Περί χρήματος

Η περίφημη ομιλία του Φρανσίσκο ντ’ Ανκόνια περί χρήματος από το "Άτλας Επαναστάτησε" της Άυν Ράντ, Εκδόσεις Ωκεανίδα, μετάφραση Χριστιάννα Σαμαρά. Για την αντιγραφή, Μάκης Σπυράτος:

«Πιστεύετε στ’ αλήθεια ότι το χρήμα είναι η ρίζα όλων των κακών ;» ρώτησε ο Φρανσίσκο ντ’ Ανκόνια.

«Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποια είναι η ρίζα του χρήματος ; Το χρήμα αποτελεί ένα ανταλλακτικό εργαλείο, το οποίο για να υπάρχει θα πρέπει υπάρχουν αγαθά που να παράγονται και άνθρωποι ικανοί να τα παράγουν. Το χρήμα είναι η υλική έκφραση της αρχής πως οι άνθρωποι που επιθυμούν να συναλλάσσονται μεταξύ τους, θα πρέπει να συναλλάσσονται με βάση τη δίκαιη ανταλλαγή αγαθών και ν’ ανταλλάσουν αξία με αξία. Το χρήμα είναι η υλική έκφραση της αρχής πως οι άνθρωποι που επιθυμούν να συναλλάσονται μεταξύ τους, θα πρέπει να συναλλάσονται με βάση τη δίκαιη ανταλλαγή αγαθών και ν’ ανταλλάσουν αξία με αξία. Το χρήμα δεν είναι εργαλείο των ζητιάνων που επαιτούν τα αγαθά σας με τα δάκρυα, ούτε των αρπακτικών που τ’ αρπάζουν με τη βία. Το χρήμα υπάρχει μόνο χάρη στους ανθρώπους που παράγουν. Κι αυτό το θεωρείτε κακό;

»Το χρήμα που αποκτάτε ως ανταμοιβή για την προσπάθειά σας, είναι το μέσο που θα σας επιτρέψει ν’ αξιώσετε το προϊόν προσπάθειας κάποιου άλλου. Δεν είναι οι ζητιάνοι και τ’ αρπακτικά που δίνουν αξία στο χρήμα. Κανένας ωκεανός δακρύων ούτε όλα τα όπλα του κόσμου δεν μπορούν να μετατρέψουν αυτά τα χαρτιά που έχετε στο πορτοφόλι σας στο ψωμί που θα χρειαστείτε αύριο για την επιβίωσή σας. Αυτά τα χαρτιά που θα ’πρεπε να είναι χρυσός, αποτελούν ένα συμβόλαιο τιμής το οποίο σας επιτρέπει ν’ αξιώνετε την ενέργεια των ανθρώπων που παράγουν. Το πορτοφόλι σας είναι μια κατάθεση ελπίδας, είναι η πεποίθηση ότι κάπου στον κόσμο γύρω σας υπάρχουν άνθρωποι που δεν παραβλέπουν αυτή την ηθική αρχή, η οποία συνιστά και τη ρίζα του χρήματος. Κι αυτό το θεωρείτε κακό;

»Έχετε αναζητήσει ποτέ τη ρίζα της παραγωγής; Ρίξτε μια ματιά σε μια ηλεκτρική γεννήτρια και τολμήστε να ισχυριστείτε πως είναι προϊόν της μυϊκής δύναμης άξεστων αγρίων. Προσπαθήστε να φυτέψετε ένα σπόρο σταριού χωρίς τη γνώση που σας έχουν κληροδοτήσει οι άνθρωποι που ανακάλυψαν την καλλιέργεια του, προσπαθήστε να κερδίσετε το ψωμί σας χρησιμοποιώντας μόνο την κίνηση του σώματός σας – και θα καταλάβετε ότι ο νους του ανθρώπου είναι η ρίζα όλων των αγαθών που παράγονται κι όλου του πλούτου που έχει υπάρξει πάνω στη γη.

