Τα αίτια της ελληνικής κρίσης είναι πια γνωστά και αποδεκτά. Το κρατικό χρέος μεγεθύνθηκε για να εξυπηρετήσει την κατεστημένη παρασιτοκρατία και να καλύψει τις δομικές αδυναμίες της ελληνικές οικονομίας. Ένα εθνικό νόμισμα με την πιθανότητα υποτίμησης θα λειτουργούσε σαν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και η όποια αύξηση των επιτοκίων σαν ζώνη ασφαλείας για τον κρατικό δανεισμό (βλέπε 1985). Χωρίς όμως αυτούς τους φυσικούς ελέγχους της αγοράς, βρεθήκαμε να παίζουμε στην παραλία την ώρα που ερχόταν το τσουνάμι με τα γνωστά αποτελέσματα. Για τα παραπάνω που δικαιώνουν την φιλελεύθερη θέση δεν νομίζω να υπάρχει πια καμία σοβαρή αμφιβολία, εκτός ίσως από αυτούς που έχουν επενδύσει συναισθηματικά ή οικονομικά στον κρατισμό και στο ευρώ.
Σε ότι όμως αφορά τα αίτια της τραπεζικής κρίσης που ξεκίνησε στις ΗΠΑ, η φιλελεύθερη θέση φαίνεται να είναι στην άμυνα Οι κρατιστές υποστηρίζουν ότι η κρίση αποδεικνύει την αποτυχία των αγορών και την ανάγκη κρατικής παρέμβασης. Στο φιλελεύθερο στρατόπεδο, τα επιχειρήματα μέχρι τώρα μπορούν να συνοψιστούν σε δύο κατηγορίες.
Σύμφωνα με την πρώτη κατηγορία, οι διακυμάνσεις στις αγορές είναι αναμενόμενες, χαρακτηριστικές κάθε αποκεντρωμένου εξελικτικού συστήματος και σε τελική ανάλυση απαραίτητες για την οικονομική πρόοδο, α λα Schumpeter. Είναι ένα επιχείρημα που ενώ το υποστηρίζω, δέχομαι ότι δεν κλείνει το ζήτημα.
Η δεύτερη κατηγορία επιχειρημάτων με δυνατές αυστριακές επιρροές, εστιάζει στα χαμηλά επιτόκια της Fed από το 2001 και στις τεράστιες επιδοτήσεις για στεγαστικά δάνεια μέσω των κρατικών Fannie Mae και Freddie Mac. Ο συνδυασμός των δύο προκάλεσε έκρηξη στην ζήτηση για στεγαστικά δάνεια, υπερπροσφορά και τελικά κατάρρευση της αγοράς. Τα παραπάνω επιχειρήματα σίγουρα προσφέρουν μια καλή αρχική προσέγγιση. Όμως, ένας ευφυής αναλυτής θα διαπίστωνε κάποιες λογικές αδυναμίες στον παραπάνω συλλογισμό. Αναμενόμενα, κανένας αριστερός κρατιστής δεν τις έχει βρει. Παρόλαυτα, είναι σημαντικό και έντιμο να τις συζητήσουμε ανοιχτά.
Το πρώτο ερώτημα λοιπόν είναι γιατί τα χαμηλά επιτόκια δημιούργησαν φούσκα μόνο στα στεγαστικά και όχι σε άλλες αγορές που βασίζονται σε δάνεια (αυτοκίνητα κλπ.). Το δεύτερο ερώτημα είναι γιατί η φούσκα στα στεγαστικά προκάλεσε τέτοιας έκτασης τραπεζική κρίση;
Αυτά τα δύο σημαντικά ερωτήματα μπορούν νομίζω τώρα να απαντηθούν με βάση την ανάλυση σε ένα εξαιρετικό καινούριο βιβλίο, το «Engineering the Financial Crisis».
Οι συγγραφείς του βιβλίου εστιάζουν για πρώτη φορά στις ρυθμίσεις και την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών που απαιτείται από τον νόμο. Πιο συγκεκριμένα οι συμφωνίες Basel που ορίζουν την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών σε σχέση με τα δάνεια τους, απαιτούσανε αρχικά (Basel I) 50% λιγότερα κεφάλαια για τα στεγαστικά (MBS*) σε σχέση με άλλα καταναλωτικά η επιχειρηματικά δάνεια. Το 2005 με την νέα Basel II αυτό το ποσοστό αυξήθηκε στο 80%. Με απλά λόγια, μία τράπεζα θα έπρεπε να κρατήσει 10 εκατομμύρια δολάρια για κάθε 100 συμβατικών δανείων, αλλά μόνο 2 για κάθε 100 στεγαστικών δανείων (MBS). Με δεδομένη την μόχλευση των κεφαλαίων, τα κίνητρα λοιπόν για στεγαστικά δάνεια ήτανε τεράστια, προκαλώντας τις τράπεζες στις ΗΠΑ να κρατήσουν περίπου 500 δις στεγαστικών. Και έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι οι τράπεζες πουλούσαν στους επενδυτές πολύ λίγα από τα συγκεκριμένα MBS –το μεγαλύτερο μερίδιο το κρατούσαν στα εσωτερικά τους βιβλία.
Πολύ απλά λοιπόν, οι ρυθμίσεις κεφαλαιακής επάρκειας για τις τράπεζες συντέλεσαν καθοριστικά στην μεγέθυνση μόνο των στεγαστικών δανείων. Δεν είναι πια μυστήριο γιατί η κρίση στα στεγαστικά είχε τέτοιες συνέπειες στον τραπεζικό τομέα.
___________________________
*Mortgage Backed Securities, ένας διαδομένος τύπος τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων
Σημείωση: Το συγκεκριμένο βιβλίο αναφέρεται σε περισσότερα και εξίσου ενδιαφέροντα ζητήματα, όπως:
(α) την κρατική προστασία στους οίκους αξιολόγησης που είχε σαν συνέπεια την έλλειψη ανταγωνισμού και κακής ποιότητας αξιολογήσεις.
(β) την αλλαγή στους λογιστικούς κανόνες σχετικά με την αξιολόγηση των τιτλοποιημένων στεγαστικών
(γ) την κατάρρευση του μύθου ότι η κρίση προκλήθηκε από τα bonus των αιμοσταγών τραπεζιτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου