη βαρύτητα στην ατομικότητα και στην βελτίωση των οικονομικών δεικτών. Η έμφαση αντίθετα πρέπει να είναι στις αδικίες και ανισότητες που προκαλεί ο κρατισμός, και στην οικονομική δικαιοσύνη που φέρνει ο φιλελευθερισμός. Σύγκριση αμοιβών, εργατικότητας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων. Ενάντια στην οικονομική εξαθλίωση και εκμετάλλευση που επιβάλλει το διεφθαρμένο δημόσιο. Κάτι σαν: «Μαζί για την απελευθέρωση από το παρασιτικό κράτος δυνάστη που εξαθλιώνει τις μάζες για να ταΐζει τους διαπλεκόμενους». Καλύτερα, νομίζω.