Το Κατά Δελαστίκ Μνημόνιο

Στο Γιώργο Δελαστίκ θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι αντιπροσωπεύει μια κάπως συνετή, σοβαρή και τουλάχιστον επιδερμικά λογική κριτική στην πολιτική που ασκείται λόγο ή με την δικαιολογία του μνημονίου. Σκοπός μου εδώ δεν είναι να υπερασπίσω μια συμφωνία μεταξύ Ελλήνων πολιτικών και Ευρωπαίων γραφειοκρατών - κάθε λογικός άνθρωπος οφείλει να αναγνωρίσει ότι ο παραπάνω συνδυασμός δεν είναι συνταγή επιτυχίας. Αναλύοντας όμως τα λάθη σε μια κριτική που ασκείτε σε μια πολιτική, που μπορεί να είναι σωστή ή λάθος, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ένα τρόπο σκέψης, τόσο διάσπαρτο στα ΜΜΕ, που εξηγεί σε ένα σημαντικό βαθμό γιατί φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και γιατί αδυνατούμε ως χώρα να βρούμε λύσεις στην μεγαλύτερη μας σύγχρονη κρίση.

Οι Γερμανοί Ξανάρχονται

Σύμφωνα με τον κ. Δελαστίκ όλα άρχισαν τον Οκτώβρη του 1990 με την ενοποίηση της Γερμανίας. Γράφει:

Οι ηγέτες της Δύσης εξέφρασαν τότε δημοσίως την "ευτυχία" τους για την επανένωση της Γερμανίας. Στην πραγματικότητα, στα παρασκήνια είχε προηγηθεί ένας ανελέητος πολιτικός πόλεμος για να αποτραπεί η εξέλιξη αυτή. Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν και η Βρετανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ είχαν παραμερίσει τις ιδεολογικές διαφορές τους και αγωνίζονταν λυσσαλέα με νύχια και με δόντια, κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι τους να εμποδίσουν τη μοιραία για το μέλλον της Ευρώπης γερμανική ενοποίηση.

Σύμφωνα με τον κ. Δελαστίκ αυτή η νέα ενοποιημένη Γερμανία ήταν σαφώς πιο δυνατή από την μέχρι τότε Δυτική Γερμανία και επομένως:

το Βερολίνο αξιοποιεί την οικονομική και νομισματική ένωση και το κοινό νόμισμα προκειμένου αφενός να καθορίζει αυτό την οικονομική πολιτική όλων των κρατών - μελών της ευρωζώνης και της ΕΕ γενικότερα και αφετέρου να καθορίζει τέτοια πολιτική που να διασφαλίζει την εδραίωση και την ενίσχυση της οικονομικής, άρα και της πολιτικής ηγεμονίας της Γερμανίας στην Ευρώπη. Δεν αρκείται όμως μόνο σε αυτό. Μέσω αυτής της διαδικασίας πετυχαίνει το Βερολίνο τη διαμόρφωση τέτοιων οικονομικών και πολιτικών χαρακτηριστικών της ΕΕ που οδηγούν ευθέως στην ολοένα και πιο έντονη γερμανοποίηση της Ευρώπης.

Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δει κανείς πως η Γερμανία αύξησε την επιρροή της στην Ευρώπη με την ενοποίηση. Καταρχήν το οικονομικό βάρος της ενοποίησης ήταν και παραμένει δυσβάσταχτο (δείτε εδώ το άρθρο στο Der Spiegel). Μπορεί η Γερμανία να αυξήθηκε πληθυσμιακά αλλά η δύναμη και η επιρροή που έχει στην Ευρώπη δεν είναι μόνο λόγο πληθυσμιακού μεγέθους αλλά πρώτα από όλα αποτέλεσμα της παραγωγικότητας και δυναμικής της γερμανικής οικονομίας. Η ενοποίηση μέχρι τώρα έχει αποδειχτεί βαρίδι στην γερμανική οικονομία. Όταν ο κ. Δελαστίκ μιλάει για τις ενστάσεις Θάτσερ και Μιτεράν οφείλουμε να σημειώσουμε ότι αυτές οι ενστάσεις ήταν περισσότερο ένα είδος αποτίμησης τιμής στην γεωπολιτική μιας άλλης εποχής, προ πολλού ξεπερασμένη ήδη το 1990, παρά μια ξεκάθαρη αποτίμηση των συμφερόντων τους. Αν η Θάτσερ και ο Μιτεράν ήξεραν τότε πως θα εξελισσόταν η γερμανική ενοποίηση θα ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της.

