Πως να κατασκευάζετε «έλεγχο γεγονότων»

Το Φεβρουάριο του 2020 τα “ellinikahoaxes.gr”, η «μέχρι στιγμής μοναδική, πιστοποιημένη προσπάθεια κατάρριψης αναληθών δημοσιευμάτων στο ιντερνέτ» όπως το ίδιο περιγράφει την οργάνωση του, δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «ΔΕΝ υπάρχει επιστημονική μελέτη που να αποδεικνύει ότι ο νέος κορωνοϊός ξεκίνησε από εργαστήριο». Το άρθρο αφορούσε ένα κείμενο που εξέταζε την πιθανότητα η πηγή του κορωνοϊού να είναι το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν. Φυσικά δεν υπάρχει επιστημονική μελέτη που να αποδεικνύει ότι ο ιός προήλθε από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν. Επίσης δεν υπάρχει καμία ευθεία απόδειξη πως ο ιός προήλθε από το συγκεκριμένο Ινστιτούτο. Αλλά επίσης δεν υπάρχει μελέτη που να αποδεικνύει ότι ο ιός δεν προήλθε από το συγκεκριμένο Ινστιτούτο όπως και δεν υπάρχει μελέτη, αλλά ούτε και ευθεία απόδειξη, που να αποδεικνύει ότι ο ιός προήλθε από νυχτερίδες ή κάποιο άλλο ζώο που πωλείται ή καταναλώνεται στην Κίνα. Και τώρα που ξέρετε τα παραπάνω στοιχεία προσπαθήστε να βρείτε αν τα “ellinikahoaxes.gr” έχουν διορθώσει, και πόσες φορές, άρθρα, ειδήσεις, αναρτήσεις ή μελέτες και «μελέτες» που παρουσιάζουν ή δίνουν την εντύπωση πως ο συγκεκριμένος κορωνοϊός προήλθε από κάποιο ζώο.  

Αλλά τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα για τα “ellinikahoaxes.gr”, μιας υπάρχουν ορισμένα θέματα που δημιουργούν πολλά ερωτηματικά για την μονομέρεια των «διορθώσεων». Ο επί τριάντα χρόνια επιστημονικός συντάκτης των New York Times, Nicholas Wade, έχει γράψει ένα εμπεριστατωμένο άρθρο συνοψίζοντας και αναλύοντας τις μελέτες και τα μέχρι στιγμής δεδομένα της υπόθεσης. Μέχρι τώρα δεν έχει βρεθεί ζώο που να είναι φορέας του ιού. Το 2002 στην περίπτωση του SARS1 το ζώο φορέας βρέθηκε μέσα σε τρεις μήνες. Επίσης αντίθετα από τις περιπτώσεις των ιών SARS1 (2002) και MERS (2012) δεν έχουν βρεθεί ίχνη του κορονοϊού στο περιβάλλον. Δεν έχει βρεθεί ούτε μία νυχτερίδα που να φέρει τον κορονοϊό. Επίσης οι προηγούμενοι ιοί (SARS1  & MERS)  μπόρεσαν να περάσουν από τα ζώα στους ανθρώπους ακολουθώντας μια πορεία μεταλλάξεων. Στην περίπτωση του κορωνοϊού οι ερευνητές δεν μπορούν να βρουν αυτές τις μεταλλάξεις.  

Και πάλι πρέπει να τονίσουμε πως τα παραπάνω δεν είναι αποδείξεις που αποδεικνύουν πως ο ιός προήλθε από τα εργαστήρια του Ινστιτούτου Ιολογίας της Γουχάν. Αλλά είναι σημαντικά στοιχεία που συνηγορούν στο ότι αυτό το ενδεχόμενο πρέπει να εξεταστεί. Είναι επίσης γνωστό πως το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν πραγματοποιούσε έρευνες για την δημιουργία ιών με σκοπό να δει πως εξελίσσονται, να βρει του κινδύνους που δημιουργούσαν και να βρει τρόπους αντιμετώπισής τους. Δεν είναι ένας εντελώς ασυνήθιστος τρόπος έρευνας, αλλά είναι πάρα πολύ επικίνδυνος. Στις ΗΠΑ η κυβέρνηση Ομπάμα ήδη από το 2014 είχε απαγορεύσει στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας να κάνει τέτοιες έρευνες. To 2018 Αμερικανοί διπλωμάτες είχαν προειδοποιήσει τους Κινέζους για την επικινδυνότητα τέτοιων ερευνών. Ένα ακόμα πρόβλημα ήταν τα ανεπαρκή μέτρα προστασίας στο συγκεκριμένο Ινστιτούτο της Γουχάν. «Τα Νέα», αναπαράγοντας ρεπορτάζ της Washington Post τον Απρίλιο του 2020, θα γράφουν: «Όπως αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα Washington Post, η πρεσβεία των ΗΠΑ στο Πεκίνο, έπειτα από πολλές επισκέψεις στο εν λόγω ινστιτούτο, είχε προειδοποιήσει το 2018 τις αμερικανικές αρχές για τα ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας σε ένα εργαστήριο που ερευνούσε τους κοροναϊούς που προέρχονταν από τις νυχτερίδες.» 