»Ισχυρίζεστε όμως ότι το χρήμα το κερδίζει ο δυνατός σε βάρος του αδύναμου; Για ποια δύναμη μιλάτε; Προφανώς όχι για τη δύναμη των όπλων και των μυών. Ο πλούτος αποτελεί προϊόν της διανοητικής ικανότητας του ανθρώπου. Είναι λοιπόν αλήθεια ότι αυτός που επινοεί έναν κινητήρα, κερδίσει χρήματα σε βάρος αυτού που δεν τον επινοεί; Ότι ο έξυπνος κερδίζει χρήματα σε βάρος του ανόητου; Ο ικανός σε βάρος του ανίκανου και ο φιλόδοξος σε βάρος του φυγόπονου; Το χρήμα κερδίζεται –προτού ακόμα γίνει αντικείμενο αρπαγής ή επαιτείας - με την προσπάθεια του κάθε έντιμου ανθρώπου, του καθενός σύμφωνα με τις ικανότητές του. Και έντιμος άνθρωπος είναι αυτός που ξέρει ότι δεν μπορεί να καταναλώσει περισσότερα απ’ όσα παράγει.

»Η συναλλαγή μέσω του χρήματος αποτελεί τη βάση του κώδικα αξιών των έντιμων κι αξιόπιστων ανθρώπων. Το χρήμα βασίζετε στο αξίωμα ότι κάθε άνθρωπος είναι κύριος του μυαλού του και των προσπαθειών του. Το χρήμα δεν επιτρέπει σε κανένα άλλο μέτρο να καθορίσει την αξία της προσπάθειάς σας, παρά μόνο στην ηθελημένη απόφαση του ανθρώπου που θα επιλέξει να εμπορευτεί μαζί σας τη δική του προσπάθεια. Το χρήμα σας επιτρέπει να λάβετε ως αντάλλαγμα για τα αγαθά και το μόχθο σας αυτό που πραγματικά αξίζουν, σύμφωνα με την κρίση των ανθρώπων που θα τ’ αγοράσουν. Το χρήμα δεν επιτρέπει παρά μόνο μία, απόλυτα ξεκάθαρη και έντιμη συναλλαγή, τη συναλλαγή που στηρίζεται στο αμοιβαίο όφελος κι ορίζεται από την αβίαστη κρίση των πλευρών που συναλλάσσονται. Το χρήμα προϋποθέτει την παραδοχή ότι ο άνθρωπος εργάζεται για το προσωπικό του όφελος κι όχι για να ζημιωθεί, ότι εργάζεται για το κέρδος κι όχι για την απώλεια, ότι ο εργαζόμενος άνθρωπος δεν είναι κτήνος ή υποζύγιο που γεννήθηκε για να κουβαλάει το βάρος της δικής σας μιζέριας, ότι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους ανθρώπους δεν είναι η ανταλλαγή πόνου αλλά η ανταλλαγή αγαθών. Το χρήμα απαιτεί από σας να πουλάτε - όχι την αδυναμία σας στην ηλιθιότητα των άλλων, αλλά το ταλέντο σας στη λογική τους• απαιτεί από σας ν’ αγοράζετε – όχι ό, τι πιο ελεεινό σας προσφέρουν, αλλά το καλύτερο που μπορείτε να εξασφαλίσετε. Κι όταν οι άνθρωποι ζουν με βάση την εμπορική συναλλαγή -και με ρυθμιστή όχι τον εξαναγκασμό αλλά τη λογική- , τότε είναι σίγουρο ότι κερδίζει το καλύτερο προϊόν, η καλύτερη επίδοση, ο άνθρωπος που διαθέτει την καλύτερη κρίση και τις πιο αναπτυγμένες ικανότητες, με αποτέλεσμα ο βαθμός της παραγωγικότητας του ανθρώπου να συνιστά και το μέτρο της ανταμοιβής του. Αυτός είναι ο κώδικας της ύπαρξης που εργαλείο και σύμβολό της είναι το χρήμα. Κι αυτό το θεωρείτε κακό;