Έστω και αν προς χάριν της συζήτησης αποδεχτούμε ότι η επιρροή της Γερμανίας αυξήθηκε λόγο της ενοποίησης αυτό δεν κάνει πιο εύκολο να δούμε την “γερμανοποίηση της Ευρώπη” που διαπιστώνει ο κ. Δελαστίκ. Καταρχήν θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η “γερμανοποίηση” έρχεται με καθυστέρηση 20 χρόνων μετά την ενοποίηση της Γερμανίας. Ας μην ξεχνάμε ότι από την είσοδο της μέχρι τώρα η Ελλάδα έχει χρησιμοποιήσει όλα τα πλεονεκτήματα που της δίνει ιδιότητά της ως χώρα μέλος της ΕΕ για να επιδοτήσει και να διατηρήσει τα ‘ελληνικά’ στοιχεία της οικονομίας της. Δηλαδή σχεδόν 30 χρόνια από την είσοδο μας στην ΕΕ και 20 από την γερμανική ενοποίηση, μόνο για γερμανοποίηση δεν μπορούμε να μιλάμε. Γερμανοποιηση θα σήμαινε έμφαση στις εξαγωγές και την ανταγωνιστικότητα, καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, προσέγγιση ξένων επενδύσεων. Εμείς τα τελευταία 30 χρόνια απλά δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε, κάνουμε τα πάνδεινα για να φοβίσουμε τους ξένους επενδυτές και βλέπουμε την γραφειοκρατία όχι ως βάρος για την οικονομία αλλά ως μια δικαίως υπάρχουσα κοινωνική κατάκτηση.

Ίσως η πιο λογική εξήγηση για την πρόσφατη συμπεριφορά της γερμανικής κυβέρνησης, ΜΜΕ και κοινής γνώμης να έχει να κάνει με το γεγονός ότι βλέπουν τα δισεκατομμύρια ευρώ του γερμανού φορολογούμενου που πήγαν χαμένα στον ευρωπαϊκό νότο. Σαν να μην έφτανε αυτό τώρα καλείται ξανά ο γερμανός φορολογούμενος να πληρώσει τα σπασμένα της ελληνικής κοινωνίας. Ένα γεγονός που επιμελώς αποκρύπτει από του αναγνώστες του ο κ. Δελαστίκ, είναι ότι οι μισθοί και οι συντάξεις που δίνει το ελληνικό δημόσιο σήμερα δίνονται από τους Γερμανούς και άλλους λαούς της Ευρώπης. Χωρίς αυτά τα χρήματα, ο κ. Δελαστίκ δεν θα διαμαρτυρόταν σήμερα για την μείωση μισθών και συντάξεων αλλά για την ανυπαρξία τους.


Η Αθώα Ελλάς

Ίσως η Γερμανία προσπαθεί επ’ευκαιρίας οικονομικής κρίσης να μας κάνει Γερμανάκια αλλά το επόμενο θέμα που προκύπτει είναι ποια είναι τα πραγματικά αίτια της ελληνικής κρίσης. Εκεί ο κ. Δελάστικ δείνει διάφορες απαντήσεις χωρίς ποτέ να δείχνει και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα. Πάντως είναι ξεκάθαρο ότι σύμφωνα με τον κ. Δελαστίκ ο ελληνικός λαός και ο κρατισμός που ασπάστηκε στα όρια θρησκευτικού παραλήρηματος τα τελευταία 30 χρόνια δεν φέρουν την ευθύνη.

Στο άρθρο του “Προς τα που μας πάνε” απαντώντας στον κ. Πάγκαλο που είπε “οτι τα λεφτά τα φάγαμε μαζί” o κ. Δελαστίκ γράφει:

«Ανοησίες» τα σκάνδαλα δηλαδή με τα δισεκατομμύρια που φαγώθηκαν στην υπόθεση Ζίμενς, τα δομημένα ομόλογα, τα στημένα παιχνίδια του Χρηματιστηρίου, το Βατοπέδι, τις μίζες των εξοπλιστικών προγραμμάτων και τόσα άλλα. Κανένα οικονομικό πρόβλημα δεν προκάλεσαν αυτά.