O John Tierney, αρθρογράφος των New York Times για επιστημονικά θέματα και συντάκτης στο περιοδικό City Journal του Manhattan Institute, έγραψε πως το Facebook και οι ελεγκτές γεγονότων που χρησιμοποιεί (ή και χρηματοδοτεί) υποτίθεται παλεύουν ενάντια στις ψευδείς ειδήσεις, αλλά στην πραγματικότητα διαδίδουν τις δικές τους ψευδείς ειδήσεις. Σε αυτό το εξαιρετικό άρθρο που έγραψε δίνει μια σειρά παραδειγμάτων αποδεικνύοντας πως το Facebook και οι ελεγκτές γεγονότων που χρησιμοποιεί κατευθύνουν  την «ενημέρωση/διορθώσεις» έχοντας σαφή πολιτικά κριτήρια και επιδιώξεις. [Σημείωση: τα “ellinikahoaxes.gr” αναφέρουν ότι χρηματοδοτήθηκαν το 2019 από το Facebook με 302.400$]

Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και το άρθρο του Nicholas Wade έπεσε θύμα αυτής της πρακτικής παραπληροφόρησης. Σε συνέντευξη του στο Unherd είπε ότι έμεινε έκπληκτος από την συμπεριφορά του Facebook, το οποίο έβαλε ένα μήνυμα  κάτω από το άρθρο του που κατεύθυνε τον αναγνώστη σε μια ιστοσελίδα κινεζικής προπαγάνδας. 

Μπορεί τα “ellinikahoaxes.gr” να καταρρίπτουν αναληθείς ειδήσεις όπως το «Πήγε σε οίκο ανοχής στην Θεσσαλονίκη και έφτασε μέχρι την Πάτρα» ή το «Όχι, η Hillary Clinton δεν εκτελέστηκε στο Guantanamo”, αλλά εξαργυρώνουν την εμπιστοσύνη που κερδίζουν από τους αναγνώστες τους καταρρίπτοντας αυτές τις ανοησίες, με το να περνούν την πολιτική γραμμή που επιθυμεί το Facebookσε καίρια σημασίας θέματα. Τα “ellinikahoaxes.gr” με το να παρουσιάσουν την μια θεωρία ως αναληθή και παραλείποντας να ασχοληθούν με άρθρα και αναρτήσεις που έδιναν την εντύπωση πως η άλλη θεωρία ήταν αληθής,  συμμετείχαν στην παραπληροφόρηση του ελληνικού κοινού. 

Οι συγκεκριμένες αναρτήσεις που τα “ellinikahoaxes.gr” διόρθωσαν όσον αφορά τη «μελέτη» για την προέλευση του κοροναϊου είχαν ένα εντελώς παραπλανητικό τίτλο: «Ανατροπή: Από το εργαστήριο και όχι από την αγορά της Γούχαν ξεκίνησε ο κοροναϊός». Αλλά αυτές οι αναρτήσεις τουλάχιστον άρχιζαν με το «Μια νέα θεωρία για την προέλευση του κοροαναϊου...». Ο μέσος Έλληνας παρακολουθώντας και διαβάζοντας τα καθώς πρέπει ΜΜΕ πιθανώς όταν σκέφτεται για το πως αρχίνησε ο κοροναϊός θα φαντάζεται μια σούπα γεμάτη «νυχτερίδες κι αράχνες γλυκιά μου». Αλλά η προέλευση του κοροναϊού από κάποιο ζώο είναι μια από τις δύο πιθανές θεωρίες. Τα “ellinikahoaxes.gr” δεν έχουν κάνει τίποτα για να καταρρίψουν αυτή την παραπληροφόρηση γιατί απλούστατα αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με την πολιτική γραμμή που θέλει να περάσει το Facebook – το οποίο με τη σειρά κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να είναι αρεστό στο κινεζικό δικτατορικό καθεστώς.