»Όμως το χρήμα δεν είναι παρά ένα εργαλείο. Μπορεί να σας πάει όπου θέλετε, αλλά δεν μπορεί να σας αντικαταστήσει στη θέση του οδηγού. Μπορεί να σας προσφέρει τα μέσα για να ικανοποιήσετε τις επιθυμίες σας, αλλά δεν μπορεί να σας παρέχει επιθυμίες. Το χρήμα είναι η κατάρα των ανθρώπων που προσπαθούν να ανατρέψουν το νόμο της αιτιότητας - των ανθρώπων που θέλουν ν’ αντικαταστήσουν το νου με τα προϊόντα που παράγει ο νους. »Το χρήμα δεν μπορεί ν’ αγοράσει ευτυχία για κείνον που δεν ξέρει τι ζητάει από τη ζωή: δεν θα του παρέχει κώδικα αξιών αν ο ίδιος δεν θελήσει να δημιουργήσει αξίες, δεν θα του προσφέρει σκοπό αν ο ίδιος δεν θελήσει να δώσει σκοπό στη ζωή του. Το χρήμα δεν μπορεί ν΄αγοράσει εξυπνάδα για χάρη του ανόητου, δεν μπορεί ν’ αγοράσει θαυμασμό για χάρη του δειλού, ούτε σεβασμό για χάρη του ανίκανου. Αυτός που αντικαθιστά την ορθή κρίση με το χρήμα, προσπαθώντας να εξαγοράσει το μυαλό των ικανών ανθρώπων για να το θέσει στην υπηρεσία του, καταλήγει να γίνει θύμα των κατωτέρων του. Οι ευφυείς άνθρωποι τον εγκαταλείπουν, ενώ οι απατεώνες και οι λωποδύτες μαζεύονται γύρω του σπρωγμένοι από ένα νόμο που ο ίδιος δεν συνειδητοποιεί: ότι κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από το χρήμα του. Γι΄αυτό το λόγο θεωρείτε το χρήμα ρίζα του κακού;

» Ο μόνος άνθρωπος που αξίζει να κληρονομήσει πλούτο είναι ο άνθρωπος που δεν έχει ανάγκη τον κληρονομημένο πλούτο - ο άνθρωπος που θα έκανε περιουσία απ΄όπου κι αν ξεκινούσε. Όταν ένας κληρονόμος είναι αντάξιος των χρημάτων του, τότε το χρήμα τον υπηρετεί• διαφορετικά, τον καταστρέφει. Και τότε εσείς κοιτάζετε γύρω σας και ωρύεστε ότι το χρήμα τον διέφθειρε. Είναι όντως έτσι; Μήπως αυτός διέφθειρε το χρήμα; Ποτέ μη ζηλέψετε έναν ανάξιο κληρονόμο• ο πλούτος του δεν πρόκειται να φτάσει σ’ εσάς, δεν πρόκειται να σας προσφέρει τίποτα. Μη σκεφτείτε ότι ο πλούτος αυτός θα μπορούσε να μοιραστεί στους ανθρώπους. Το χρήμα αυτό είναι παράσιτο• κι όσα παράσιτα κι αν μοιράσεις στον κόσμο, δεν μπορείς να φέρεις πίσω τη νεκρή αρετή του χρήματος που κληρονόμησε κάποτε ένας ανάξιος άνθρωπος. Το χρήμα είναι μια ζωντανή δύναμη που χωρίς τη ρίζα του πεθαίνει. Το χρήμα δεν θα υπηρετήσει το μυαλό που δεν μπορεί να φανεί αντάξιό του. Γι΄αυτό το λόγο θεωρείτε το χρήμα ρίζα του κακού;