Υπάρχουν διάφορα προβλήματα με αυτή την εξήγηση. θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσει ο κ. Δελαστίκ να μας δώσει τουλάχιστον μια ιδέα για το πόσο νομίζει ότι ήταν τα χρήματα που φαγώθηκαν για να χρηματοδοτηθούν τα κόμματα και για να λαδωθούν τα ανώτερα στελέχη κομμάτων και κρατικών οργανισμών. Ένα, δύο, πέντε, δέκα δις ευρώ; Θα ήταν σημαντική μια τέτοια εικασία γιατί θα μας βοηθούσε να καταλάβουμε ποιες είναι οι βασικές εστίες παραγωγής του δημοσίου χρέους. Έστω και αν πάρουμε το μεγαλύτερο και λιγότερα πιστευτό ποσό των 10 δις ευρώ αυτό μας αφήνει με πάνω από 290 δις ευρώ δημοσίου χρέους ανεξήγητα. Βέβαια ακόμα και μια πρόχειρη ματιά στους προϋπολογισμούς της μεταπολίτευσης πολύ εύκολα θα μας δώσει μια απάντηση. Η πλειονότητα των δαπανών του ελληνικού κράτους πηγαίνει σε μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, συντάξεις και τόκους για την εξυπηρέτηση του χρέους. Βέβαια όλα αυτά είναι λαϊκές κατακτήσεις και επομένως δεν μπορεί να αποτελούν την εξήγηση για το τεράστιο ελληνικό χρέος σύμφωνα με τον κ. Δελαστίκ.

Ο κ. Δελαστίκ μας καλεί να πιστέψουμε κάτι που δεν στέκει ακόμα και με μια πρόχειρη ανάγνωση των στοιχείων. Αλλά ίσως να μην χρειάζεται μια εξήγηση βάση στοιχείων γιατί ο κ. Δελαστίκ έχει μια δεύτερη αιτιολογία για την κρίση χρέους που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Αυτή η άλλη εξήγηση είναι ότι δεν υπάρχει κρίση.

Στο άρθρο του “Χρεοκοπεί η Ελλάδα ή η...EE;” μαθαίνουμε ότι:

Στην πολιτική επίθεση εναντίον της χώρας μας που έχει εξαπολύσει η Γερμανία και άλλες δυνάμεις της ΕΕ και στην κερδοσκοπική επίθεση που τη συνοδεύει, χρησιμοποιούνται ένα σωρό προπαγανδιστικοί μύθοι και ανακρίβειες, προκειμένου να τρομοκρατήσουν τους Ελληνες εργαζόμενους και να παραλύσουν εκ των προτέρων τις όποιες αντιδράσεις τους στα μέτρα στραγγαλιστικής λιτότητας που υποχρέωσαν τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου να εξαγγείλει. Επικεντρώνοντας όλη τη συζήτηση στο ύψος του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, επιχειρείται η παραπλάνηση της ανενημέρωτης κοινής γνώμης.

Χρεοκοπεί άραγε μια χώρα όταν επί σειρά ετών έχει ελλείμματα; Ναι, είναι η απάντηση που προσπαθούν να υποβάλουν. Οχι, είναι η σωστή απάντηση

Λίγο αργότερα συνεχίζει:

Εξι χώρες της ευρωζώνης τουλάχιστον με επικεφαλής την Ολλανδία και το Βέλγιο, έχουν συνολικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) μεγαλύτερο από αυτό της Ελλάδας! Δέκα ολόκληρα χρόνια η Ιαπωνία έχει δημόσιο χρέος τρομερά μεγαλύτερο από αυτό της Ελλάδας και παράλληλα την ίδια δεκαετία έχει ελλείμματα κατά μέσο όρο πολύ χειρότερα από τα ελληνικά!

Καταρχήν να σημειώσουμε ότι με αυτό το άρθρο ο κ. Δελαστίκ ουσιαστικά καταρρίπτει ένα μεταγενέστερο του άρθρο αυτό περί γερμανοποίησης της Ευρώπης. Έστω και αν οι Γερμανοί ήθελαν πράγματι μια τέτοια εξέλιξη στο συγκεκριμένο άρθρο του κ. Δελαστίκ βλέπουμε ότι έχουν αποτύχει παταγωδώς.

Αυτό που όμως πραγματικά βγάζει μάτι στο “Χρεοκοπεί η Ελλάδα ή η...EE;” είναι ότι ο οικονομικός αναλφαβητισμός του κ. Δελαστίκ συμβαδίζει χέρι-χέρι με την εμμονή του στο οικονομικό σχόλιο.

Ο κ. Δελαστίκ απαντά στο “Χρεοκοπεί η Ελλάδα ή η...EE;” λέγοντας ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η ΕΕ χρεοκοπεί:

Το γεγονός ότι για καμιά από αυτές τις χώρες δεν λένε ότι χρεοκοπεί (πολύ σωστά, άλλωστε), ενώ το λένε για την Ελλάδα (εντελώς αβάσιμα), αποδεικνύει ότι η χώρα μας βρίσκεται στο επίκεντρο πολιτικών και κερδοσκοπικών επιθέσεων.