»Το χρήμα είναι το μέσο για τη διαβίωσή σας. Η ετυμηγορία σας γι΄αυτό που σας εξασφαλίζει τα προς το ζην ταυτίζεται με την ετυμηγορία σας για τη ζωή. Αν η ρίζα είναι σάπια, τότε έχετε καταδικάσει την ίδια σας την ύπαρξη. Πώς κερδίσατε το χρήμα σας; Με απάτη; Εκμεταλλευόμενοι τα βίτσια και την ηλιθιότητα των άλλων; Ικανοποιώντας τις ανάγκες των ανόητων με την ελπίδα ότι θα λάβετε περισσότερα απ΄ όσα αξίζουν οι ικανότητες σας; Με εκπτώσεις στις αρχές σας; Κάνοντας δουλειές που απεχθάνεστε για ανθρώπους που περιφρονείτε; Αν ναι, τότε το χρήμα που κερδίσατε δεν σας προσφέρει ούτε μια στιγμή, ούτε μια στάλα πραγματικής χαράς. Κι όλα τα πράγματα που θ’ αγοράζετε, δεν θα είναι τιμή αλλά όνειδος. Δεν θα είναι κατόρθωμα αλλά ενθύμιο ντροπής. Και τότε θ’ αρχίσετε να ουρλιάζετε ότι το χρήμα είναι κακό. Κακό επειδή δεν μπορεί να αντικαταστήσει το χαμένο αυτοσεβασμό σας; Κακό επειδή δεν σας αφήνει ν’ απολαύσετε την εξαχρείωσή σας; Μήπως αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα; »

»Το χρήμα θα μείνει για πάντα ένα αποτέλεσμα και δεν πρόκειται να υποκαταστήσει τον άνθρωπο ως αιτία. Το χρήμα είναι προϊόν της αρετής, αλλά δεν μπορεί να προσφέρει αρετή ούτε ν’ αντισταθμίσει τη φαυλότητα. Το χρήμα δεν θα σας δώσει αυτό που δεν έχετε κερδίσει, ούτε στο πνεύμα ούτε στην ύλη. Μήπως αυτή είναι η ρίζα του μίσους σας για το χρήμα;

» Ή μήπως εννοείτε πως η αγάπη για το χρήμα είναι η ρίζα όλων των κακών; Όταν αγαπάς κάτι, σημαίνει ότι γνωρίζεις κάτι αγαπάς τη βαθύτερη φύση του. Όταν αγαπάς τα χρήματα σημαίνει ότι γνωρίζεις κι αγαπάς το γεγονός ότι το χρήμα είναι η απτή έκφραση της καλύτερης δύναμης που έχεις μέσα σου, ότι είναι το κλειδί που θα σου επιτρέψει ν’ ανταλλάξεις την προσπάθειά σου με την καλύτερη προσπάθεια των άλλων. Ο άνθρωπος που μπορεί να πουλήσει την ψυχή του για μια δεκάρα, αυτός είναι που θα διακηρύξει με όλο του το σθένος το μίσος του για το χρήμα - και δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Οι εραστές του χρήματος είναι πάντα πρόθυμοι να εργαστούν για το χρήμα. Ξέρουν πως είναι ικανοί να το αξιώσουν.

» Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα στοιχείο που βοηθά στην αποκωδικοποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς: αυτός που καταριέται το χρήμα, το έχει αποκτήσει άτιμα• αυτός που το σέβεται, το έχει κερδίσει.

»Τρέξτε μακριά όποτε ακούτε κάποιον να σας λέει ότι το χρήμα είναι κακό. Η δήλωση αυτή σας χτυπάει καμπανάκι για το αρπακτικό που πλησιάζει. Όσο οι άνθρωποι ζουν πάνω στη γη και χρειάζονται κάποιο μέσο για τις συναλλαγές τους - το μόνο υποκατάστατο που έχουν στη διάθεσή τους αν εγκαταλείψουν το χρήμα είναι η κάννη του όπλου.

»Όμως το χρήμα απαιτεί από σας τις υψηλότερες αρετές, αν θέλετε να το κερδίσετε και να το διατηρήσετε. Οι άνθρωποι που δεν διαθέτουν τόλμη, υπερηφάνεια κι αυτοεκτίμηση, οι άνθρωποι που ξεχνούν ότι έχουν ηθικό δικαίωμα να προστατεύσουν και να υπερασπιστούν τα χρήματά τους όπως θα υπερασπίζονταν τη ζωή τους, οι άνθρωποι που απολογούνται για τον πλούτο τους - δεν θα παραμείνουν πλούσιοι για πολύ. Θα γίνουν τροφή για τις ορδές των αρπακτικών, που μπορεί να κρύβονται αιώνες στο χώμα, αλλά ξεμυτίζουν έρποντας μόλις αντιληφθούν την οσμή του ανθρώπου που ζητάει συγχώρεση για την αμαρτία του πλούτου του. Και δεν θ’ αργήσουν να τον απαλλάξουν από την αμαρτία – και από τη ζωή του, όπως άλλωστε του αξίζει.

»Και τότε θα δείτε την άνοδο των διπρόσωπων - των ανθρώπων που ζουν με αρχή τον εξαναγκασμό, απαιτώντας παράλληλα απ’ όσους ζουν με αξίωμα τη δίκαιη συναλλαγή να προσδώσουν αξία στο χρήμα που τους έχουν αρπάξει - των ανθρώπων που προσπαθούν να σφετεριστούν την αρετή. Σε μια ηθική κοινωνία, οι άνθρωποι αυτοί είναι εγκληματίες, και οι νόμοι θεσπίζονται για να σας προστατεύουν απ’ τη δράση τους. Όταν όμως μια κοινωνία κατοχυρώνει τους εγκληματίες βάσει δικαιώματος και τους άρπαγες βάσει νόμου, όταν κατοχυρώνει τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν τον εξαναγκασμό για ν’ αρπάξουν το χρήμα άοπλων θυμάτων τότε το χρήμα γίνεται ο εκδικητής του δημιουργού του. Κι ενώ οι άρπαγες πιστεύουν πως είναι ασφαλές να ληστεύουν άοπλους μόλις ψηφίσουν ένα νόμο που θα τους αφοπλίσει, πολύ σύντομα θα δουν το λάφυρο τους να γίνεται μαγνήτης, προσελκύοντας άλλους άρπαγες, που θα τ’ αρπάξουν από τα χέρια τους όπως το άρπαξαν κι εκείνοι. Κι έτσι, αυτός που κερδίζει δεν είναι ο ικανότερος στην παραγωγή αλλά ο κορυφαίος στην κτηνωδία. Όταν ο εξαναγκασμός γίνεται αρχή, ο δολοφόνος κερδίζει πάντα τον πορτοφολά. Και τότε η κοινωνία διαλύεται, ρημάζει, γίνεται ένα απέραντο σφαγείο.

»Θέλετε να μάθετε πότε θα έρθει αυτή η μέρα; Κοιτάξτε το χρήμα. Το χρήμα είναι το βαρόμετρο της αρετής μιας κοινωνίας. Αν διαπιστώσετε ότι οι συναλλαγές σας δεν γίνονται με οδηγό την κοινή σύνεση αλλά τον καταναγκασμό - αν διαπιστώσετε ότι για να παράγετε χρειάζεστε την άδεια ανθρώπων που δεν παράγουν τίποτα - αν διαπιστώσετε ότι το χρήμα ρέει σε όσους εμπορεύονται χάρες κι όχι αγαθά -αν διαπιστώσετε ότι οι άνθρωποι πλουτίζουν περισσότερο με τη δωροδοκία και με την επιρροή παρά με τη εργασία κι ότι οι νόμοι δεν προστατεύουν εσάς αλλά τη διαπλοκή - αν διαπιστώσετε ότι η διαφθορά ανταμείβεται και η τιμιότητα έχει γίνει αυτοθυσία, τότε μπορείτε να συμπεράνετε πως η κοινωνία σας είναι καταδικασμένη. Το χρήμα είναι τόσο ευγενές μέσο, που δεν μπορεί να τα βάλει με τα όπλα και δεν συνθηκολογεί με την κτηνωδία. Δεν θα επιτρέψει ποτέ σε μια χώρα να επιβιώσει ως ιδιοκτησία και λάφυρο ταυτόχρονα.