Γιατί η Ελλάδα είναι “στο επίκεντρο πολιτικών και κερδοσκοπικών επιθέσεων” και όχι π.χ. η Ολλανδία που αναφέρει στο άρθρο του ο κ. Δελαστίκ; Δεν μας δίνει καμία απάντηση.
Δυστυχώς για τον κ. Δελαστίκ υπάρχουν απαντήσεις σε όλα τα θέματα που θέτει σε αυτό το άρθρο.

1) Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σημαντικό πρόβλημα με το χρέος των χωρών της. Εξ ου και το ενδιαφέρον της να χρηματοδοτεί μια χρεοκοπημένη οικονομία όπως η ελληνική, φοβούμενη αληθώς, ότι αν σπάσει με ένα κραυγαλέο τρόπο η πρώτη φούσκα θα ακολουθήσουν και άλλες.

2) Το μέγεθος του χρέους και των ελλειμμάτων δεν είναι οι παράγοντες που καθαυτό κρίνουν το αν μια χώρα χρεοκοπήσει ή όχι. Κάτι που οφείλει να ξέρει ένας πρωτοετής φοιτητής οικονομικών και ο κ. Δελαστίκ αγνοεί, είναι ότι υπάρχουν μια πληθώρα παραγόντων και συσχετισμών που το κρίνουν αυτό. Π.χ. ο κ. Δελαστίκ αναφέρει στο άρθρο τις ΗΠΑ με τα ελλείμματα και τα χρέη που δημιουργούν τα τελευταία χρόνια αγνοώντας όμως ότι οι ΗΠΑ έχουν μια οικονομία σαφώς δυναμικότερη της ελληνικής, με ένα διεθνές νόμισμα το όποιο έχουν την ευκαιρία να τυπώνουν όποτε το θελήσουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να περάσουν κρίση δημοσίου χρέους, αλλά εξηγεί γιατί η Ελλάδα αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα πρώτη.

3) Η φύση και πηγή των ελλειμμάτων και του χρέους παίζει σημαντικό ρόλο. Το πρόβλημα με το ελληνικό χρέος είναι ότι δεν είναι μόνο αποτέλεσμα περιστασιακών παραγόντων, π.χ. το εύκολο χρήμα που κυκλοφόρησε τα τελευταία χρόνια στις διεθνείς αγορές. Δυστυχώς τα ελλείμματα και το χρέος έχουν υπό μια έννοια θεσμοθετηθεί πολιτικά και κοινωνικά στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Πιο απλά, η ελληνική κοινωνία έχει κτιστεί πάνω και έχει αναπτύξει σχέση εξάρτησης με την κατανάλωση του δημοσίου χρέους. Περισσότερο από ένα χρόνο τώρα είμαστε όλοι μάρτυρες στο πόσο δύσκολες αποδεικνύονται και οι πιο ελαφρές μεταρρυθμίσεις. Ή το πόσο πεισματικά η κυβέρνηση Παπανδρέου αρνείται την πραγματικότητα προσπαθώντας και πάλι να περάσει το μεγάλο κόστος ενός τεράστιου και αδηφάγου δημοσίου σε ένα μικρό και ταχέως συρρικνώμενο ιδιωτικό τομέα.

Αυτός ο τρίτος παράγοντας θα εξηγούσε γιατί για παράδειγμα η Ελλάδα αντιμετωπίζει κρίση χρέους και μια άλλη χώρα από αυτές που αναφέρει ο κ. Δελαστίκ, π.χ. η Ολλανδία, δεν έχει ακόμα πρόβλημα.

Οφείλουμε να κατανοήσουμε το αγώνα που κάνει ο κ. Δελαστίκ από την στήλη του στο Έθνος να περισώσει μια ξεπερασμένη και πολλάκις χρεοκοπημένη ιδεολογία. Καταλαβαίνουμε ότι θα είναι δύσκολο για τον οποιανδήποτε να αποκηρύξει τις βεβαιότητες και τα πιστεύω που αποκτήθηκαν σε μια πρότερη εποχή νιότης και αδιαφιλονίκητης αυταρέσκειας. Όσο όμως και να θέλουμε να αποφύγουμε να δυσαρεστήσουμε τον κ. Δελαστίκ, και κάθε Δελαστίκ, δεν μπορούμε και δεν πρέπει να αφήσουμε καταστροφική για την Ελλάδα μπαρουφολογία να μένει αναπάντητη. Η πρώτη ένδειξη ότι βγαίνουμε από την κρίση θα είναι όταν ως έθνος αρχίζουμε να λέμε και να αποδεχόμαστε την αλήθεια.