»Το πρώτο πράγμα που αφανίζουν οι καταστροφείς μόλις εμφανιστούν σε μια ανθρώπινη κοινωνία, είναι το χρήμα. Γιατί το χρήμα είναι η προστασία του ανθρώπου και η βάση της ηθικής ύπαρξης. Οι καταστροφείς αρπάζουν το χρυσό κι αφήνουν στους ιδιοκτήτες του μια στοίβα κάλπικα χαρτιά, εκμηδενίζοντας έτσι κάθε αντικειμενικό κριτήριο και παραδίδοντας τους ανθρώπους στην αυθαίρετη εξουσία ενός αυθαίρετου ρυθμιστή αξιών. Ο χρυσός είναι μια αντικειμενική αξία, το αντίτιμο του παραγόμενου πλούτου. Τα χαρτιά είναι η εγγύηση ενός ανύπαρκτου πλούτου υπογεγραμμένη από ένα όπλο που στρέφει την κάννη του σ’ αυτούς από τους οποίους απαιτείται να τον παράγουν. Τα χαρτιά είναι μια επιταγή που εκδίδουν οι νόμιμοι άρπαγες από ένα λογαριασμό που δεν τους ανήκει: από την αρετή των θυμάτων τους. Και δεν θ’ αργήσει η μέρα που η επιταγή αυτή δεν θα έχει αντίκρισμα και θα σφραγιστεί με την επισήμανση: ’’Ακάλυπτος λογαριασμός’’.

»Όταν έχετε δαιμονοποιήσει το μέσο που εξασφαλίζει την επιβίωσή σας, μην περιμένετε από τους ανθρώπους να παραμείνουν ενάρετοι. Μην περιμένετε να ζουν με οδηγό την ηθική, προσφέροντας τη ζωή τους βορά στα δόντια της ανηθικότητας. Μην περιμένετε να παράγουν, όταν η παραγωγή τιμωρείται και η αρπαγή ανταμείβεται. Μη ρωτήσετε ‘’ποιος καταστρέφει τον κόσμο;’’. Εσείς τον καταστρέφετε.

»Στέκεστε ανάμεσα στα λαμπρότερα επιτεύγματα του λαμπρότερου παραγωγικού πολιτισμού κι αναρωτιέστε γιατί τον βλέπετε να καταρρέει, την ώρα που εσείς οι ίδιοι καταριέστε το ζωογόνο αίμα του - το χρήμα. Αντιμετωπίζετε το χρήμα σαν άγριοι μιας άλλης εποχής κι αναρωτιέστε γιατί η ζούγκλα πλησιάζει έρποντας στις πόλεις σας. Σ’ όλη την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, το χρήμα έπεφτε πάντα στα χέρια των άπληστων αρπακτικών, που μπορεί τ’ όνομά τους να διέφερε, αλλά η τακτική τους παρέμενε η ίδια: άρπαζαν τον πλούτο με τη βία, κρατώντας τους παραγωγούς δεμένους χειροπόδαρα, στερώντας τους κάθε κύρος, τιμή και υπόληψη. Η έκφραση ’το χρήμα είναι η ρίζα του κακού’, που τόσο αψήφιστα διατυπώνετε ως ηθικοπλαστική αλήθεια, ανήκει σε μια εποχή όπου τον πλούτο παρήγε ο μόχθος των δούλων-των ανθρώπων που επαναλάμβαναν για αιώνες τις ίδιες, απαράλλαχτες μηχανικές κινήσεις τις οποίες επινόησε κάποτε κάποιος ανθρώπινος νους. Όσο η παραγωγή υπάκουε στον εξαναγκασμό κι ο πλούτος ήταν προϊόν κατάκτησης, οι άνθρωποι δεν είχαν και πολλά να κατακτήσουν. Κι όμως, όλους αυτούς τους αιώνες της εξαθλίωσης και του τέλματος, οι άνθρωποι ανήγαγαν τους άρπαγες σε αριστοκρατία του ξίφους, σε αριστοκρατία του αίματος ή της Αυλής, και καταφρονούσαν τους παραγωγούς, θεωρώντας τους απλώς δούλους, εμπόρους, μαγαζάτορες-βιομήχανους.

»Όμως προς τιμή και δόξα ολόκληρης της ανθρωπότητας, εμφανίστηκε για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία μια χώρα ικανή να αξιώσει τον τίτλο της χώρας του χρήματος, μια χώρα που προκρίνει τη λογική, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την παραγωγή και το επίτευγμα - και γι’ αυτό δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ μπροστά στο μεγαλείο της Αμερικής. Για πρώτη φορά ο ανθρώπινος νους και το χρήμα λύθηκαν από τα δεσμά τους, για πρώτη φορά ο πλούτος αποκόπηκε από την κατάκτηση και συνδέθηκε με την εργασία, αντικαθιστώντας τον ευγενή του ξίφους από τον πραγματικό δημιουργό του πλούτου, με τον ελεύθερο εργαζόμενο άνθρωπο, με την ανώτερη μορφή της ανθρώπινης - τον αυτοδημιούργητο άνθρωπο - τον Αμερικανό βιομήχανο.

»Αν μου ζητούσατε να ονομάσω το πιο λαμπρό επίτευγμα των Αμερικανών, θα έλεγα-επειδή αυτό περικλείει κι όλα τα υπόλοιπα - πως είναι η επινόηση της έκφρασης κάνω λεφτά. Καμία χώρα, κανένα έθνος δεν είχε ξαναχρησιμοποιήσει αυτές τις λέξεις• οι άνθρωποι αντιλαμβάνονταν πάντα τον πλούτο ως μια στατική ποσότητα - προϊόν αρπαγής, επαιτείας, κληρονομιάς, μοιρασιάς, κλεψιάς ή εκδούλευσης. Οι Αμερικανοί ήταν οι πρώτοι που κατάλαβαν ότι ο πλούτος πρέπει να δημιουργηθεί. Οι λέξεις ‘’κάνω λεφτά’’ περικλείουν την ουσία της ανθρώπινης ηθικής.

»Κι όμως, γι’ αυτές ακριβώς τις λέξεις αποκήρυξαν τους Αμερικανούς οι διεφθαρμένες κοινωνίες των αρπακτικών γύρω τους. Και τώρα, αυτά που πρεσβεύουν οι άρπαγες σας έχουν κάνει να θεωρείτε τα λαμπρά επιτεύγματά σας σήμα κατατεθέν της ντροπής, σας έχουν κάνει ν’ αντιμετωπίζετε την ευημερία σας σαν ενοχή, τους σπουδαίους βιομήχανούς σας σαν παλιανθρώπους και τα υπέροχα εργοστάσιά σας σαν προϊόν ιδιοκτησίας του μυϊκού μόχθου, του ίδιου μόχθου των αλυσοδεμένων σκλάβων που έχτισαν υπό το φόβο του μαστιγίου τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Όποιος αχρείος χαζογελάει, ισχυριζόμενος ότι δεν βλέπει καμιά διαφορά ανάμεσα στη δύναμη του δολαρίου και τη δύναμη του μαστιγίου, θα καταλάβει σίγουρα τη διαφορά όταν τη νοιώσει στο πετσί του - κι αργά ή γρήγορα θα τη νοιώσει.

»Όσο αδυνατείτε να συνειδητοποιήσετε ότι το χρήμα είναι πηγή όλων των καλών, πάτε γυρεύοντας να καταστραφείτε. Όταν το χρήμα παύει να είναι εργαλείο συναλλαγής μεταξύ των ανθρώπων, τότε εργαλείο γίνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι. Ή αίμα, μαστίγια και όπλα - ή δολάρια. Η επιλογή είναι δική σας-δεν έχετε άλλη διέξοδο-και η ώρα κοντεύει να σημάνει».